Poród kleszczowy – wskazania, przeciwwskazania, przebieg, konsekwencje

Jak wyglądają kleszcze położnicze?

Kleszcze położnicze to najstarszy instrument położniczy, który służy do szybkiego ukończenia porodu drogami natury. Zostały wprowadzone do użytku na początku XVII wieku. Przyjmuje się, że ich twórcą był angielski lekarz Peter Chamberlan. Od tego czasu powstało ponad 200 modeli kleszczy położniczych, z czego w Polsce największą popularnością cieszą się kleszcze Madurowicza i Naegelego.

Jak wygląda to narzędzie? Kleszcze porodowe, niezależnie od modelu, wyposażone są w dwa ramiona, z których każde składa się z łyżki służącej do uchwycenia główki płodu, szyjki z zamkiem i rękojeści. Łyżki kleszczy mają dwa wygięcia – główkowe i miednicowe, dzięki czemu dopasowują się do kanału rodnego kobiety.

Poród zabiegowy z użyciem kleszczy położniczych może być przeprowadzony wyłącznie przez doświadczonego ginekologa-położnika.

Jakie warunki muszą zostać spełnione przed zastosowaniem kleszczy położniczych?

• Pełne rozwarcie szyjki macicy,
• główka płodu musi być ustalona we wchodzie miednicy,
• musi istnieć współmierność między główką płodu a wymiarami miednicy,
• pęcherz płodowy musi być przebity,
• płód musi być żywy.

Bezpośrednio przed użyciem kleszczy trzeba zbadać, jak wysoko znajduje się główka w kanale rodnym. Punkt prowadzący musi przekroczyć linię międzykolcową.

Na czym polega poród kleszczowy?

Jeżeli podczas porodu wystąpi jakiekolwiek zagrożenie życia matki lub dziecka, lekarz szybko podejmuje decyzję o porodzie kleszczowym. W obliczu grożącego niebezpieczeństwa, działania na sali porodowej podejmowane są natychmiast.

Kobieta rodząca pytana jest o wyrażenie zgody na zabieg kleszczowy, jednakże z braku czasu często nikt nie tłumaczy jej, na czym ten zabieg konkretnie będzie polegał. Kobieta, która nie wie czym są kleszcze położnicze i co może ją czekać, odczuwa ogromny strach o swoje zdrowie, jak i o zdrowie swojego dziecka. Dlatego tak ważne jest uświadomienie kobietom, że użycie kleszczy porodowych nie jest czymś strasznym. Nie jest to narzędzie tortur, a zwykłe narzędzie porodowe. Forma porodu w sytuacjach grożącego niebezpieczeństwa jest bez znaczenia. Najważniejsze, żeby dziecko urodziło się zdrowe, a kobiecie rodzącej nie groziło żadne niebezpieczeństwo.

Tego rodzaju poród zabiegowy składa się z następujących etapów:

• prezentacja kleszczy położniczych,
• wprowadzenie instrumentu do kanału rodnego rodzącej,
• nałożenie łyżek na główkę płodu,
• zamknięcie kleszczy i sprawdzenie, czy prawidłowo leżą one na główce dziecka,
• trakcja próbna,
• trakcja właściwa, która kończy się wydobyciem główki płodu,
• zdjęcie łyżek.

Wydobycie dziecka z kanału rodnego następuje w czasie skurczów macicy. Rodząca powinna wspomagać działania lekarza aktywnym parciem. Po wydobyciu główki płodu reszta porodu przebiega w naturalnie ustalonym rytmie – rodzą się barki i za chwilę maluch jest już na świecie.

Poród kleszczowy – wskazania

Wskazaniem do przeprowadzenia porodu zabiegowego są powikłania w drugim okresie porodu. Najczęściej obejmują one:

• wyczerpanie fizyczne kobiety rodzącej, co skutkuje nieefektywnym parciem,
• brak postępu porodu,
• poród przedłużający się powyżej 2 godzin,
• niskie poprzeczne stanie główki,
• ryzyko zamartwicy dziecka,
• odejście zielonych wód płodowych,
• nieprawidłowa akcja serca płodu,
• wypadnięcie pępowiny,
• kiedy główka dziecka znajduje się w dolnej części kanału rodnego i jest już za późno na wykonanie cesarskiego cięcia.

Przeciwwskazania do porodu zabiegowego to m.in.: poprzeczne ułożenie płodu, niewspółmierność porodowa, wady anatomiczne w budowie miednicy i niska waga płodu.

Brak wskazań do porodu kleszczowego

Nie wolno stosować ukończenia porodu operacją założenia kleszczy w przypadku:

• ułożenia ciemieniowego lub czołowego główki płodu,
• niecałkowitego rozwarcia szyjki macicy,
• oznak niewspółmierności porodowej,
• skazy krwotocznej u płodu,
• porodu przedwczesnego,
• chorób kości płodu przebiegających z demineralizacją.

