Bliźniaki jednojajowe – jak często występuje taka ciąża mnoga?

Jak powstaje ciąża bliźniacza jednojajowa?

Ciąża jednojajowa (monozygotyczna) powstaje w wyniku podziału jednej komórki jajowej zapłodnionej przez jeden plemnik . Początkowo jedna zygota zostaje podzielona na dwie o identycznym materiale genetycznym. Dzieci z ciąży jednojajowej – bliźniaki jednojajowe – zawsze są tej samej płci i są do siebie niezwykle podobne. Nie ma wyodrębnionych czynników, które powodują wzrost ryzyka wystąpienia takiej ciąży. Przypuszcza się, że ciąża jednojajowa jest dziełem przypadku. Nie mają znaczenia czynniki genetyczne czy środowiskowe, jednak badania dowodzą, że statystycznie częściej tego typu ciąża zdarza się w przypadku kobiet po leczeniu niepłodności, szczególnie po indukcji owulacji lub po zapłodnieniu pozaustrojowym (in vitro).

Występowanie ciąży mnogiej jednojajowej określa się na poziomie 0,4% wśród wszystkich ciąż, jest to względnie stały odsetek, bez względu na rasę.

W zależności od dnia podziału można wyróżnić rodzaje ciąż jednojajowych:

• ≤4 – dwukosmówkowa i dwuowodniowa;
• 4-7 – jednokosmówkowa i dwuowodniowa;
• ≥7 – jednokosmówkowa i jednoowodniowa – występuje najrzadziej (1-2% wszystkich ciąż mnogich, 3-4% ciąż jednokosmówkowych).

Czytaj również: Ciąża bliźniacza – objawy, przebieg, zagrożenia. Kiedy ciążę mnogą uznaje się za donoszoną?

Opieka medyczna nad kobietą w ciąży bliźniaczej jednojajowej

Każda ciąża bliźniacza jest ciążą podwyższonego ryzyka, dlatego ciężarna jest pod wzmożonym nadzorem lekarskim.

Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników w swych rekomendacjach zaleca określenie owodniowości i kosmówkowości ciąży bliźniaczej do 10 tygodnia. Jest to sprawa priorytetowa.

Jeśli jednak ciężarna ma wykonane badanie ultrasonograficzne później, bliźniaki jednojajowe są tej samej płci i nie ma możliwości na dokładne określenie kosmówkowości – ciążę należy traktować jako jednokosmówkową.

W każdej ciąży bliźniaczej:

• wizyty u lekarza powinny odbywać się co 3-4 tygodnie, a jeśli występują ku temu przesłanki – odpowiednio częściej;
• na każdej wizycie lekarz powinien określić ryzyko wystąpienia nadciśnienia oraz porodu przedwczesnego poprzez badanie szyjki macicy;
• wykonuje się badanie USG określające: kosmówkowość, owodniowość oraz anatomię każdego z płodów bliźniąt jednojajowych pod kątem wykrycia wad rozwojowych i wielkości w stosunku do wieku ciążowego: 11-13 tydzień ciąży;
• odbywają się kolejne badania USG, mające na celu wykrycie wad rozwojowych: 20-22, 28-32 tydzień ciąży;
• lekarz zaleca ograniczenie wysiłku fizycznego, ograniczenie współżycia do 20 tygodnia ciąży (jeśli są przeciwwskazania i istotne zagrożenia).

W ciąży dwukosmówkowej:

• USG kontrolne wykonywane co 4 tygodnie od 24 tygodnia w ciąży;
• badanie KTG powinno mieć miejsce co dwa tygodnie od 34 tygodnia ciąży;
• od 37 tygodnia ciąży wskazana jest hospitalizacja ciężarnej celem wywołania porodu lub oczekiwania na spontaniczną akcję skurczową;
• możliwy jest poród naturalny jeśli lekarz nie widzi przeciwwskazań, lub elektywne cięcie cesarskie pomiędzy 37 a 38 tygodniem ciąży.

W ciąży jednokosmówkowej dwuowodniowej:

• USG kontrolne wykonywane jest co 2 tygodnie od 16 tygodnia ciąży;
• badanie KTG powinno być wykonywane co dwa tygodnie od 32 tygodnia ciąży;
• hospitalizacja zalecana jest od 36 tygodnia do 37 tygodnia i 6 dni, w tym czasie powinna nastąpić samoistna czynność skurczowa (możliwy jest poród naturalny przy braku dodatkowych przeciwwskazań), indukcja porodu lub elektywne cięcie cesarskie.

