Torbiel skórzasta jajnika (dermoidalna) – jakie są objawy i jak leczyć?

Co to jest torbiel skórzasta (dermoidalna) jajnika?

Torbiel skórzasta jajnika (łac. cystis dermoidalis ovarii) jest to struktura występująca zazwyczaj u młodych kobiet, uznawana za odmianę łagodnego nowotworu tego narządu – potworniaka dojrzałego (łac. teratoma maturum).

Potworniak dojrzały należy do grupy tzw. nowotworów germinalnych (rozwijających się z pierwotnej komórki płciowej – gonocytu). W życiu zarodkowym pierwotne komórki płciowe przemieszczają się wzdłuż pośrodkowej jamy ciała, by ostatecznie około 4. tygodnia ciąży dotrzeć do zawiązków gonad (przyszłych jajników).

Tam ulegają dojrzewaniu do komórek jajowych. Podczas tej „wędrówki” część pierwotnych komórek płciowych nie osiąga swojego miejsca docelowego, z czasem ulegają one transformacji nowotworowej, będąc punktem wyjścia dla rozwoju np. torbieli skórzastej. Taka pierwotna komórka płciowa posiada jeszcze jedną charakterystyczną cechę – różnicowania się w kierunku różnych tkanek (mówi się o wielopotencjalnej komórce płciowej). Torbiel dermoidalna zbudowana jest zatem z mieszaniny komórek pochodzących głównie z ektodermy. Tworzą one zazwyczaj gruczoły wydzielające łój lub pot. We wnętrzu cysty mogą być też obecne uformowane włosy, a nawet zniekształcone zęby.

Przeczytaj: Torbiel w zatoce, torbiele w zatokach – przyczyny, objawy, leczenie

Kiedy i gdzie rozwija się torbiel dermoidalna?

Torbiel skórzasta jajnika, będąca najczęstszą formą potworniaka dojrzałego, może się zacząć rozwijać już w okresie płodowym, najczęściej jednak wykrywana jest w wieku dziecięcym i u młodych kobiet między 20. a 40. rokiem życia. Tylko 10% przypadków dotyczy kobiet po menopauzie.

W 8-15% przypadków lokalizuje się w obu jajnikach. Warto pamiętać, że narząd ten nie jest jedynym i najczęstszym miejscem, w którym spotyka się torbiel skórzastą.

Z racji tego, że pierwotne komórki płciowe w życiu zarodkowym wędrują wzdłuż pośrodkowej jamy ciała, najbardziej prawdopodobne jest usytuowanie cysty dermoidalnej w okolicy odbytniczo-krzyżowej. Rzadko rozwija się wewnątrz rdzenia kręgowego, w obrębie śródpiersia, zatok przynosowych, jamy ustnej czy wewnątrzczaszkowo, tworząc otorbione struktury w mózgu. U mężczyzn może być spotykana w jądrach. Potworniaki dojrzałe mają tendencję do zwiększania swoich wymiarów wraz z upływem czasu, często ich wielkość sięga 10 cm.

Czytaj również: Torbiel jądra – przyczyny, objawy, leczenie. Czy torbiel jądra jest groźna?

Jakie objawy daje torbiel skórzasta?

Większość torbieli skórzastych jest zupełnie bezobjawowa. Rodzaj zgłaszanych dolegliwości zależy od miejsca, w którym występuje cysta. Do symptomów obecności torbieli skórzastej jajnika zaliczamy:

• bóle lub stałe niewielkie pobolewania podbrzusza,
• krwawienia między miesiączkami (rzadko),
• problemy gastryczne (np. ból w nadbrzuszu, nudności, zgaga) – bardzo rzadko,
• ból pleców (bardzo rzadko).

W przypadku zaistnienia powikłań związanych z obecnością torbieli dermoidalnej jajnika, charakter zgłaszanych dolegliwości może ulec nagłemu zaostrzeniu, co wskazuje na konieczność przeprowadzenia pilnej operacji. Możliwe objawy sugerujące skręt szypuły torbieli lub pęknięcie cysty to:

• silny ból w obrębie podbrzusza przypominający zapalenie wyrostka robaczkowego,
• tkliwość uciskowa brzucha,
• deskowate napięcie mięśni brzucha,
• gorączka, dreszcze.

