Arachnofobia – co to jest i jak ją leczyć?

Arachnofobia – co to jest?

Arachnofobia to rodzaj fobii, w której jednostka odczuwa irracjonalny lęk na widok pająka. Nazwa pochodzi z języka greckiego (to połączone terminy"arachne" – "pająk" oraz "phobia" – "strach").

Jednostki dotknięte arachnofobią panicznie boją się pająków, mimo świadomości, że stworzenie to nic im nie może zrobić. Arachnofobia jest jedną z najczęściej występujących fobii.

Warto dodać, że aż 40 proc. przypadków diagnozowanych fobii to lęk przed owadami, myszami, wężami, szczurami i pająkami. Bardzo często arachnofobia to nie tylko paraliżujący lęk przed pająkami, ale i innymi bezkręgowcami, które również mają wygląd pajęczaka.

Czym jest fobia?

Aby zrozumieć mechanizm tej reakcji, warto przyjrzeć się fobiom w ogólności. Jest to bardzo często występujące w naszym społeczeństwie zaburzenie lękowe , przejawiające się nieadekwatną reakcją ogromnego strachu przy ekspozycji na dany bodziec lękowy.

Obiekt wywołujący strach może być absolutnie wszystkim: istnieją fobie związane z lękiem przed liczbami, porodem, a nawet wiatrem. Pociechę stanowi fakt, że jest to przypadłość dobrze już poznana i 80-90 procent przypadków podjętej terapii osób z fobią kończy się sukcesem.

Przyczyny arachnofobii

Wiele osób, które dotknęła arachnofobia, nie potrafi odpowiedzieć na pytanie kiedy zaczęły odczuwać obezwładniający strach przed pająkami. Przyznają, że paraliżujący strach przed pająkami towarzyszy im odkąd pamiętają. Jakie są zatem przyczyny arachnofobii?

Bardzo często arachnofobia to efekt wcześniejszych negatywnych doświadczeń z tymi stworzeniami – zwłaszcza jeśli miały miejsce we wczesnym dzieciństwie. Może być to na przykład skutek straszenia dziecka pająkami przez rodziców czy starsze rodzeństwo. W efekcie dziecko odczuwa silny lęk na widok pająka. Co ciekawe, strach przed pająkami może pojawić się również gdy dziecko obserwuje nieadekwatną reakcję innych na widok pająków. Zaczyna wówczas kojarzyć pająka z czymś niosącym zagrożenie, a jego psychika wytwarza naturalny mechanizm obronny przed czymś niebezpiecznym.

Innym przykładem może być również doświadczenie, w którym doszło do traumatycznej dla jednostki sytuacji, a która wiązała się również z obecnością pająka lub jego wizerunku (nawet w postaci obrazu na ścianie). Jednostka podświadomie kojarzy pająka z sytuacją, w której doświadczyła silnego stresu i od tej pory odczuwa lęk przed pająkami, choć nie zawsze zdaje sobie sprawę dlaczego.

Lęk przed pająkami – różne podejścia

Podejście ewolucjonistyczne zwraca uwagę na adaptacyjną rolę strachu. Człowiek nauczył się bać pająków czy węży w celu przetrwania – by uniknąć kontaktu z jadowitymi stworzeniami. Skutkiem ubocznym jest jednak to, że nawet teraz, po latach, strach nie pojawia się jedynie na widok jadowitych stawonogów. Bodźcem wywołującym lęk może być każdy kontakt z żywymi pająkami, nawet niegroźnymi.

Istnieją również alternatywne wyjaśnienia – na przykład podejście psychoanalityczne zakłada przypisywanie przez niektóre osoby własnej wypartej wrogości pająkowi. W każdym przypadku terapeuta rozmawia z pacjentem indywidualnie, by ustalić skąd mógł wziąć się tak silny lęk skutkujący zaburzeniami lękowymi.

Objawy arachnofobii i lęku przed pająkami

Osoba cierpiąca na arachnofobię reaguje silnym lękiem na każdy kontakt z tym stworzeniem. Często nieprzyjemne odczucia pojawiają się także na widok innych jadowitych stawonogów. Jak wyglądają objawy arachnofobii?

Wspomniana fobia z perspektywy psychosomatycznej objawia się podobnie jak inne zaburzenia lękowe, jednak fizyczne objawy pojawiają się przede wszystkim na widok pająka. Lęk przed pająkami powoduje wówczas przyspieszone bicie serca, zawroty głowy, czy uczucie wewnętrznego roztrzęsienia. Nieraz pojawia się gęsia skórka i chęć natychmiastowej ucieczki.

Niektóre osoby cierpiące na zaburzenie, jakim jest arachnofobia, zmagają się również z atakami paniki . Przyśpieszone tętno i niewłaściwa, wyolbrzymiona percepcja obiektu wywołującego lęk może wywołać nawet koszmary nocne. Niektóre jednostki z powodu lęku przed pająkami mają znacznie utrudnione codzienne funkcjonowanie.

W skrajnych przypadkach strach powoduje urojenia dotyczące pająków, na przykład przekonanie, że chodzą wewnątrz czaszki. To wyjątkowo uciążliwy dla pacjentów rodzaj fobii – postrzegają pająki jako tak ogromne zagrożenie, że nawet zdjęcia pająków potrafią wywołać przyśpieszone tętno czy inne objawy fobii.

Leczenie arachnofobii

Lęk przed pająkami nie jest na szczęście wyrokiem. Podobnie jak inne fobie, w większości leczy się ją przy pomocy terapii poznawczo-behawioralnej . Choć interwencje tego rodzaju są bardzo skuteczne, wiele osób boi się skorzystać z pomocy terapeuty. Mają bowiem mylne przekonanie, że jedynym rozwiązaniem jest terapia implozywna, gdzie od razu następuje bezpośredni kontakt pacjenta z obiektem lęku, na przykład poprzez wzięcie pająka do ręki.

Tymczasem leczenie lęku to zazwyczaj stopniowe zmniejszanie nadmiernej reakcji lękowej na obiekt. Terapeuta i pacjent wspólnie omawiają nieprawdziwe przeświadczenia jednostki na temat pająków. Często pacjenci postrzegają pająki jako zdecydowanie większe niż w rzeczywistości. Dopiero po zmniejszeniu poziomu lęku następują pierwsze próby oswajania z obiektem budzącym lęk.

Aby arachnofobia mogła zostać wyleczona, pacjent musi z całą pewnością ufać terapeucie i czuć się bezpiecznie w jego gabinecie. Wówczas szanse na powodzenie terapii znacząco wzrasta, a osoby dotknięte fobią mogą znacząco poprawić swój komfort życia.