W ciąży jednokosmówkowej jednoowodniowej:

• badanie KTG wykonywane codziennie od 26 tygodnia ciąży;
• USG powinno być wykonywane od 16 tygodnia ciąży co dwa tygodnie, od 26 tygodnia ciąży – co tydzień;
• pobyt w szpitalu powinien być rozważony od 26 tygodnia ciąży;
• bezwzględnie wykonuje się cięcie cesarskie; poród naturalny nie jest możliwy, gdyż niesie śmiertelne ryzyko dla płodów;
• elektywne cięcie cesarskie powinno zostać wykonane od 32 do 34 tygodnia ciąży.

Czytaj również: Badanie KTG – na czym polega i kiedy jest wykonywane?

Zagrożenia w ciąży bliźniaczej

Za ciążę bliźniaczą obarczoną najwyższym ryzykiem uważa się ciążę jednokosmówkową i jednoowodniowa, bardzo wysokim – jednokosmówkową i dwuowodniową, a wysokim – dwuowodniową i dwukosmówkową.

Jakie mogą wystąpić powikłania w ciąży bliźniaczej jednojajowej?

• poród przedwczesny – prawie połowa wszystkich ciąż bliźniaczych kończy się przed 37 tygodniem; przeciętny czas trwania ciąży to 35 tygodni;
• mała waga urodzeniowa – jednojajowe bliźnięta z reguły mają mniejszą masę urodzeniową ( z reguły niecałe 2500 g) niż dzieci z ciąż pojedynczych (około 3200 g);
• rozbieżny wzrost bliźniąt jednojajowych – zawsze łączy się z zespołem „przetoczenia krwi między płodami” – notuje się wysoką śmiertelność, szczególnie gdy różnica w masie ciała bliźniąt jednojajowych wynosi powyżej 25%;
• towarzysząca ciążowa choroba trofoblastyczna wraz z jednym żywym płodem;
• zapętlenie i węzły na sznurach pępowinowych – dotyczy ciąży jednokosmówkowej i jednoowodniowej;
• płód pasożytniczy – z reguły to płód niewykształcony, który możne znajdować się wewnątrz ciała dziecka lub na zewnątrz, i jest całkowicie zależny od zdrowego bliźniaka;
• bliźnięta jednojajowe nierozdzielone – w ciążach jednoowodniowych i jednokosmówkowych, jeśli do podziału zygoty doszło po 13 tygodniu od zapłodnienia, tzw. bliźnięta syjamskie;
• zgon jednego z płodów – do tego powikłania najczęściej dochodzi w I trymestrze ciąży (70% przypadków), wtedy obumarły płód jednego z bliźniąt zostaje wchłonięty przez ciało matki; jeśli do zgonu dochodzi w kolejnych trymestrach, powstałe tkanki kostne uniemożliwiają resorpcję, płód rodzi się zmumifikowany (II trymestr) lub zmacerowany (III trymestr). Dla matki obumarcie płodu nie stanowi istotnego zagrożenia, dla żywego bliźniaka ryzyko powikłań zależne jest od rodzaju ciąży. W przypadku wspólnych naczyń w łożysku żywy płód jednego z bliźniąt jednojajowych może urodzić się np. z mózgowym porażeniem dziecięcym czy aseptyczną martwicą jelit.

Czytaj również: Fetus in fetu, czyli płód wewnątrz płodu. Jak często zdarza się taka ciąża bliźniacza?

Bliźnięta jednojajowe a dwujajowe

Bliźnięta jednojajowe to bliźnięta identyczne pod względem genetycznym. Przychodzą na świat, gdy jedna komórka jajowa zapłodniona przez jeden plemnik dokonuje podziału. Mogą mieć wspólne łożysko i wspólne worki owodniowe, dwa osobne lub osobne, ale połączone w jeden płat. Bliźniaki jednojajowe są zawsze tej samej płci.

Bliźnięta dwujajowe mają różny materiał genetyczny, są ze sobą spokrewnione tak, jak rodzeństwo z dwóch różnych ciąż. Przychodzą na świat na skutek zapłodnienia dwóch różnych komórek jajowych. Każde z bliźniąt ma własne łożysko i własny worek owodniowy. Bliźnięta dwujajowe mogą być różnej płci.

U bliźniąt dwujajowych wyodrębniono czynniki ryzyka, które zwiększają ryzyko pojawienia się ciąży mnogiej, tj. rasa czarna, wiek matki powyżej 35 roku życia, ciąża bliźniacza w wywiadzie (ryzyko ponownej ciąży bliźniaczej jest od 2 do nawet 10 razy wyższe, niż w przypadku przebytych ciąż pojedynczych), ciąże bliźniacze w rodzinie, duża liczba stosunków seksualnych czy poczęcie w letnich miesiącach.

Czytaj również: Dziedziczenie grupy krwi – jaką grupę będzie miało dziecko?