Gencjana – co to jest? Właściwości, zastosowanie, gdzie kupić fiolet gencjanowy?

Gencjana – skąd się wzięła?

Gencjana po raz pierwszy została wyprodukowana przez francuskiego chemika Charlesa Lautha w 1861 roku. Preparat otrzymał nazwę „Violet de Paris” i początkowo stosowano go głównie w mikrobiologii – dzięki niemu możliwe było zabarwianie pewnych gatunków bakterii. Obecnie znajduje zastosowanie również w medycynie.

Nazwa substancji – fiolet gencjanowy – nawiązuje do kwiatów roślin zielnych z rodzaju Gentiana (znanych w Polsce jako goryczki), których kolor jest podobny do koloru opisywanego roztworu. Należy zaznaczyć, że mimo leczniczych właściwości niektórych gatunków goryczek, rośliny te nie stanowią składnika fioletu gencjanowego.

Fiolet gencjanowy jest syntetyczną mieszaniną fioletu krystalicznego (chlorek metylorozanilinowy – methylrosanilinii chloridum) i fioletu metylowego, substancję czynną produktu leczniczego stanowi zaś pierwszy z wymienionych składników.

Czytaj również: Chlorheksydyna – jak działa na rany i w stomatologii?

Właściwości gencjany

Fiolet gencjanowy został doceniony ze względu na swoje właściwości antyseptyczne czyli odkażające. W szpitalach wykorzystywany był jako środek dezynfekujący. Pioktanina posiada działanie przeciwbakteryjne – w szczególności wobec bakterii Gram-dodatnich, przeciwgrzybicze – głównie wobec Canidia albicans, i przeciwpasożytnicze. Ponadto ogranicza wydzielanie ropy, działa wysuszająco i lekko ściągająco. Zaobserwowano, że ogranicza ryzyko zakażeń bakteryjnych. Niestety nie działa na bakterie kwasoodporne, przetrwalniki grzybów i bakterii. Alkoholowy rozwór gencjany może być wykorzystany jedynie do użytku zewnętrznego. Jest lekiem na zakażenia grzybicze i skórne. Pioktaniną przemywamy zmienione chorobowo miejsca – rany, zadrapania, otarcia. Ogranicza ona ryzyko namnażania się zarazków i rozwoju infekcji. Wykorzystywana jest do łagodzenia stanów zapalnych skóry oraz objawów towarzyszących ospie wietrznej – wysusza krostki, skraca czas trwania wysypki. Fiolet gencjanowy pozwala pozbyć się większości zmian, w tym także aft wywołanych przez Candida albicans, które pojawiają się na śluzówce jamy ustnej. Ponadto wspomaga leczenie ran na brodawkach piersiowych. Pioktanina wykorzystywana jest podczas przygotowywania pacjentów do operacji, a dokładniej do oznaczania linii cięcia na skórze. Dawniej – jeszcze przed wynalezieniem antybiotyków – wspierała leczenie liszajca zakaźnego .

Gencjana na afty w jamie ustnej

Afty to owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej, warg lub języka, którym towarzyszy ból i stan zapalny. Przyczyny tworzenia się aft są różne, można wśród nich wymienić m.in. urazy mechaniczne, stres, niedobór witamin czy antybiotykoterapię. W przypadku wystąpienia aft wskazane są płukanki ziołowe oraz stosowanie żeli z kwasem hialuronowym, ale można również wspomóc się fioletem gencjanowym, regularnie smarując zmianę wacikiem nasączonym niewielką ilością substancji. Należy mieć na uwadze, że fiolet gencjanowy dostępny jest pod dwiema postaciami – jako roztwór wodny i alkoholowy. Tylko i wyłącznie pierwszy produkt można stosować do smarowania jamy ustnej – nawet u dzieci. Roztwór alkoholowy mógłby wywołać podrażnienia błon śluzowych i ból, a co za tym idzie przeznaczony jest wyłącznie do użytku zewnętrznego.

Przeczytaj również: Ropa w dziąśle, przyczyny, objawy, postępowanie

Gencjana na bolące brodawki

Wiele młodych mam karmiących piersią zmaga się z bolącymi i poranionymi brodawkami. Dziecko ssące pierś może ucisnąć brodawkę dziąsłami lub zahaczyć/ugryźć wyrzynającymi się zębami. Wówczas istnieje duże prawdopodobieństwo, że brodawka zacznie krwawić. Smarowanie zranionego miejsca na piersi pioktaniną sprawi, że rana szybciej się zagoi. Należy jednak pamiętać, że postępowanie to nie rozwiąże problemu gryzienia brodawek przez dziecko, dlatego warto poprosić doradcę laktacyjnego o pomoc – być może technika przystawiania dziecka do piersi jest nieprawidłowa.