Operacyjne porody drogą pochwową (porody kleszczowe) są jedną z nielicznych procedur położniczych, które zanikają. Powodem jest nieuzasadniony strach i brak szkoleń.

Warunki użycia kleszczy położniczych

Kleszcze położnicze mają za zadanie pomóc rodzącemu się dziecku w przyjściu na świat. Jednakże, by lekarz mógł założyć kleszcze, muszą być spełnione pewne warunki:

• pełne rozwarcie szyjki macicy,
• prawidłowa budowa miednicy kostnej rodzącej,
• prawidłowa budowa główki dziecka – kleszcze położnicze mogą być użyte tylko wtedy, gdy częścią przodującą podczas porodu jest główka dziecka,
• pęknięte błony płodowe,
• opróżniony pęcherz moczowy rodzącej – położna założy cewnik, który pomoże opróżnić pęcherz,
• ochrona krocza poprzez jego nacięcie i kontrolę wytaczania główki.

Poród z użyciem kleszczy położniczych odbywa się najczęściej w znieczuleniu miejscowym krocza.

Użycie kleszczy położniczych

Gdy występuje wskazanie do użycia kleszczy położniczych oraz są spełnione warunki do ich użycia, lekarz przystępuje do zakładania kleszczy położniczych. Każdą z łyżek lekarz umieszcza na główce dziecka oddzielnie, najpierw lewą, która posiada zamek, później prawą. Następnie zbliża obie łyżki do siebie aż do całkowitego zamknięcia kleszczy. Po tym następuje kontrola czy na pewno łyżki są założone prawidłowo.

Poród zabiegowy za pomocą kleszczy odbywa się w czasie skurczów macicy. Kierunek pociągania główki dziecka powinien naśladować naturalny mechanizm porodowy. Po porodzie główki lekarz zdejmuje z niej kleszcze położnicze, a dalsza część porodu przebiega w sposób naturalny.

Poród kleszczowy – konsekwencje dla matki i dziecka

Poród kleszczowy prowadzony przez doświadczonego lekarza, niesie za sobą niskie ryzyko powikłań. Zdarza się jednak, że występują pewne komplikacje po użyciu kleszczy położniczych.

U kobiet rodzących mogą to być:

• urazy mięśni dna miednicy,
• pęknięcie krocza,
• uszkodzenie zwieracza odbytu,
• urazy szyjki macicy.

Z kolei do powikłań noworodkowych możemy zaliczyć:

• otarcia naskórka,
• drobne deformacje czaszki,
• siniaki i krwiaki powstałe w miejscu, gdzie łyżki kleszczy obejmowały główkę płodu,
• uszkodzenie nerwu twarzowego,
• wgniecenie kości czaszki,
• pęknięcie czaszki.

W skrajnych przypadkach poród kleszczowy może zakończyć się śmiercią noworodka lub spowodować daleko idące powikłania neurologiczne, takie jak np. mózgowe porażenie dziecięce.

Warto dodać, że poród kleszczowy jest obecnie rzadkością na polskich porodówkach. Niemal 40% wszystkich porodów odbywa się poprzez cesarskie cięcie i jest to jeden z najwyższych wyników w Europie.

Próżniociąg położniczy jako alternatywa dla kleszczy

Poród zabiegowy może odbyć się z użyciem kleszczy położniczych lub próżniociągu. To drugie urządzenie działa na zasadzie podciśnienia wytworzonego między główką dziecka a specjalną pelotą, którą się na tę główkę nakłada. Podciśnienie umożliwia wykonanie trakcji wspomaganej przez skurcze macicy. Efektem działania lekarza jest ukazanie się główki płodu w szparze sromowej.

Wielu specjalistów uważa, że zastosowanie próżniociągu ogranicza powikłania u noworodka. Zwykle obejmują one obrzęk i odkształcenia główki, które znikają po kilku dniach. Czasem użycie próżniociągu może doprowadzić do powstania krwiaków wewnątrzczaszkowych, które zazwyczaj samoistnie się wchłaniają. Poważniejszym powikłaniem są natomiast krwawienia wewnątrzczaszkowe.

Poród kleszczowy a samopoczucie kobiety po urodzeniu dziecka

Porody zabiegowe często powodują u kobiet silny stres i obawę o swoje zdrowie i życie dziecka. Trudno się przygotować na takie doświadczenie, ponieważ decyzja o użyciu kleszczy położniczych czy próżniociągu zwykle zapada z minuty na minutę. U pacjentek z niższą odpornością psychiczną poród kleszczowy może dać początek depresji poporodowej lub zespołowi stresu pourazowego (PTSD). Kobiety po porodzie zabiegowym wymagają także bardziej szczegółowej kontroli stanu zdrowia z uwagi na możliwe urazy krocza. Wiedza o tym, jak przebiega poród kleszczowy i jakie są do niego wskazania, w pewnym stopniu pomoże załagodzić strach związany z takim sposobem zakończenia ciąży.

Poród kleszczowy – video

współpraca: położna Marta Michalska-Machaj