Frustracja – czym jest, kiedy występuje, rodzaje frustracji

Czym jest frustracja?

Frustracja to stan napięcia psychicznego, które powstaje, kiedy na drodze do osiągnięcia zamierzonego celu, pojawia się przeszkoda, która uniemożliwia jego osiągnięcie.

To stan emocjonalny, który pogłębia się i nasila, kiedy pojawiają się różnego typu niepowodzenia. Frustracja jest zbiorem różnych nieprzyjemnych emocji, które odczuwa się w określonych sytuacjach, związanych z rozczarowaniem sobą, kimś, lub okolicznościami.

Uczucie frustracji jest bezpośrednio związane z innymi emocjami, takimi jak zniechęcenie czy poczucie bezsilności, oraz reakcjami, w tym agresją. Frustrację może odczuwać zarówno dziecko, dorosły, jak i senior.

Frustracja prowadzi do wewnętrznego cierpienia, spowodowanego zawodem. Choć jest to przykre uczucie, może pomóc w identyfikacji źródeł problemów, a to pierwszy krok do ich rozwiązania. Można stwierdzić, że frustracja jest ważna dla rozwoju osobowości i emocjonalności człowieka. Jest ona do pewnego stopnia normalnym uczuciem, którego doświadcza każdy człowiek w wyniku dojrzewania osobowości.

Niestety często zdarza się, że nierozładowana frustracja wywołuje powtarzające się silnie negatywne emocje, takie jak stres, gniew, agresja, a nawet depresję. W tych przypadkach frustracja może działać na człowieka destrukcyjnie.

Czym jest teoria frustracji i jakie są jej główne założenia?

Teoria frustracji-agresji opracowana m.in. przez Johna Dollarda i inn., powstała w 1939 roku. W jej założeniu każda frustracja jest przyczyną agresji i zawsze poprzedza jej wystąpienie.

Siła frustracji wzrasta w zależności od:

• bliskości celu, który chce się osiągnąć;
• osobistego znaczenia i wartości celu, do którego się dąży;
• nagłości i nieprzewidywalności napotykanej przeszkody.

Późniejsi badacze stopniowo modyfikowali omawianą teorię. Frustracja stwarza podniety do wystąpienia negatywnych reakcji, w tym, lecz nie jedynie, agresji. Natomiast agresja powstaje przy współwystępowaniu dążenia do celu oraz przeszkody, która to uniemożliwia.

Zachowanie agresywne może wystąpić na skutek następujących elementów:

• indywidualnych cech jednostki: wrodzonych lub nabytych;
• nasilenia frustracji;
• negatywnej reakcji emocjonalnej na bodźce, w tym uczucia gniewu;
• czynnika spustowego, który jest bezpośrednim wyzwalaczem agresji.

Jakie są przyczyny frustracji?

Do przyczyn frustracji można zaliczyć:

• uczucie niedocenienia starań;
• niezrealizowane potrzeby psychiczne, takie jak akceptacja i uznanie czy bezpieczeństwo;
• różnego rodzaju porażki na tle osobistym, zawodowym, uczuciowym lub społecznym;
• rozczarowanie codziennością, partnerem lub pracą;
• niezaspokojone pragnienia;
• zawód oczekiwań;
• niespodziewane problemy i choroby;
• niespełnienie swoich postanowień.

Rodzaje frustracji

Typy frustracji są powiązane z jej przyczynami. Wyróżnia się między innymi następujące rodzaje frustracji:

• miłosne;
• związane z brakiem samorealizacji oraz zaspokojenia innych potrzeb fizycznych lub psychicznych;
• zawodowe;
• związane z niemożnością sprostania oczekiwaniom.

Jakie są objawy frustracji?

Frustracja jest wieloczynnikowym odczuciem. Towarzyszą jej liczne dodatkowe emocje oraz reakcje, takie jak, m.in.:

• zniechęcenie;
• rozczarowanie;
• uczucie niepokoju;
• problemy ze snem;
• smutek;
• negatywne myśli;
• brak energii i niechęć do działania;
• złość;
• gniew;
• agresja.

Jakie mogą być skutki frustracji?

Nieopanowana frustracja może być groźna dla siebie i innych ludzi. Do konsekwencji frustracji zaliczane są m.in.:

• depresja;
• brak pewności siebie;
• unikanie innych ludzi lub określonych sytuacji;
• powtarzające się napady gniewu i agresji;
• destabilizacja emocji;
• nadużywanie alkoholu oraz innych używek;
• przewlekły stres, który jest przyczyną licznych chorób.

Ludzie sfrustrowani bywają bezradni, drażliwi, smutni, zgorzkniali, przygnębieni i zmęczeni staraniami, które nie przyniosły oczekiwanych rezultatów.

Jak można rozładować frustrację?

Na szczęście istnieją sposoby na radzenie sobie z frustracją. Aby poradzić sobie w trudnej sytuacji, która wywołała frustrację, należy:

• zaakceptować fakty – pewnych czynników zewnętrznych nie da się zmienić. W takich przypadkach trzeba spojrzeć na sytuację z innej perspektywy;
• zwalczać dodatkowe, towarzyszące frustracji odczucia, takie jak stres, niepokój oraz silne napięcie psychiczne. Dobrym sposobem na ich odreagowanie jest dowolna technika relaksacyjna lub trening uważności, np. mindfulness. Niezbędna jest także regularna aktywność fizyczna;
• koncentrować się na osiągnięciach, zamiast na porażkach – w ten sposób można uświadomić sobie, że pomimo jakiegoś niepowodzenia, jest wiele rzeczy, które się w życiu udały. Dla ułatwienia można je wypisać na kartce;
• wyznaczać realne krótko- i długoterminowe cele oraz kroki, konieczne do ich osiągnięcia – nadmierna ambicja w planowaniu nie jest dobra, ponieważ często wykracza poza faktyczne możliwości realizacji i prowadzi do frustracji;
• skorzystać z porady specjalisty: psychologa lub psychoterapeuty.