Rozpoznawanie torbieli skórzastej

Torbiel skórzasta często wykrywana jest przypadkowo, np. podczas rutynowego badania USG miednicy. Niekiedy zdarza się, że jest zauważana w trakcie operacji wykonywanych z innych powodów, np. podczas wycięcia wyrostka robaczkowego. Wyglądem przypomina ona guz zbudowany z torebki wypełnionej żółtawymi, tłustymi masami, w której często występują włosy.

Należy podkreślić, że ostateczne rozpoznanie jest możliwe dopiero po wykonaniu badania histopatologicznego usuniętej cysty. Do tego czasu określenie „torbiel skórzasta” lub „potworniak dojrzały” nie powinno być używane. Badanie histopatologiczne jest również rozstrzygające w stosunku do określenia złośliwości potworniaka dojrzałego.

Leczenie torbieli skórzastej

Postępowaniem z wyboru w leczeniu cysty dermoidalnej jajnika jest chirurgiczne usunięcie zmiany, najczęściej metodą laparoskopową. Jest to bezpieczna i nowoczesna technika operacyjna, w trakcie której usuwa się samą torbiel, niekiedy jednak konieczne bywa usunięcie całego lub części jajnika. Głównym wskazaniem do chirurgicznego leczenia torbieli skórzastej jest jej systematyczne powiększanie oraz ryzyko powstania powikłań. Do specyficznych, lecz relatywnie rzadkich powikłań związanych z zabiegiem należą:

• rozlanie zawartości torbieli skórzastej do jamy otrzewnej i rozwój zapalenia otrzewnej,
• wznowa torbieli skórzastej w miejscu po jej wycięciu.

Zabieg trwa krótko (średnio 80 minut), rekonwalescencja przebiega szybciej niż w przypadku operacji wykonywanej metodą klasyczną. Należy liczyć się też z faktem, że w trakcie zabiegu techniką laparoskopową może zaistnieć konieczność przeprowadzenia tzw. konwersji do tradycyjnej laparotomii, o czym kobieta jest informowana przed podpisaniem zgody na operację.

Torbiel skórzasta – powikłania

Do najczęstszych powikłań związanych z obecnością torbieli skórzastej jajnika należą:

1. Skręt szypuły torbieli – jedno z najgroźniejszych powikłań – może spowodować martwicę przydatków z koniecznością ich usunięcia. Najczęściej dotyczy kobiet młodych, w okresie ciąży lub połogu.
2. Pęknięcie torbieli i wylanie się jej treści do jamy otrzewnej. Stan ten niesie ze sobą ryzyko powstania ostrego zapalenia otrzewnej i rozwoju wstrząsu.
3. Przebicie torbieli do światła pęcherza moczowego.
4. Zropienie treści torbieli skórzastej z następczym przebiciem jej torebki.

Powyższe powikłania mogą stanowić wskazania do wykonania pilnej operacji ze wskazań życiowych.

Nie bez znaczenia ma również wpływ torbieli skórzastej na rozwijającą się ciążę. Cysty poniżej 6 cm zwykle nie zwiększają swoich rozmiarów w trakcie ciąży i nie utrudniają porodu.

Torbiele skórzaste są z reguły zmianami łagodnymi, jednak w 1-2% przypadków potworniaków dojrzałych istnieje ryzyko ich transformacji złośliwej (najczęściej dotyczy to kobiet w wieku pomenopauzalnym oraz zmian zlokalizowanych jednostronnie). W badaniu histopatologicznym usuniętej cysty dermoidalnej stwierdza się wtedy zwykle obecność raka płaskonabłonkowego.

Przed wykonaniem operacji zaleca się oznaczenie poziomu antygenu Ca-125, aby rozróżnić, z jakim charakterem zmiany lekarz ma do czynienia. Należy pamiętać, że podwyższone stężenie Ca-125 może występować w innych jednostkach chorobowych (np. endometriozie lub stanach zapalnych przydatków), dlatego interpretacja samego wyniku nie może być podstawą rozpoznania torbieli skórzastej z transformacją złośliwą. Tak jak wspomniano wcześniej, ostateczne rozpoznanie ustala się zawsze na podstawie wyniku badania histopatologicznego.