Zapalenie tkanek okołowierzchołkowych – rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie

Czym są tkanki okołowierzchołkowe?

Aby wyjaśnić pojęcie zapalenia tkanek okołowierzchołkowych, należy najpierw przedstawić jej lokalizację. Korzeniem zęba nazywamy tę jego część, która jest zlokalizowana w kości szczęki lub żuchwy. Wierzchołek korzenia jest zaś jego końcową częścią, najwęższą i najbardziej oddaloną od korony zęba. W korzeniu znajduje się kanał korzeniowy, do którego właśnie przez otwór w wierzchołku dochodzą nerwy i naczynia zaopatrujące ząb.

Tkankami okołowierzchołkowymi nazywamy wszystkie tkanki otaczające korzeń zęba, umiejscowione w obrębie kości, czyli ozębną, cement korzeniowy i kości wyrostka zębodołowego szczęki lub część zębodołową żuchwy.

Zobacz też: Ból po wyrwaniu zęba – ile trwa, jak się go pozbyć?

Zmiany okołowierzchołkowe – ostre, przewlekłe, zaostrzone

Najprostszym podziałem tych zapaleń jest wyróżnienie zapaleń: ostrych, przewlekłych oraz przewlekłych zaostrzonych.

Wśród zapaleń ostrych występuje zapalenie surowicze (periodontitis acuta serosa) i zapalenie ropne (periodontitis acuta purulenta).

Wśród zapaleń przewlekłych występują: zapalenie włókniste (periodontitis periapicalis chronica fibrosa), zapalenie ziarninowe (periodontitis periapicalis chronica granulosa, np. ziarnina po wyrwaniu zęba), torbiel okołowierzchołkowa (cystis periapicalis) oraz zapalenie ropne (periodontitis periapicalis chronica purulenta).

Przewlekłe zaostrzone zapalenie tkanek okołowierzchołkowych (periodontitis periapicalis chronica exacerbata) nie ma dodatkowych podziałów.

To też może Cię zainteresować: Jakie powikłania mogą wystąpić po usunięciu zęba?

Zapalenie tkanek okołowierzchołkowych – przyczyny

Zapalenie tkanek okołowierzchołkowych jest procesem patologicznym. Spowodowane może być przez czynniki zewnątrzpochodne i wewnątrzpochodne.

Zewnątrzpochodne to takie czynniki, jak bakterie, alergie, czynniki mechaniczne, chemiczne oraz termiczne.

Z kolei wewnątrzpochodne są bardzo rzadkie. Przyjmuje się, że występuje w przebiegu niektórych ogólnoustrojowych chorób zakaźnych, np. posocznicy. W większości przypadków etiologia jest bakteryjna. Poprzez łączność miazgi zęba z tkankami okołowierzchołkowymi procesy patologiczne przechodzą z miazgi właśnie na te tkanki, ewentualnie mogą przechodzić poprzez zapalenie kieszonki zębowej.

Przeczytaj też: Ból ósemki – domowe sposoby, leczenie

Najprościej rzecz ujmując, bakterie atakują tkanki zęba, prowadząc do ich ro zpadu i demineralizacji. Już przy małej zmianie próchnicowej odczyny obronne w miazdze zęba mogą być znaczne. Prowadzi to do jej zapalenia. Gdy stan zapalny zęba nie ulegnie wyciszeniu, ale będzie się pogłębiał i dojdzie do martwicy miazgi, patogenne czynniki mają swobodną drogę, aby przedostać się do tkanek okołowierzchołkowych. W takim właśnie mechanizmie powstaje większość zmian okołowierzchołkowych.

Przeczytaj: Usuwanie korzenia zęba – kiedy jest konieczne?

Zapalenie tkanek okołowierzchołkowych – jakie są objawy?

Objawy zapaleń mogą być bardzo różne. W przypadku zapaleń ostrych i przewlekłych zaostrzonych główną skargą podczas zgłaszania się pacjentów do gabinetów stomatologicznych jest ból zęba.

