Biopsja szpiku kostnego

Co to jest biopsja szpiku kostnego?

Biopsja szpiku kostnego obejmuje dwie metody:

• biopsję aspiracyjną, dzięki której pobrany materiał przekazuje się do badania cytologicznego i innych
• trepanobiopsję przezskórną, w wyniku której możliwe jest przeprowadzenie badania histopatologicznego uzyskanego trepanobioptatu.

Szpik kostny uzyskuje się poprzez nakłucie talerza kości biodrowej lub mostka. Badanie obarczone jest małym ryzykiem powikłań, może dojść np. do przedłużającego się krwawienia oraz powstania krwiaka w miejscu wkłucia, złamania igły w kości.

Na czym polega biopsja szpiku kostnego?

Biopsja szpiku kostnego służy do rozpoznawania chorób krwi, zwłaszcza tych o podłożu rozrostowym, czyli nowotworów. Za pomocą specjalnej igły ze strzykawką po wcześniejszym znieczuleniu miejscowym, pobiera się miazgę krwiotwórczą (szpik). Z pobranej próbki szpiku wykonuje się rozmaz na szkiełkach mikroskopowych, następnie barwi się specjalnymi barwnikami i analizuje wynik pod mikroskopem świetlnym. Osoba oglądająca preparat zwraca szczególnie uwagę na rodzaje i liczbę komórek szpiku, dzięki temu powstaje procentowy udział różnych komórek, czyli mielogram. Możliwa jest również ocena wyglądu poszczególnych komórek i ich struktur wewnątrzkomórkowych, tzw. badanie cytomorfologiczne. Jeżeli wyżej wymienione metody są niewystarczające, ocenę szpiku można również poszerzyć o badania:

• cytochemiczne,
• immunofenotypowe,
• cytogenetyczne,
• mikrobiologiczne,
• histologiczne,
• immunohistochemiczne (trepanobioptat).

Powyższe metody pozwalają w dokładny sposób określić typ komórki, stopień jej dojrzałości i przebieg przemian metabolicznych, charakterystycznych dla określonej jednostki chorobowej.

Wskazania do wykonania biopsji aspiracyjnej

Wskazania do wykonania biopsji aspiracyjnej:

• pancytopenia (niedobór wszystkich elementów morfotycznych krwi),
• cytopenia jedno- lub dwuukładowa o niejasnej etiologii,
• niedokrwistości makrocytarne,
• obecność niedojrzałych komórek we krwi obwodowej, szczególnie blastów,
• leukocytoza o niewyjaśnionej przyczynie,
• gammapatia monoklonalna,
• gorączka, powiększenie śledziony lub węzłów chłonnych o nieznanej etiologii,
• monitorowanie chorych po leczeniu z powodu chorób układu krwiotwórczego, w tym po przeszczepieniu szpiku kostnego,
• zespoły mielodysplastyczne, mieloproliferacyjne i limfoproliferacyjne.

Wskazania do trepanobiopsji:

• niemożność pobrania materiału za pomocą biopsji aspiracyjnej,
• podejrzenie włóknienia szpiku,
• podejrzenie zespołu mielodysplastycznego oraz choroby spichrzeniowej,
• możliwe przerzuty nowotworowe do szpiku,
• ocena stopnia aplazji i hipoplazji szpiku,
• monitorowanie efektów leczenia lub ewolucji choroby.

Jak przebiega biopsja szpiku kostnego?

Od pacjenta nie jest wymagane żadne specjalne przygotowanie. W zależności od miejsca pobierania szpiku kostnego, chory układa się w pozycji na wznak lub na brzuchu.W przypadku biopsji z talerza kości biodrowej, możliwe jest wykonanie zarówno biopsji aspiracyjnej jak i trepanobiopsji. W skład zestawu niezbędnego do przeprowadzenia badania wchodzi strzykawka oraz specjalna igła biopsyjna, wyposażona w mandryn oraz tarczę, chroniącą przed zbyt głębokim wprowadzeniem igły do jamy szpikowej.

Technika wykonania biopsji aspiracyjnej – nakłucie kolca biodrowego górnego tylnego jest wykonywane w ułożeniu pacjenta na brzuchu. W pierwszej kolejności miejsce nakłucia należy odkazić. Następnie przy użyciu 1 % roztworu lidokainy (najczęściej) znieczula się skórę, tkankę podskórną i okostną (silnie unaczyniona i unerwiona błonę pokrywającą kość). Należy odczekać parę minut, aby znieczulenie zaczęło działać. Jedną ręką przytrzymuje się kolec biodrowy, a za pomocą drugiej wprowadza się specjalną igłę do jamy szpikowej, następnie wyciąga się mandryn i za pomocą strzykawki pobiera się miazgę krwiotwórczą. Moment ten jest nieprzyjemny i bolesny dla pacjenta, jednak trwa on tylko chwilę.

Po pobraniu aspiratu i ponownym włożeniu mandrynu, igłę biopsyjną wyciąga się z kości ruchem obrotowym. W miejscu nakłucia zakłada się opatrunek. Biopsja mostka przebiega w ułożeniu na plecach i nie różni się od wyżej opisanego przebiegu badania. Uzyskany materiał rozprowadza się po szkiełkach podstawowych, wykonując tzw. rozmaz i przekazuje do analizy. Czas trwania badania to zwykle kilkanaście minut;

Technika trepanobiopsji – cała procedura przebiega podobnie do opisanej wyżej. Różnica polega na głębszym wprowadzeniu igły, na głębokość ok 3-4 cm, i odcięciu za pomocą wahadłowych ruchów na boki materiału zawartego w igle od kości biodrowej. Ruchem obrotowym wyciąga się igłę. Za pomocą mandrynu wypycha się trepanobioptat i przekazuje do dalszego badania.

Przeciwwskazania do wykonania biopsji szpiku kostnego

Nie stwierdzono bezwzględnych przeciwwskazań do wykonania biopsji aspiracyjnej.

Do względnych przeciwwskazań do wykonania biopsji aspiracyjnej możemy zaliczyć:
 

• brak możliwości współpracy z pacjentem podczas zabiegu,
• skaza małopłytkowa,
• inne ciężkie zaburzenia krzepnięcia krwi.