Wypadanie zębów mlecznych – jak przebiega, kolejność, zaburzenia

Wzrost zębów mlecznych

Zalążki zębów mlecznych u dziecka pojawiają się jeszcze w okresie życia płodowego, a ich wyrzynanie rozpoczyna się około 6 miesiąca życia. U większości maluchów pojawiają się one według określonej kolejności i potem w podobnej wypadają:

• dolne jedynki (siekacze),
• górne jedynki,
• górne dwójki (siekacze boczne),
• dolne dwójki,
• górne trzonowce pierwsze (tzw. czwórki),
• dolne trzonowce pierwsze,
• górne i dolne kły,
• dolne trzonowce drugie (tzw. piątki),
• górne trzonowce drugie.

Pełne uzębienie mleczne, składające się z 20 zębów dziecko osiąga mniej więcej w trzecim roku życia. Czas wyrzynania się zębów mlecznych to zarówno dla dziecka jak i jego rodziców trudny okres, przepełniony bólem i rozdrażnieniem. Często maluch jest nie tylko niespokojny, ale może pojawiać się u niego również podwyższona temperatura ciała.

Zobacz też: Ból po wyrwaniu zęba – ile trwa, jak się go pozbyć?

Jak zbudowane są mleczaki? Podobnie jak zęby stałe posiadają one koronę pokrytą szkliwem, oraz wewnętrzną zębinę i miazgę, a pod dziąsłem ukryte są korzenie pokryte cementem. W przeciwieństwie do zębów stałych mleczaki posiadają słabiej zmineralizowaną i cieńszą warstwę szkliwa, nadającą im niebiesko-białe zabarwienie oraz słabiej rozbudowane korzenie. Dzięki temu mogą być one wypychane wraz z rozrastaniem się zawiązków zębów stałych.

Czytaj również: Jak łagodzić ból podczas wyrzynania się zębów – u dzieci i dorosłych

Kiedy zaczynają wypadać mleczaki?

U większości dzieci pierwsze mleczaki wypadają jeszcze w wieku przedszkolnym. Proces ten najczęściej rozpoczyna się w okolicach 5-6 roku życia, chociaż zdarza się, że może opóźnić się nawet o 2-3 lata. Rodzice dziewczynek mogą spodziewać się, że u nich wymiana zębów mlecznych na stałe nastąpi szybciej niż u chłopców. Pod wpływem ucisku zalążków zębów stałych, korzenie mleczaków zaczynają zanikać, w efekcie czego dochodzi do rozchwiania i wypadnięcia kolejnych zębów. Proces ten dodatkowo ułatwia rozrost szczęki, dzięki któremu mają one więcej miejsca. Zęby mleczne wypadają stopniowo przez kilka lat, a ostatnie z nich tracimy w wieku mniej więcej 12 lat. Warto zaznaczyć, że nie oznacza to końca rozwoju naszego uzębienia. Komplet zębów stałych osiąga się bowiem dopiero w momencie wyrośnięcia ósemek, co ma miejsce zazwyczaj już po osiągnięciu pełnoletności, choć zdarza się, że ósemki nie wyrastają one w ogóle.

Przeczytaj też: Ból ósemki – domowe sposoby, leczenie

Płeć oraz geny to nie jedyne czynniki, które wpływają na to kiedy wypadają mleczaki. Istotna jest również dieta dziecka (nieprawidłowa może osłabiać ząbki) oraz czas wyrzynania się pierwszych zębów. Zauważono, że u dzieci u których pierwsze ząbki pojawiły się stosunkowo wcześnie, równie szybko nastąpiło ich wypadanie. Istotne jest również utrzymywanie odpowiedniej kondycji mleczaków – chore zęby z pewnością wykruszą się i wypadną wcześniej niż zęby zdrowe.

To też może Cię zainteresować: Jakie powikłania mogą wystąpić po usunięciu zęba?

Wypadanie mleczaków – w jakiej kolejności

Podobnie jak wyrastanie zębów mlecznych, tak i wypadanie mleczaków następuje w określonej kolejności, w dodatku symetrycznie czyli podobnie w szczęce górnej jak i dolnej. Jako pierwsze wypadają dolne jedynki i dolne dwójki, a dopiero potem ich górne odpowiedniki (zazwyczaj już w wieku szkolnym, mniej więcej 7-8 lat). Następne w kolejności są dolne kły, których utraty należy się spodziewać u dziecka między 9-12 rokiem życia, a nieco później, górne kły. Po 10-tym roku życia następuje pora na trzonowce, najpierw czwórki, a potem piątki czyli trzonowce drugie. A co z pozostałymi elementami uzębienia stałego? One nie mają swoich mlecznych odpowiedników, tak więc pierwsze i drugie zęby przedtrzonowe oraz ostatnie trzonowce (czyli ósemki) wyrastają od razu jako uzębienie stałe. Przedtrzonowce pojawiają się w wieku około 10-12 lat, a ósemki jak już zostało wspomniane dopiero w wieku dorosłym.

Czytaj również: Pierwsza wizyta z dzieckiem u dentysty

Jak wypadają zęby mleczne?

