Zapalenie szyjki macicy

Co to jest zapalenie szyjki macicy?

Zapalenie szyjki macicy (cervicitis) to jedna z najczęstszych, łagodnych schorzeń ginekologicznych. Najczęściej towarzyszy mu również zapalenie pochwy, ponieważ etiologia jest podobna. Przebieg czasem bywa zupełnie bezobjawowy, ale zwykle wiąże się z dyskomfortem i nieprzyjemnymi upławami.

Dlatego w przypadku jakichkolwiek objawów i podejrzeń zapalenia szyjki macicy, warto zgłosić się do ginekologa. Obserwacja szyjki we wziernikach pozwala postawić diagnozę i rozpocząć leczenie. Nie jest ono długie ani skomplikowane, a uwalnia od niepotrzebnych, przykrych dolegliwości.

Przyczyny zapalenia szyjki macicy

Istnieje szereg przyczyn, które mogą wywołać zapalenie szyjki macicy. W jej obrębie wyróżniamy nabłonek płaski i gruczołowy. Płaski znajduje się na zewnątrz od kanału szyjki, od strony ścian pochwy, a gruczołowy wyściela kanał szyjki macicy. Miejsce przejścia jednego nabłonka w drugi nazywamy linią Z. To tu przeważnie dochodzi do rozwoju zmian nowotworowych. Miejsce linii Z jest zmienne w zależności od wieku kobiety. W okresie, w którym dominują infekcje intymne, czyli w wieku rozrodczym, linia Z znajduje się zwykle na tarczy szyjki macicy, nieco na zewnątrz od kanału.

Obserwuje się, że nabłonek płaski może być zmieniony zapalnie przez te same czynniki, które wywołują zapalenie pochwy. Należą do nich infekcje rzęsistkiem pochwowym (Trichomonas vaginalis), drożdżakami czy wirusem opryszczki (HSV 2). Nabłonek gruczołowy z kolei zakażają Chlamydie i gonokoki powodujące rzeżączkę.

Kto jest narażony na zapalenie szyjki macicy?

Do najczęstszych przyczyn zapalenia szyjki macicy należą przewlekłe infekcje pochwy, zarówno bakteryjne, wirusowe, jak i grzybicze. Niewątpliwie głównym czynnikiem ryzyka są więc częste zmiany partnerów seksualnych, posiadanie partnera, który jest nosicielem choroby wenerycznej, ryzykowne zachowania seksualne. Do innych czynników zaliczyć można wczesny wiek inicjacji seksualnej, brak właściwej higieny intymnej, korzystanie z cudzych ręczników, toalet publicznych itp. Także przebyte wcześniej infekcje okolic intymnych i choroby przenoszone drogą płciową są czynnikami ryzyka.

Infekcje intymne częściej pojawiają się w przypadku braku prawidłowej bariery ochronnej, dlatego do czynników ryzyka można dodać także wszelkie uszkodzenia nabłonka pochwy, otarcia, zmiany zanikowe spowodowane zaburzeniami hormonalnymi. Dlatego narażone są także panie w okresie menopauzy. Do uszkodzeń nabłonka szyjki macicy dochodzi często również w trakcie porodu fizjologicznego, w momencie przechodzenia dziecka przez kanał rodny. Stąd częste zapalenia szyjki u kobiet w okresie połogu.

Zapaleniu szyjki macicy sprzyjają też przezpochwowe zabiegi ginekologiczne, w których szyjka macicy może ulec uszkodzeniu, np.:

• łyżeczkowanie jamy macicy,
• zabieg konizacji szyjki macicy,
• histerektomia przezpochwowa (usunięcie macicy przez pochwę),
• histeroskopia diagnostyczna lub lecznicza (chirurgiczna).

Objawy i rozpoznanie zapalenia szyjki macicy

Zapalenie czasem przebiega zupełnie bezobjawowo; a stwierdzane jest np. podczas rutynowej kontroli ginekologicznej. Często jednak towarzyszą mu:

• uciążliwe, obfite upławy,
• pieczenie okolic intymnych,
• świąd sromu i warg sromowych,
• zaczerwienienie miejsc intymnych,
• ból podczas stosunku.

