Leukodystrofia metachromatyczna (MDL) – objawy, leczenie u dzieci i dorosłych

MLD – co to jest?

Leukodystrofie są to choroby genetyczne, w których przeważa zajęcie istoty białej mózgowia. Jest to rzadka grupa chorób, u podłoża których leżą zaburzenia mielinizacji (leukodystrofie hipomielinizacyjne) lub uszkodzenie mieliny (leukodystrofie demielinizacyjne). Mielina to tłuszczowa substancja pokrywająca włókna nerwowe, natomiast mielinizacja to proces powlekania ich. Zapewnia to ochronę komórkom nerwowym, usprawnia przepływ informacji, a także tworzy nowe połączenia między komórkami.

Istota biała jest częścią ośrodkowego układu nerwowego, w której przebiegają drogi nerwowe utworzone przez włókna nerwowe. Otoczka mielinowa wytwarzana jest w ośrodkowym układzie nerwowym przez komórki zwane oligodendrocytami, natomiast w obwodowym układzie nerwowym przez lemocyty. Tworzy ona wspomnianą wcześniej osłonkę włókien nerwowych, a głównym jej składnikiem są cerebrozydy zaliczane do glikolipidów.

Leukodystrofia metachromatyczna (MLD – metachromatic leucodystrophy) jest rodzajem leukodystorfii demielinizacyjnej, w której mamy do czynienia ze zwyrodnieniem mieliny. Jest to najczęstszy typ leukodystrofii, zarówno na świecie, jak i w naszym kraju – występuje w 1 przypadku na 20 000 urodzeń.

Sprawdź też: Nerwowość i rozdrażnienie – jak sobie radzić z objawami?

Leukodystrofia metachromatyczna – przyczyny

Leukodystrofia metachromatyczna jest chorobą uwarunkowaną genetycznie, dziedziczoną autosomalnie recesywnie. Oznacza to, że aby doszło do zachorowania, osoba musi odziedziczyć te same dwa zmienione geny – wady genetyczne – od każdego z rodziców. Jeśli pacjent odziedziczy tylko jeden, to najprawdopodobniej zostanie zdrowym nosicielem.

W leukodystrofii metachromatycznej dochodzi do mutacji genu arylosulfatazy A. Niedobór tego enzymu jest przyczyną nadmiernego gromadzenia złogów sulfatydów (siarczanu cerebrozydu) w układzie nerwowym.

Ciężkość leukodystrofii metachromatycznej zależy od tego, jakie wystąpiły mutacje genetyczne. U chorych posiadających dwa allele kodujące brak aktywności tego enzymu rozwija się późnodziecięca, ciężka postać MLD. Natomiast u osób z dwoma allelami, które kodują aktywność resztkową sulfatazy (enzymu produkowanego przez bakterie układu pokarmowego), rozwija się łagodniejsza postać, występująca u dorosłych. W przypadku obecności allelu jednego i drugiego rodzaju pojawia się młodzieńcza MLD. W niektórych rzadkich przypadkach może wystąpić także niedobór wielu sulfataz. Jest to czwarta postać leukodystrofii metachromatycznej.

Leukodystrofia metachromatyczna – objawy u dzieci

Późnodziecięca MLD objawia się porażeniem wiotkim, a niekiedy spastycznym oraz brakiem lub osłabieniem odruchów głębokich. Dzieci dotknięte tą chorobą mają:

• zaburzenia chodu,
• bóle kończyn,
• zaburzenia mowy o typie dyzartrii (problem z artykulacją spowodowany wiotkością mięśni),
• obniżenie sprawności umysłowej.

Choroba prowadzi do całkowitego unieruchomienia pacjentów, zaburzeń połykania, uszkodzenia nerwów wzrokowych oraz utraty wzroku, porażenia opuszkowego lub porażenia rzekomoopuszkowego.

Chore dzieci nie dożywają przeważnie 10. roku życia. W moczu chorych możemy wykryć zwiększone stężenie sulfatydów (podstawowych składników budowy osłonki mielinowej komórki nerwowej), natomiast w płynie mózgowo-rdzeniowym podwyższone stężenie białka. Sulfatydy poza układem nerwowym gromadzą się także w innych narządach. Postawienie diagnozy ułatwia badanie histologiczne oraz ultrastrukturalne mielinowych włókien w materiale pochodzącym z biopsji spojówki lub nerwu łydkowego, a także w analiza enzymów.

Leukodystrofia metachromatyczna – objawy u młodzieży i dorosłych

Młodzieńcza leukodystrofia metachromatyczna objawia się podobnie jak postać opisana wyżej, ale postęp choroby jest wolniejszy, a objawy pojawiają się później. Na początku często stwierdzane są zaburzenia otępienne i emocjonalne. Może pojawić się także oczopląs. Badaniem przewodnictwa nerwowego można stwierdzić zwolnienie szybkości przewodzenia badanych nerwów, a w badaniu płynu mózgowo-rdzeniowego podwyższony poziom białka.

MLD dorosłych objawia się zaburzeniami psychicznymi przypominającymi schizofrenię lub zaburzeniami otępiennymi. Choroba daje objawy około 30. roku życia. Mogą wystąpić także objawy ruchowe, takie jak:

• napady drgawkowe,
• ataksja, czyli niezborność ruchów,
• wygórowanie odruchów głębokich.

Choroba z niedoborem wielu sulfataz, zwana także mukosulfatydozą, łączy objawy mukopolisacharydozy i leukodystrofii metachromatycznej. Choroba ta przypomina postać późnodziecięcą MLD. Dodatkowo występuje: powiększenie wątroby i śledziony, pogrubienie rysów twarzy, rybia łuska. Rozpoznanie stawia się na podstawie obrazu klinicznego oraz po stwierdzeniu niedoboru zarówno sulfatazy A, jak i innych sulfataz.

Badanie rezonansu magnetycznego ujawnić może zmiany demielinizacyjne obustronnie w istocie białej mózgu. Ostatnio na popularności zyskują badania genetyczne, które pozwalają wykryć wady genetyczne.

Leukodystrofia – leczenie

Leczenie leukodystrofii w większości przypadków jest jedynie objawowe. Stosuje się rehabilitację, która ma zapobiec pojawieniu się przykurczów kończyn. Gdy pojawią się zaburzenia połykania ważne jest zabezpieczenie prawidłowej drogi odżywiania, np. poprzez wykonanie gastrostomii przezskórnej. Zabieg ten polega na umieszczeniu sondy w żołądku przez powłoki jamy brzusznej.

W niektórych przypadkach skuteczną metodą leczenia okazał się przeszczep szpiku, ale wymagane jest bardzo dokładne sprawdzenie dawcy pod kątem zgodności tkankowej. Prowadzone są także badania nad terapią genową. Metoda ta polega na wprowadzeniu do komórek prawidłowego genu przy pomocy lentiwirusów.