Konformizm – definicja. Cechy postawy konformistycznej

Czym jest konformizm?

Jedna z definicji konformizmu określa go jako bezkrytyczne przyjmowanie norm i wartości innych ludzi za swoje. Może dotyczyć każdej sfery życia – od zainteresowań, przez poglądy polityczne, aż po stosowanie używek. Osobę, która wykazuje zachowania konformistyczne, nazywa się konformistą.

Konformizm jest jednym z typów wpływu społeczeństwa na jednostkę, którego skutkiem jest zmiana jej zachowania. W przypadku konformizmu zauważa się niejawną presję grupy, która jest wywierana w celu podporządkowania się wspólnym standardom lub normom.

Zazwyczaj to większość wpływa na mniejszość, czasami zdarzają się też sytuacje odwrotne. Jednak aby mniejszość podporządkowała się większości grupy, musi ona wyróżniać się wyjątkową pewnością swoich przekonań bądź zachowań oraz konsekwencją działań. Tylko wtedy mniejszość będzie na tyle wiarygodna, aby skłonić większość do przyjęcia swojego zdania.

Konformizm można rozpatrywać w kategoriach sytuacyjnych, kiedy podporządkowanie jednostki grupie jest doraźne lub trwałe – w przypadku przyjęcia stałej postawy konformistycznej.

Wśród głównych motywów zachowań konformistycznych można wyróżnić:

• pragnienie posiadania racji;
• silny lęk przed wykluczeniem, ośmieszeniem i odrzuceniem;

• kary za nieprzestrzeganie zasad oraz norm obowiązujących w danej grupie.

Jaka jest skala intensywności konformizmu?

Wyróżnia się trzy poziomy intensywności zjawiska konformizmu:

• uleganie to najłagodniejszy poziom konformizmu, który cechuje dostosowanie się do norm i zachowań panujących w danej grupie jedynie wtedy, kiedy jednostka się w niej znajduje;
• identyfikacja jest głębszą formą konformizmu, która charakteryzuje się dopasowaniem się do zachowań osób znajomych nawet wtedy, kiedy nie przebywa się wśród nich;

• introjekcja to najgłębsza forma konformizmu, która polega na uznaniu pewnych norm za własne i to niezależnie od okoliczności.

Czym jest postawa konformistyczna i jakie są jej cechy?

Postawa konformistyczna to stały, ukształtowany zestaw zachowań jednostki. Jednostki przyjmujące postawę konformistyczną rezygnują ze swojej indywidualności w sposób powtarzający się, trwały lub względnie trwały.

Na wykształcenie się postawy konformistycznej ma wpływ osobowość jednostki. Postawa konformistyczna jest charakterystyczna dla ludzi o cechach, takich jak:

• brak własnego zdania,
• niska samoocena,
• wysoki poziom lękliwości,
• brak krytycyzmu,
• zależność,
• uległość,
• niska wytrwałość,
• pasywność,

• nietolerancja.

Skutkuje ona konsekwencjami, takimi jak:

• nieumiejętność przeciwstawienia się danej grupie społecznej;
• zmiana zachowania spowodowana zdaniem innych ludzi;

• postępowanie niezgodne z własnymi przekonaniami.

Konformizm a nonkonformizm – przeciwstawne postawy

Jak wspomniano we wcześniejszych akapitach, konformizm polega na zmianie postawy i zachowania jednostki zgodnie z ogólnie przyjętymi normami, wskutek rzeczywistego lub wyobrażonego wpływu innych. Konformizm jest uważany za przejaw odtwórczego działania oraz słabych cech osobowości.

Przeciwieństwem konformizmu jest nonkonformizm, czyli niezgoda na odgórnie narzucone normy i poglądy. Jest uważany za przejaw twórczego działania oraz silnego charakteru jednostki.

Przykłady zachowań konformistycznych

Zachowania konformistyczne są stałą częścią życia każdego człowieka żyjącego w społeczeństwie. Jako przykłady zachowań konformistycznych można wymienić:

• odpowiednie: ciche zachowywanie się i nieprzeszkadzanie innym podczas wspólnego oglądania filmu w kinie czy uczestnictwa w przedstawieniu teatralnym;

• nieodpowiednie: wyśmiewanie się z wyglądu koleżanki lub kolegi z pracy razem z innymi pracownikami.

Rodzaje konformizmu

Dwa główne rodzaje opierają się o wpływ informacyjny i normatywny. Do pozostałych typów należą: konformizm dynamiczny, konformizm społeczny, konformizm poznawczy, konformizm statyczny.

Konformizm informacyjny

Konformizm informacyjny wywołuje zmianę prywatnych i publicznych postaw jednostki, dlatego nazywa się go konwersją. Konformizm informacyjny prowadzi do podporządkowania się grupie w sytuacjach, kiedy nie jest się pewnym własnego zdania na jakiś temat. Występuje on np., kiedy jednostka nie posiada wystarczających informacji lub nie wie, jak ma się zachować.

Konformizm normatywny

Konformizm normatywny wynika z chęci akceptacji grupy oraz obawy przed ewentualną karą, np. wykluczeniem. Ze względu na to, że nie wpływa on na zmianę postaw prywatnych, tylko publicznych, nazywa się go uleganiem. Polega na dostosowaniu się, mimo posiadania innego zdania na dany temat.

Od czego uzależniony jest konformizm? Czynniki, które mają wpływ na konformizm

W zależności od obecności pewnych czynników zmienia się poziom wpływu społecznego na jednostkę. Moderatory tego wpływu różnią się także w zależności od rodzaju konformizmu. Za wspólne czynniki uważa się normy kulturowe oraz polaryzację grupową.

Natomiast na konformizm normatywny wpływają, głównie:

• spójność i struktura grupy,
• wielkość grupy,

• wsparcie społeczne.

Na konformizm informacyjny wpływają następujące czynniki:

• pewność siebie jednostki,

• trudność zadania.

Czy konformizm jest zły?

Konformizm jest uważany za zły, jednak nie zawsze taki jest. W sytuacjach, kiedy przyjmuje on skrajne formy i prowadzi do tzw. myślenia grupowego, doprowadza do rażących błędów i katastrof.

Jednak konformizm ma też pozytywne strony i nie należy go za wszelką cenę unikać. Pewien poziom konformizmu jest wręcz wskazany. Normy i zasady pomagają utrzymać porządek w społeczeństwie. Konformizm pełni ważną funkcję w kształtowaniu jednorodności wewnątrz danej grupy. Postępowanie zgodnie z obowiązującymi normami jest właściwe, o ile tylko są one sensowne. Natomiast za nieprzestrzeganie norm grupowych oraz ich pozostałych rodzajów grożą określone konsekwencje.