Wydzielina z kanału szyjki macicy bywa żółta lub zielona, zwykle z domieszką ropy. Ostateczną diagnozę może postawić tylko lekarz ginekolog. Niezbędne jest badanie ginekologiczne we wziernikach oraz pobranie posiewu, by potwierdzić lub wykluczyć infekcję. Posiew pomoże też określić konkretny patogen, który wywołał zapalenie. Jest to kluczowe do rozpoczęcia właściwego leczenia i określenia, czy jest potrzebny antybiotyk, czy np. lek przeciwgrzybiczy. Często podczas badania zmieniona szyjka krwawi, nawet po samym dotknięciu szpatułką lub wacikiem.

Czytaj również: Pęknięcie macicy – przyczyny, objawy, postępowanie

Zapalenie szyjki macicy a bakteryjna waginoza

Zapalenie szyjki macicy czasem współistnieje z tzw. bakteryjną waginozą. Jest to zakażenie niespecyficzne, wywołane bakteriami Gardnerella vaginalis. Towarzyszy mu obecność szarej wydzieliny z pochwy, o rybim zapachu i wysokim pH, powyżej 4,5. W diagnostyce stosuje się test z KOH (wodorotlenkiem potasu). To tzw. test zapachowy, a dodanie KOH wywołuje nasilenie rybiego zapachu, poprzez wytworzenie amin aromatycznych. W obserwowanym pod mikroskopem preparacie widać leukocyty opłaszczone przez liczne bakterie Gardnerella. Nazywamy je komórkami jeżowymi (clue cells).

Potwierdzoną waginozę należy leczyć jednocześnie z zapaleniem szyjki macicy. W przeciwnym razie może doprowadzić do nawrotów zapalenia szyjki macicy i przejścia w przewlekły stan zapalny. Lekiem z wyboru jest antybiotyk- metronidazol, stosowany przez 7 dni w dawce 500 mg lub klindamycyna. Oba te leki zwalczają bakterie beztlenowe, do których należy patogen wywołujący waginozę.

Powikłania po zapaleniu szyjki macicy

Nieleczone zapalenie szyjki macicy może spowodować przewlekły stan zapalny, który dużo trudniej opanować. Szczególnie niebezpieczne jest zapalenie szyjki macicy u kobiet ciężarnych. Jest ryzykiem zakażenia i przedwczesnego pęknięcia błon owodniowych, infekcji wewnątrzmacicznej, a nawet poronienia.

Przewlekły stan zapalny jest w stanie wywołać włóknienie szyjki, ale też predysponować do rozwoju zmian nowotworowych w jej obrębie. Nierzadko zapalenie przechodzi też na inne narządy miednicy mniejszej - macicę, jajowody, jajniki. W dalszej kolejności może to wywołać kłopoty z zajściem w ciążę, którą utrudniają towarzyszące zapaleniu zrosty pozapalne w miednicy mniejszej. Szczególnie infekcje Chlamydią często powodują powstawanie zrostów i tym samym zmniejszają płodność kobiety.

Leczenie zapalenia szyjki macicy

Leczenie stanów zapalnych szyjki macicy zależy od etiologii- jest inne w przypadku infekcji bakteryjnej, grzybiczej i wirusowej. Najczęściej leczenie powinno obejmować też partnera seksualnego pacjentki. W innym przypadku, jako nosiciel zakażenia, może doprowadzić do ponownej infekcji partnerki. Obecnie pacjentkom przez zabiegami ginekologicznymi profilaktycznie podaje się antybiotyk, co znacznie zmniejszyło ilość zakażeń pooperacyjnych.

Oprócz leków, niezbędna składową terapii jest właściwa higiena. Zaleca się stosowanie płynów do pielęgnacji okolic intymnych, które posiadają właściwe pH, niższe od tradycyjnych mydeł. Nie zaszkodzi tez profilaktyczne przyjmowanie preparatów probiotykami lub stosowanie globulek dopochwowych z pałeczkami kwasu mlekowego. Pomagają one odbudować prawidłowe środowisko pochwy i przywracają odpowiednie pH pochwy.