Pierwszym widocznym objawem wymiany uzębienia mlecznego u dzieci jest zwiększona ruchomość i stopniowe rozchwianie mleczaków. U podłoża wypadania zębów mlecznych leży bowiem rozrost szczeki oraz nacisk zawiązków stałych zębów na korzenie mleczaków, co powoduje zmniejszenie przenikanie substancji odżywczych i zanikanie korzeni.

W przeciwieństwie do wyrzynania się zębów mlecznych, ich wypadanie jest o wiele mniej problematycznie i najczęściej nie powoduje żadnych dolegliwości bólowych. Wyjątek stanowi sam moment wypadania w sytuacji gdy trzeba pomóc mleczakowi siłą – wtedy dziecko może odczuwać niewielki ból, może pojawić się również krótkotrwałe krwawienie. Z tego względu należy unikać wyrywania zębów mlecznych, chyba że istnieje ryzyko zadławienia lub połknięcia zęba przez dziecko.

To też może Cię zainteresować: Ból podniebienia – przyczyny, objawy, leczenie

W czasie wymiany uzębienia należy szczególnie dbać o higienę jamy ustnej dziecka, gdyż nieprawidłowe czyszczenie "pustych" obszarów może sprzyjać pojawianiu się infekcji dziąseł i rozwojowi próchnicy. Warto również obserwować czy stałe zęby wyrastają prawidłowo i czy nie posiadają przebarwień. W razie zauważenia jakichkolwiek nieprawidłowości lub sytuacji kiedy ząb stały wyrasta w miejscu, w którym wciąż tkwi mleczak, należy jak najszybciej skonsultować się ze stomatologiem dziecięcym.

Czytaj również: Spuchnięte dziąsła – przyczyny i leczenie

Zaburzenia w wypadaniu zębów mlecznych

W przypadku zębów mlecznych ważne jest, by wypadały one stopniowo i w miarę zgodnie z ogólnie przyjętym schematem. Tylko w ten sposób u dziecka pozostanie zachowany prawidłowy układ szczęki i możliwe będzie uniknięcie wad zgryzu.

Zdarza się jednak, że mleczaki wypadają przedwcześnie. Najczęstszym przypadkiem jest oczywiście ich utrata w wyniku urazu, np. upadku w trakcie zabawy. Jeżeli ma to miejsce na długo przed planowanym wyrośnięciem zęba stałego, warto rozważyć założenie aparatu ortodontycznego, który utrzyma odpowiednią ilość wolnej przestrzeni i zapobiegnie wykształceniu się u dziecka wady zgryzu. Przedwczesną wymianę uzębienia obserwuje się także u dzieci chorujących na łuszczycę lub cukrzycę, a także gdy występują u nich choroby dziąseł.

To też może Cię zainteresować: Wyrywanie ósemki – czy ekstrakcji boli?

A co kiedy dziecko chodzi już do szkoły, a mleczaki nadal nie wypadają? Jeżeli dziecko skończyło 8 rok życia, a dalej nie rozpoczęła się u niego wymiana zębów, może to być objaw m.in. niedoboru witaminy D lub chorób tarczycy, a także celiakii czy mukowiscydozy. Często ma to również podłoże genetyczne w ramach wrodzonych wad rozwojowych, których objawem jest brak zawiązków zębów stałych.

Z tego względu tak istotne są regularne wizyty dziecka w gabinecie stomatologicznym, najlepiej nie rzadziej niż raz na 3 miesiące.

Zobacz też: Hipodoncja, czyli wrodzony brak zębów

Usuwanie zębów mlecznych – kiedy jest konieczne?

Czy są sytuacje, w których zęby mleczne powinny zostać usunięte przez dentystę? Ze względu na ryzyko rozwoju wad zgryzu i wad wymowy, a także możliwe problemy z jedzeniem i trawieniem, nie zaleca się wyrywania zębów mlecznych o ile nie jest to konieczne. Braki w uzębieniu mlecznym mogą bowiem prowadzić do zawężenia luki międzyzębowej, a nawet zahamowania prawidłowego rozwoju kości żuchwy oraz szczęki. Przez to stałe zęby mogą nie mieć wystarczającej ilości miejsca do prawidłowego wzrostu i wyrastać skrzywione lub pod skosem.

Przeczytaj: Usuwanie korzenia zęba – kiedy jest konieczne?

Kiedy zatem należy zdecydować się na usunięcie zęba mlecznego? Jak już zostało wspomniane, wyjątek stanowią sytuacje kiedy ząb jest bardzo rozchwiany, ale nie chce wypaść, co może generować ryzyko zakrztuszenia. Zdarza się również, że ząb stały już wyrasta a mleczak nadal silnie trzyma się na swoim miejscu powodując stan zapalny dziąsła – wtedy również wskazane jest jego wyrwanie.

Przeczytaj: Ból szczęki – możliwe przyczyny

Wbrew opinii niektórych, chore mleczaki nie powinny być usuwane. Jeżeli u swojego dziecka zaobserwujemy próchnicę zębów mlecznych, w pierwszej kolejności należy podjąć próbę leczenia, tak by usunąć bakterie próchnicze, które mogą niekorzystnie wpływać także na rozwój dopiero co powstających zębów stałych.

Czytaj również: Ból dziąseł – przyczyny i domowe sposoby na bolące dziąsła