Gencjana na ospę wietrzną

Ospa wietrzna to uporczywa choroba, która najczęściej pojawia się u małych dzieci. Objawia się wysypką na całym ciele. Swędzące krostki powodują dyskomfort, a dzieci drapiąc się mogą doprowadzić do zakażenia lub powstania głębokich blizn. Bardzo skutecznym sposobem na osuszenie powstałych krostek jest zastosowanie gencjany. Choć roztwór wodny gencjany sprawi, że dziecko będzie w fioletowe kropki, to krosty będą odkażone i wysuszone. Zmienione chorobowo miejsca na skórze przemywamy wacikiem nasączonym płynem.

Gencjana na włosy

Okazuje się, że pioktaninę można stosować również na włosy. Z pewnością jest zdrowsza niż farba czy płukanka do włosów. Fiolet gencjanowy z blond włosów wypłukuje żółte refleksy. Z kolei na brązowych włosach wytrąca rude kosmyki i dodaje im blasku. Niewielką ilość gencjany należy dodać do odżywki do włosów, dokładnie wymieszać i nałożyć na włosy od nasady aż po same końce. Na głowę nakładamy foliowy czepek, zawijamy ręcznikiem, tak by produkt pod wpływem ciepła zaczął szybciej działać. Dopiero po około trzydziestu minutach miksturę dokładnie zmywamy.

Z gencjaną należy postępować ostrożnie – warto zaopatrzyć się w jednorazowe rękawiczki, używać plastikowych naczyń i starego ręcznika. Należy pamiętać, że fiolet gencjanowy jest silnym barwnikiem, dlatego należy uważać, aby nie poplamić ubrań i nie pofarbować skóry. By pożądany efekt utrzymał się na włosach dłużej, zabieg powinniśmy powtarzać co kilka tygodni.

Gencjana u dzieci

Choć fiolet gencjanowy dostępny jest w aptece bez recepty, to przed zaaplikowaniem go dziecku warto wcześniej skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą i zasięgnąć rady, czy warto zastosować preparat przy danej dolegliwości. Należy również dowiedzieć się, który z roztworów kupić – wodny czy alkoholowy, oraz upewnić się, że dziecko nie jest uczulone na żaden ze składników preparatu.

Czy stosowanie gencjany jest bezpieczne?

Stosowanie fioletu gencjanowego jest bezpieczne. To łagodny środek, który w większości przypadków nie powoduje skutków ubocznych. Może być stosowany u dzieci, kobiet w ciąży jak i podczas karmienia piersią. Należy jednak pamiętać, że wyróżniamy dwa rodzaje gencjany – wodną i alkoholową, przy czym tylko ta pierwsza nadaje się do stosowania na afty. Przed aplikacją produktu warto zapoznać się z dołączoną do niego ulotką, zawierającą opis preparatu, jego skład, dawkowanie oraz wszystkie inne ważne informacje.

Czytaj również: Płyn Lugola – co to jest? Zastosowanie, dawkowanie, przeciwwskazania

Kiedy nie stosować gencjany?

Jeśli chodzi o stosowanie pioktaniny, istnieją co do niego nieliczne przeciwwskazania. Nadwrażliwość na którykolwiek ze składników jest tutaj na pierwszym miejscu – użycie preparatu w takiej sytuacji mogłoby wywołać reakcję alergiczną. Roztwór alkoholowy fioletu gencjanowego nie powinien być aplikowany na błonę śluzową, gdyż może to doprowadzić do jej podrażnienia. Pioktaniny nie powinno się stosować na głębokie i rozległe otwarte rany, bezpośrednio na błony śluzowe, jak i w przypadku uszkodzeń skóry wymagających interwencji chirurgicznej.

Czytaj również: Płyn do dezynfekcji rąk – jak wybrać najlepszy skład

Jak zmyć ślady gencjany?

Roztwór wodny 1 proc. gencjany pozostawia na skórze wyraźne fioletowe plamy, które mogą utrzymywać się aż do kilkunastu dni. Zmywanie wodą czy wodą z mydłem nie przyniesie oczekiwanych rezultatów. Plamy najlepiej zmyć sokiem z cytryny, kwaskiem cytrynowym lub roztworem przygotowanym z ciepłej wody i octu w stosunku 1:1.

Czytaj również: Woda utleniona – do picia, na zatoki, gardło, uszy, cerę

Gencjana – gdzie kupić, ile kosztuje?

Zarówno spirytusowy jak i wodny roztwór gencjany dostępne są w większości aptek stacjonarnych oraz internetowych. W obu przypadkach jest to lek dostępny bez recepty. Cena pioktaniny to nieco ponad 5 złotych za 20 g roztworu.