Zespół Leriche’a – co to jest, jakie są objawy i jak leczyć?

Czym jest zespół Leriche’a?

Zespół Leriche'a nie jest chorobą, a zespołem objawów, które są następstwem zwężenia lub niedrożności aorty brzusznej. Zwężenie może dotyczyć końcowego odcinka aorty brzusznej lub tętnic biodrowych.

Zablokowanie prawidłowego przepływu krwi przez naczynie krwionośne prowadzi do spadku ukrwienia zaopatrywanego narządu. Pociąga to za sobą sytuację, w której podaż tlenu jest zbyt niska w stosunku do zapotrzebowania danego organu. To z kolei jest przyczyną upośledzenia przemian wewnątrz komórek, a co za tym idzie, zaburzeń funkcjonowania. Objawy niedrożności tętnicy są ściśle związane z lokalizacją danego naczynia.

Zobacz też: Niskie ciśnienie krwi – przyczyny, objawy, leczenie

Zespół Leriche'a – przyczyny i czynniki ryzyka

Zespół Leriche'a może w konsekwencji doprowadzić do niedokrwienia kończyn dolnych. Przeszkoda w przepływie krwi w obrębie unaczynienia kończyn dolnych może mieć miejsce na każdym poziomie od odejścia tętnic biodrowych od aorty aż po końcowe tętnice unaczyniające najbardziej obwodowe obszary stóp. Dlatego też wyodrębniono typy niedrożności w zależności od umiejscowienia.

Wyróżniamy:

• typ udowo-podkolanowy – najczęstszy,
• typ aortalno-biodrowy – będący przyczyną zespołu Leriche’a,
• typ obwodowy,
• typ wielopoziomowy, gdy zmiany lokalizują się w wielu miejscach.

Najczęstszą przyczyną przewlekłego niedokrwienia kończyn dolnych, to znaczy postępującego w czasie, jest miażdżyca. Przyczynia się ona do stopniowego zamykania światła naczynia, aż do momentu, gdy przepływ zostanie zaburzony w tak znacznym stopniu, że pojawią się objawy ze strony niedokrwionych struktur.

Do czynników ryzyka nasilających zmiany miażdżycowe w obrębie kończyn dolnych należą:

• palenie tytoniu,
• cukrzyca,
• nadciśnienie tętnicze,
• zwiększone stężenie fibrynogenu w osoczu krwi.

Do innych przyczyn wywołujących przewlekłe niedokrwienie kończyn należą między innymi: choroba Buergera, choroba Takayasu, rozwarstwienie aorty, tętniaki, zatory w obrębie naczyń. Są to rzadkie sytuacje, dotyczące mniej niż 5 procent pacjentów.

Zespół Leriche’a a miażdżyca

Jedną z przyczyn zespołu Leriche'a jest miażdżyca – choroba dużych i średnich tętnic. W wyniku wielu powiązanych procesów w obrębie ściany naczynia gromadzą się komórki wysycone nadmiarem cholesterolu. Te tak zwane „wysepki” ulegając kolejnym przemianom tworzą blaszki miażdżycowe. W miejscach ich lokalizacji światło tętnicy jest zmniejszone a samo naczynie mniej elastyczne. Ponadto powierzchnia blaszki miażdżycowej może przyczyniać się do nadmiernego krzepnięcia krwi, które dodatkowo zaburza przepływ. W dodatku pęknięcie blaszki miażdżycowej, jej owrzodzenie lub wapnienie pociąga za sobą inne, równie niebezpieczne konsekwencje.