Pacjent skarży się na ból zęba przy dotyku, uczucie „wysadzania zęba z zębodołu”, pulsowanie oraz rozchwianie. Do burzliwych objawów miejscowych mogą dołączyć się objawy ogólne, takie jak złe samopoczucie, podwyższona temperatura ciała.

To też może Cię zainteresować: Wyrywanie ósemki – czy ekstrakcji boli?

Często występuje także powiększenie węzłów chłonnych podbródkowych i podżuchwowych – w zależności od lokalizacji zęba przyczynowego. Najsilniejsze bóle samoistne potęgujące się pod wpływem ciepła (np. podczas picia herbaty, spożywania gorącej zupy) wskazują na zapalenia ropne. W zapaleniach ostrych mogą występować również objawy zapalenia tkanek miękkich uchwytne na śluzówce jamy ustnej, takie jak bolesność przy dotyku, obrzęk, zaczerwienienie, może być widoczne chełbotliwe wygórowanie sugerujące obecność ropnia podśluzówkowego (abscessus submucosus ). Obrzęk może być znaczny i obejmować większe okolice, jak policzki, przestrzeń pod oczodołem czy dno jamy ustnej.

Czytaj również: Spuchnięte dziąsła – przyczyny i leczenie

Jak rozpoznać zmiany okołowierzchołkowe?

W badaniu RTG przy zapaleniach ostrych objawy mogą być nieuchwytne – często jest widoczne nieznaczne poszerzenie szpary ozębnej, spowodowane przez zapalenie ozębnej (stan zapalny). Do rozpoznania zapalenia przewlekłego zaostrzonego konieczny jest ból zęba w wywiadzie, połączony ze znacznymi zmianami w obrazie RTG.

Zapalenia przewlekłe niestety często przebiegają bezobjawowo, co skutkuje rozpoznaniem zapalenia dopiero w zaawansowanym stadium. Możliwa jest obecność ropnej przetoki. Te zapalenia są często wykrywane przypadkowo – na kontrolnych zdjęciach RTG.

Przeczytaj: Torbiel w zatoce, jak leczyć torbiele zatok?

Zapalenie tkanek okołowierzchołkowych – leczenie

Jak leczyć zapalenie tkanek okołowierzchołkowych? Podstawowym postępowaniem mogącym prowadzić do zagojenia zmian okołowierzchołkowych zęba jest leczenie kanałowe. Poprawnie przeprowadzone leczenie endodontyczne, z obfitym płukaniem kanałów i odpowiednią odbudową tkanki zęba może prowadzić do wyleczenia chorób tkanek okołowierzchołkowych.

Niestety często zęby z zaawansowanymi zapaleniami tkanek są bardzo zniszczone, co uniemożliwia ich odpowiednią końcową odbudowę, a co za tym idzie, zmiany w kości nie ulegają wygojeniu. Czasem, mimo poprawnie przeprowadzonego leczenia, stan zapalny po leczeniu kanałowym nie ulega wyciszeniu (połączenia między tkankami a zębem są często niewidoczne dla oka lekarza i stuprocentowe wypełnienie wszystkich malutkich połączeń jest fizycznie niemożliwe), bakterie w zębie są nadal obecne i nie pozwalają na wygojenie zmian. W takich przypadkach jedyną opcją leczenia jest ekstrakcja, czyli wyrwanie zęba.

Jeśli chodzi o zapalenie tkanek okołowierzchołkowych zęba, leczenie antybiotykiem jest konieczne wyłącznie w przypadku występowania objawów ogólnych.

Przeczytaj: Ból szczęki – możliwe przyczyny

Zapalenie tkanek okołowierzchołkowych – powikłania

Powikłania tego rodzaju zapaleń to przede wszystkim: przenoszenie zapalenia szerzej na tkanki sąsiadujące, np. możliwość objęcia zapaleniem nerwu zębodołowego dolnego, rozszerzanie się ropni, zakażenia odogniskowe w odległych narządach.

W skrajnych przypadkach rozległego zaniku tkanki kostnej może dochodzić do złamań patologicznych kości szczęki i żuchwy. Należy pamiętać, że zwlekanie z leczeniem może uniemożliwić ewentualną przyszłą odbudowę implantoprotetyczną.