Nadpłytkowość (trombocytoza)

Czy jest nadpłytkowość?

Nadpłytkowość, inaczej nazywana również trombocytozą jest stanem, w którym dochodzi do zwiększonej produkcji płytek krwi. Poziom płytek we krwi wzrasta przekraczając górną granicę normy. Ponadto dochodzi do wzmożonej proliferacji megakariocytów (to komórki zlokalizowane w szpiku, które wytwarzają płytki krwi)w szpiku. O nadpłytkowości mówimy w przypadku, kiedy liczba płytek krwi przekroczy poziom 600 000/µl.

Płytki krwi (trombocyty) w organizmie człowieka są odpowiedzialne za rozpoczęcie procesu krzepnięcia, a w konsekwencji do zatamowania krwawienia w przypadku przerwania ciągłości tkanek, czyli zranienia się.

Nadpłytkowość można podzielić na dwie grupy:

• nadpłytkowość pierwotną, inaczej nazywaną samoistną;
• nadpłytkowość wtórną.

Czytaj również: Niska hemoglobina – przyczyny

Nadpłytkowość pierwotna, samoistna

Nadpłytkowość pierwotna jest nowotworem mieloproliferacyjnym. W przebiegu tej choroby dochodzi do znacznego wzrostu ilości płytek krwi w wyniku zwiększonej ich produkcji. Nadmiar płytek krwi, a w zasadzie nowotworowo zmutowany klon płytek jest wytwarzany przez nieprawidłowo ukierunkowaną komórkę macierzystą.

Przyczyna choroby nie jest do końca poznana. Szacuje się, że najczęściej chorują osoby w wieku pomiędzy 50 a 60 rokiem życia. Przez długi czas choroba może rozwijać się bezobjawowo. Często pierwszymi obojami są powikłania zakrzepowe lub krwotoczne.

Objawy kliniczny nadpłytkowości pierwotnej w dużej mierze są uzależnione od stopnia zaawansowania choroby:

• pierwszymi objawami są te dotyczące zakrzepów w małych i dużych naczyniach krwionośnych; mogą wystąpić parestezje, porażenie połowicze, napady padaczkowe, a nawet zaburzenia widzenia;
• zakrzepica małych naczyń może doprowadzić do powstania martwicy palców, miejscowego niedokrwienia, a w najgorszym wypadku do udarów mózgu;
• zaburzone funkcjonowanie płytek może przyczynić się do krwawienia z błon śluzowych jamy ustnej oraz przewodu pokarmowego;
• u niektórych chorych zauważalne jest powiększenie wątroby.

Przeczytaj też: Co oznacza wysoki poziom hemoglobiny?

Nadpłytkowość wtórna

Nadpłytkowość wtórna jest również stanem zwiększonej ilości płytek krwi, przekraczającej górną granicę normy. W odróżnieniu od nadpłytkowości pierwotnej jest wywołana przez inne choroby toczące się w organizmie człowieka.

Do przyczyn nadpłytkowość wtórnej zalicza się:

• choroby zapalne;
• choroby nowotworowe, szczególnie te o złośliwym przebiegu;
• niedokrwistość wywołana niedoborem żelaza;
• niedokrwistość wywołana hemolizą (rozpadem) czerwonych krwinek krwi;
• choroba alkoholowa;
• stany w których szpik ulega regeneracji, np. po ostrych i przewlekłych krwawieniach lub po hemolizie;
• stan po splenektomia, czyli zabiegu usunięcia śledziony; śledziona jest narządem, którego zadaniem niszczenie płytek krwi, jeśli zajdzie taka konieczność.

W przypadku usunięcia śledziony (splenektomii) dochodzi do pojawienia się nadpłytkowości w ciągu dwóch tygodni. Przez kolejne tygodnie liczba płytek powinna zacząć się normować. Jest możliwe, że nieznacznie podwyższony poziom płytek krwi pozostanie na zawsze.

Nadpłytkowość wtórna wywołana stanami zapalnymi lub niedoborem żelaza ustępuję po zastosowanym leczeniu. Należy u pacjenta wyeliminować źródło zapalenia, a niedobory żelaza wyrównać.

Jakie badania należy wykonać, aby rozpoznać nadpłytkowość?

W pierwszej kolejności u pacjentów podejrzanych o nadpłytkowość wykonuje się standardową morfologię krwi. Ocenia się ilość, wielkość oraz kształt płytek krwi.

Kolejnym badaniem przydatnym w rozpoznaniu nadpłytkowości jest ocena morfologii szpiku poprzez wykonaną biopsje aspiracyjną szpiku. Po uzyskaniu materiału do badania metodą biopsji cienkoigłowej jest możliwa między innymi ocena ilości megakariocytów, z których powstaną trombocyty. Biopsja aspiracyjna polega na uzyskaniu od pacjenta próbki krwi szpikowej. Jest to metoda mało inwazyjna, ale niezwykle przydatna do otrzymania obrazu układu krwiotwórczego.

Biopsję szpiku można wykonać z mostka, kolca biodrowego, wyrostka kolcowego trzeciego lub czwartego kręgu lędźwiowego, a także trzonu kości piszczelowej u małych dzieci. Innym rodzajem uzyskania szpiku jest trepanobiopsja. Preparat ten uzyskuje się poprzez pobranie niewielkiego fragmentu kości wraz ze szpikiem. Ta metoda jest przydatna, zwłaszcza u pacjentów, u których nie można wykonać biopsji aspiracyjnej szpiku. Trepanobiopsję wykonuje się z talerza kości biodrowej.

W zaawansowanej diagnostyce nadpłytkowości stosuje się badania cytogenetyczne oceniające aberracje chromosomowe, a także badania molekularne oceniające mutacje genów, szczególnie tych odpowiedzialnych za choroby mieloproliferacyjne.