Miażdżyca jest chorobą bardzo rozpowszechnioną, dlatego też warto znać czynniki ryzyka jej powstania. Podzielono je na modyfikowalne i niemodyfikowalne. W pierwszej grupie znalazł się wiek, płeć męska, predyspozycje genetyczne. Wśród modyfikowalnych faktorów wymieniono: palenie tytoniu, cukrzycę, nadciśnienie tętnicze i hiperlipidemię. Są to stany, na które pacjent potencjalnie ma wpływ poprzez odpowiednie leczenie, zmianę nawyków żywieniowych i dbanie o stan zdrowia. Wydaje się, że również otyłość, brak aktywności fizycznej, stres, duża ilość węglowodanów w diecie oraz zakażenie Chlamydia pneumoniae mogą przyczyniać się do rozwoju zmian miażdżycowych. Pomimo, iż schorzenie to jest charakterystyczne dla mężczyzn, kobiety po menopauzie także znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka z powodu niskiego stężenia estrogenów we krwi.

Zespół Leriche’a a niedrożność aorty i tętnic biodrowych

Zespół Leriche’a powstaje jako konsekwencja niedrożności aorty oraz jej odgałęzień – tętnic biodrowych. Występuje u mężczyzn pod postacią triady objawów:

• chromania przestankowego,
• braku tętna w pachwinach,
• impotencji (brak wzwodu, niemożność utrzymania wzwodu lub wzwód niepełny).

Za chromanie przestankowe uważa się wszelkie nieprzyjemne odczucia, mrowienie, zdrętwienie lub ból mięśni pojawiający się po wykonaniu określonego wysiłku, na przykład przejściu pewnej odległości. Zmusza on pacjenta do zatrzymania się a po chwili odpoczynku zanika. Wiąże się z niedokrwieniem mięśni poniżej blokady w przepływie krwi. Charakterystyczne dla pacjentów z zespołem Leriche’a jest chromanie całej kończyny.

Pod wpływem wysiłku ból u osób z zespołem Leriche'a pojawia się w obrębie pośladków, bioder, ud i podudzi. Dystans, który chory może pokonać bez nieprzyjemnych doznań, tzw. dystans chromania, zależy od stopnia zwężenia tętnic a także krążenia obocznego, które organizm wytwarza poprzez połączenia tętnic, by obszar objęty niedokrwieniem pozostawał możliwie jak najmniejszy. Wraz z zaawansowaniem procesu chorobowego pojawia się ból spoczynkowy, który utrudnia pacjentom sen. Chwilową ulgę przynosi niewielki wysiłek lub opuszczenie kończyny. Skrajne niedokrwienie charakteryzuje się martwicą tkanek oraz owrzodzeniami.

Objawy zespołu Leriche’a

Wśród symptomów zespołu Leriche'a charakteryzujących niedrożność aortalno-biodrową wymienić można:

• zmiany zabarwienia skóry kończyn – często występuje bladość stóp lub wręcz ich zasinienie,
• obniżone ucieplenie kończyn lub wyraźne zziębnięcie (zimne stopy),
• utrata owłosienia na kończynach, zmiany na paznokciach, upośledzone gojenie się ran,
• wyraźne zaniki mięśniowe (może być asymetria w obwodzie kończyn),
• brak tętna lub tętno niewyraźne począwszy od tętnicy udowej.

Ze względu na wysokie umiejscowienie niedrożności – w rozwidleniu aorty, tętno będzie niewyczuwalne na każdej tętnicy dostępnej badaniu w obrębie kończyny dolnej.

Leczenie zespołu Leriche’a

Leczenie zespołu Leriche’a jest dostosowane do stanu klinicznego pacjenta, zaawansowania choroby oraz schorzeń współtowarzyszących. Leczenie zachowawcze polega na eliminacji czynników ryzyka miażdżycy, przede wszystkim na zaprzestaniu palenia tytoniu. Zalecana jest redukcja masy ciała. Z chromaniem przestankowym można radzić sobie poprzez regularne marsze. Trening ten ma za zadanie wydłużyć dystans chromania.

Poleca się także przyjmowanie kwasu acetylosalicylowego, aby zmniejszyć ryzyko powstawania zakrzepów. W przypadkach bardziej zaawansowanych, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych rezultatów można uciec się do leczenia operacyjnego. Stosuje się między innymi operacje odtwórcze czyli wszczepienie by-pass-ów lub mechaniczne udrożnienie zatkanego naczynia.