Nostalgia – czym jest i jak sobie z nią radzić?

Co znaczy słowo nostalgia?

Wyraz nostalgia pochodzi ze zlepku dwóch słów, a mianowicie nostos, czyli „dom” oraz algos, oznaczającego „ból związany z przebywaniem daleko od domu”. Odczuwanie nostalgii jest niezależne od pochodzenia, płci oraz wieku. Oznacza to, że wszyscy mogą odczuwać nostalgię.

Historycznie, od XVII aż do drugiej połowy XX wieku nostalgię uznawano za chorobę, wynikającą przede wszystkim z tęsknoty za miejscem pochodzenia lub zaburzenie neurologiczne. Jej objawami były:

• tęsknota za domem,
• napady płaczu,
• nieregularne bicie serca,
• zaburzenia odżywiania, w tym brak apetytu,

• niepokój i bezsenność.

Następnie nostalgia była postrzegana jako odmiana depresji, której cechą charakterystyczną była tęsknota za ojczyzną, czyli krajem ojczystym. Niektórzy uważali ją też za psychozę imigrancką. Dopiero pod koniec XX wieku nostalgia zaczęła być postrzegana odrębnie od tęsknoty za domem.

Współcześnie jest ona definiowana zdecydowanie szerzej. Uważa się ją za emocję związaną z pozytywnym, zabarwionym emocjonalnie wspominaniem dawnych wydarzeń i ważnych osób.

Czym jest nostalgia, a czym melancholia?

Te dwa pojęcia często bywają używane zamiennie ze względu na podobne emocje, związane z tęsknotą za przeszłością. Choć łączy je ten związek, jednak zdecydowanie się od siebie różnią.

Nostalgia to przyjemnie zabarwiona tęsknota za konkretnymi wydarzeniami lub osobami z przeszłości czy domem rodzinnym. Tęskni się za tym, co pozytywne, dlatego zasadniczo nostalgia oddziałuje na ludzką psychikę pozytywnie. Oczywiście może jej towarzyszyć pewnego rodzaju smutek, jednak można go zwalczyć przez zmianę sposobu postrzegania danej rzeczy.

W nostalgii współwystępują przeciwstawne emocje. Efekt pozytywny dotyczy wyobrażenia sobie przyjemnego wydarzenia z przeszłości, a negatywny może być związany np. z brakiem jednej z osób, która brała udział w danym wydarzeniu.

Melancholia to natomiast typowo smutne i refleksyjne odczucie, często niewywołane niczym konkretnym. Może być też skutkiem przewagi negatywnych myśli, odczuwanych przy nostalgii. Pozostawia po sobie przygnębienie i negatywne emocje.

Dlaczego czujemy nostalgię?

Nostalgia może być wywołana zarówno przez mimowolne skojarzenia, jak i świadomą chęć powrotu myślami do danych wydarzeń z przeszłości. Może też być pewną reakcją obronną psychiki na trudny czas, którego doświadcza się w rzeczywistości i silną chęcią powrotu do tzw. starych, dobrych czasów.

Do głównych wyzwalaczy nostalgii zalicza się: negatywny nastrój, samotność i poczucie bezsensu. Pozostałe to psychologiczne i egzystencjalne zagrożenie oraz świadomość śmierci. Ponadto pewne czynniki zmysłowe mogą dodatkowo prowokować nostalgię, ponieważ kojarzą się ze szczególnymi chwilami z przeszłości. Należą do nich:

• zapach,
• smak,
• dźwięk,
• obraz.

• dotyk.

Marketing różnych firm świetnie wykorzystuje nostalgię do osiągnięcia swoich celów sprzedażowych. Ludzie z tzw. pokolenia Re-Run, którzy lubią myślami powracać do przeszłości, chętnie kupują różnego typu produkty, np. retro, przypominające im o dawnych czasach.

Zalety nostalgii

Badania nad nostalgią, przeprowadzone w 2010 roku przez Annę Braniecką z SWPS, ukazują jej pozytywny wpływ na ludzką psychikę. Odpowiednio wykorzystana, może nawet zapobiegać różnego rodzaju kryzysom psychicznym. Obiektami nostalgii są najczęściej bliskie osoby oraz ważne wydarzenia życiowe. Ponadto emocjonalny wydźwięk nostalgii także jest w większości przypadków pozytywny.

Nostalgia spełnia trzy kluczowe zadania. Po pierwsze, poprawia nastrój. Może też zwiększać samoocenę oraz wzmacniać poczucie więzi społecznych. Niektórzy podają, że nostalgia ma również znaczenie egzystencjalne, ze względu na to, że wspomnienia dotyczą ważnych doświadczeń życiowych, przeżywanych z najbliższymi. To sprawia, że zwiększa ona poczucie sensu życia.

W kontekście przytoczonych przez badaczy argumentów stwierdza się, że nostalgia jest zasobem psychologicznym, dzięki któremu człowiek odnosi szereg korzyści dla samopoczucia i zdrowia psychicznego.

Uważa się wręcz, że odpowiednio wykorzystana nostalgia może być narzędziem ochronnym dla osób z tzw. słabą psychiką oraz naprawczym dla osób z psychopatologiami. Jakość życia społecznego ma duży wpływ na zdrowie psychiczne. W związku z powyższym, nostalgia:

• wzmacnia pozytywne postrzeganie danego okresu w życiu, oraz wynikające z niego poczucie znaczenia w życiu;
• poprawia stan psychiczny osób samotnych poprzez ochronę przed skutkami samotności;
• zwiększa poczucie bezpieczeństwa oraz pomaga w okresach zwiększonej niepewności, za sprawą mentalnego powrotu do szczęśliwych chwil;
• wspiera bliskie relacje i więzi interpersonalne;
• pomaga wyciągnąć konstruktywne wnioski z przeszłych wydarzeń;
• działa na ludzi kojąco poprzez poprawę samopoczucia oraz ułatwienie radzenia sobie ze stresem;
• pomaga odbudować poczucie tożsamości oraz własnej wartości;

• przeciwdziała poczuciu bezsensu życia.

Jak radzić sobie z nostalgią? Sposoby na zamianę smutku w szczęście

Istnieją sprawdzone sposoby na kontrolowanie nostalgii, czyli zamianę smutku i negatywnych uczuć, związanych z tęsknotą za kimś lub za czymś z przeszłości, na pozytywne. Wystarczy umiejętnie wykorzystać do tego ogromną moc ludzkiego umysłu.

Należy koncentrować się wyłącznie na dobrych, radosnych aspektach związanych z daną osobą czy sytuacją. To sprawi, że przyjemne chwile z przeszłości na nowo zagoszczą w sercu i myślach, poprawiając samopoczucie. Korzystnym aspektem pozytywnych wspomnień jest też podwyższenie ciepłoty ludzkiego ciała, co sprawia, że odpowiednio wykorzystywana nostalgia świetnie nadaje się na okres jesienno-zimowy.