Pantomogram (rentgen panoramiczny zębów) – wskazania, przebieg badania, interpretacja wyników

Czym jest badanie pantomograficzne zębów?

Pantomogram jest dwuwymiarowym obrazem jamy ustnej i zlokalizowanych w niej struktur. To zdjęcie rentgenowskie nazywa się także zdjęciem panoramicznym. Badanie dostarcza szeregu informacji, wykorzystywanych podczas przygotowania lekarzy stomatologów do planowanego zabiegu lub przy tworzeniu planów leczenia.

Pozwala na ocenę stanu zębów (położenia zębów, toczących się w ich obrębie stanów zapalnych, ocenę obecności zębów nadliczbowych, itd.), okolicznych struktur kostnych, stanu stawów skroniowo-żuchwowych oraz zatok szczękowych. Dodatkowo na podstawie zdjęcia można ocenić stopień mineralizacji zębów.

Wyróżnia się dwa rodzaje pantomogramu – pantomogram analogowy (wewnątrzustny) oraz pantomogram zewnątrzustny. Obecnie wewnątrzustna wersja została praktycznie zupełnie wyparta przez formę zewnątrzustną.

Pantomogram zębów – przebieg badania

Badanie rozpoczyna się od założenia specjalnej kamizelki, która chroni narządy wewnętrzne. Następnie pacjent ustawia się przy kolumnie aparatu. Zębami nagryza na specjalny uchwyt (pokryty jednorazowym zabezpieczeniem), który umożliwia optymalne ustawienie głowy w stosunku do urządzenia.

Po rozpoczęciu badania aparat zaczyna obracać się wokół głowy pacjenta. Promieniowanie rentgenowskie obejmuje dokładnie każdą część łuków zębowych. Ostatecznie obraz jest skanowany i składany w sposób, który pozwoli uzyskać zdjęcie rentgenowskie o optymalnej jakości. Końcowe RTG pantomograficzne widoczne jest na ekranie monitora, co daje możliwość natychmiastowej oceny badanych struktur przez lekarza dentystę.

Pantomogram to zupełnie bezbolesne badanie. Jego wykonanie trwa zaledwie kilka sekund i nie wiąże się z jakimkolwiek większym dyskomfortem dla pacjenta.

Pantomogram – jak przygotować się do badania?

Wykonanie zdjęcia pantomograficznego nie wymaga specjalnego przygotowania.

Warto jednak pamiętać, że podczas robienia pantomogramu w jamie ustnej i najbliższej okolicy nie powinny znajdować się żadne metalowe przedmioty. Należy usunąć elementy piercingu, naszyjniki, okulary, ruchome aparaty ortodontyczne, wyjmowane protezy zębowe, spinki i gumki do włosów – szczególnie te z metalowym łączeniem.

Pozostawiony przedmiot mógłby przesłonić badane struktury, powodując np. rzutowanie na obraz zębów, stawy skroniowo żuchwowe, zatoki szczękowe, kanał żuchwy lub inne istotne struktury. Efektem tego jest obniżenie wartości diagnostycznej badania oraz jego wiarygodności.

Kiedy i po co wykonujemy pantomogram?

Badanie wykonuje się w celach diagnostycznych, przed rozpoczęciem leczenia stomatologicznego lub podczas tworzenia planu leczenia.

Za najczęstsze wskazania do wykonania pantomogramu uznaje się:

• podstawową ocenę stanu zdrowia zębów, zlokalizowanych w górnej i dolnej szczęce (ocenę okolicy okołowierzchołkowej, jakość wypełnień, diagnostykę ubytków niewidocznych podczas zwykłego badania stomatologicznego);
• diagnostykę schorzeń ślinianek;
• diagnostykę w kierunku choroby przyzębia;
• diagnostykę schorzeń w obrębie stawu skroniowo żuchwowego;
• diagnostykę po urazach w obrębie twarzoczaszki;
• przygotowanie do zabiegu ekstrakcji zęba mądrości;
• przygotowanie do zabiegu ekstrakcji zębów zatrzymanych ;
• przygotowanie pacjentów przed niektórymi zabiegami chirurgicznymi (np. przed operacją zaćmy);
• diagnostykę po urazach kości szczęki i żuchwy (ocena stanu zdrowia i procesu gojenia);
• planowanie leczenia protetycznego i implanto-protetycznego;
• planowanie leczenia ortodontycznego.

Przeciwwskazania do wykonania zdjęcia pantomograficznego

Zdjęcie panoramiczne uważane jest za stosunkowo bezpieczną procedurę, której wykonanie wykorzystuje względnie niskie dawki promieniowania rentgenowskiego. U niektórych pacjentów, ze względów bezpieczeństwa, należy zrezygnować z wykonania zdjęcia pantomograficznego. Dotyczy to głównie pacjentek ciężarnych.

Wyjątek, w którym można wykonać pantomogram u przyszłej mamy, stanowią ściśle określone sytuacje poważnego zagrożenia zdrowia. W przypadku poważnych urazów zdjęcie panoramiczne niesie wysoką wartość diagnostyczną. Często przewyższa ona potencjalne ryzyko zagrożenia, jakie wykonanie pantomogramu będzie niosło dla rozwijającego się płodu.

Pantomogram przed założeniem aparatu ortodontycznego – czy zawsze należy go wykonać?

Pantomogram zębów jest wymagany u większości pacjentów przygotowujących się do założenia aparatu ortodontycznego. Zdjęcie dostarcza cennych informacji o badanych strukturach jamy ustnej. Są one istotne dla poprawnego przebiegu leczenia.

Zdjęcie pantomograficzne zębów a bezpieczeństwo pacjenta

Pantomogram zębów jest w pełni bezpieczną procedurą. Promieniowanie RTG wykorzystywane do wykonania zdjęcia nie stanowi zagrożenia dla zdrowia.

Wyjątek stanowią szczególne grupy pacjentów – badania nie wolno wykonać u pacjentek podejrzewających ciążę lub ciężarnych (zakaz dotyczy nie tylko pantomogramu, ale też innych zdjęć RTG).

Pantomogram a tomografia komputerowa

Pantomogram różni się od tomografii komputerowej. Tomografia jest badaniem trójwymiarowym, dostarczającym znacznie dokładniejszych informacji o strukturach jamy ustnej. Tomografia prezentuje kolejne warstwy jamy ustnej. Dodatkowo pozwala ona na ocenę każdej badanej płaszczyzny. Obraz uzyskany w tomografii określa się często jako zdjęcie 3D.

Ile kosztuje pantomogram?

Badanie pantomograficzne można wykonać w ramach NFZ lub prywatnie. Koszt prywatnego badania zależy od wybranej placówki. Zwykle mieści się on w granicach 100-150 zł.