Wałeczki w moczu – co oznaczają?

Wałeczki w badaniu moczu i ich znaczenie

Mimo wprowadzenia do świata medycyny wielu zaawansowanych technologii, badanie moczu pozostaje metodą tanią, szybką, a przede wszystkim szeroko dostępną. Analizie poddaje się podstawowe własności fizyczne moczu, takie jak barwa, odczyn i przejrzystość. Można wykonać także bardziej szczegółowe oznaczenia, na przykład badać zawartość konkretnych aminokwasów lub stężenie glukozy. Analizie możemy poddać mocz ze zbiórki dobowej lub też próbkę pobraną jednorazowo, zwykle rano.

Ważny jest czas przechowywania próbki i warunki w jakich jest ona przetrzymywana np. temperatura powietrza. Dla przykładu, wałeczków nerkowych powinno poszukiwać się w osadzie moczu oddanego niedawno, w próbce długo stojącej mogą ulec rozpadowi. Aby oglądać mocz pod mikroskopem najpierw musi zostać on poddany odwirowaniu przez co uzyskuje się tzw. osad moczu.

Co to są wałeczki w moczu?

W badaniu osadu moczu możemy zaobserwować między innymi obecność wałeczków. Są to różnokształtne twory powstałe w cewkach nerkowych w następstwie wytrącania białek. Ich kształt zależy zarówno od odcinka nerki w którym powstały, jak od rodzaju zatopionych w nich dodatkowo elementów.

Zobacz też: Kolor moczu a choroby

Wewnątrz wałeczków mogą znajdować się między innymi:

• krwinki czerwone,
• nabłonki cewek nerkowych,
• bakterie,
• przeciwciała lub ich fragmenty.

Wałeczki szkliste, ziarniste czy nabłonkowe? Typy wałeczków w moczu

• Wałeczki szkliste – zwane także hialinowymi, składają się głównie z białka naturalnie wydzielanego przez nerki. Wałeczki szkliste mogą występować u osób zdrowych na przykład po wysiłku lub w czasie wysokiej gorączki, jednak nie jest to regułą.
• Wałeczki ziarniste – w ich strukturze oprócz białka wydzielanego przez nerki możemy znaleźć białka fizjologicznie występujące w surowicy krwi, a także produkty rozpadu komórkowego. Obecność wałeczków ziarnistych może świadczyć o chorobie nerek, na przykład kłębuszkowym zapaleniu nerek.
• Wałeczki leukocytarne – w wałeczek zbudowany z białka wydzielanego przez nerki wbudowane są białe ciałka krwi (leukocyty). Często obserwowane u pacjentów z odmiedniczkowym zapalaniem nerek.
• Wałeczki erytrocytarne – w białko wydzielane przez nerki wbudowane są czerwone ciałka krwi lub ich fragmenty. Osad moczu zawierający wałeczki erytrocytarne nazywany jest aktywnym osadem moczu. Obecność w moczu tych wałeczków może być objawem zapalenia kłębuszków nerkowych.
• Wałeczki nabłonkowe – powstają z nabłonków złuszczających się z cewek nerkowych. Mogą świadczyć o uszkodzeniu cewek, ale nie są patognomoniczne dla danej choroby nerek. Mogą ulec przekształceniu w inne wałeczki na przykład ziarniste.
• Wałeczki bakteryjne – u chorych z bakteryjnymi chorobami dróg moczowych.
• Wałeczki hemoglobinowe – hemoglobina jest barwnikiem oddechowym krwi, co oznacza, że odgrywa ogromną rolę w transporcie tlenu pomiędzy płucami, a wszystkimi tkankami ciała. Wolną hemoglobinę w moczu możemy stwierdzić, gdy zostanie ona uwolniona z rozpadających się czerwonych ciałek krwi w mechanizmie hemolizy, czyli rozpadu erytrocytów.
• Wałeczki mioglobinowe – mioglobina to cząsteczka znajdująca się w komórkach mięśni szkieletowych i serca. Duża ilość mioglobiny uwalniana jest do surowicy krwi w wypadku uszkodzenia mięśni w procesie zwanym rabdomiolizą, wtedy też może przedostawać się do moczu i tworzyć wałeczki.
• Wałeczki tłuszczowe – odnajdywane w moczu pacjentów, u których stwierdza się zespół nerczycowy (związany z obecnością dużej ilości białka w moczu).

Na co wskazuje obecność wałeczków w moczu?

Obecność wałeczków w badaniu moczu może wskazywać na możliwość wystąpienia m.in. chorób nerek.

• Choroby kłębuszków nerkowych – bardzo liczna grupa chorób, charakteryzująca się umiejscowieniem głównej patologii w obrębie kłębuszka nerkowego. Kłębuszek nerkowy w uproszczeniu możemy opisać jako miejsce powstawania moczu i podstawowa jednostka funkcjonowania nerki. Choroby kłębuszków mogą być wywoływane zarówno przez drobnoustroje, jak również przez przeciwciała i kompleksy immunologiczne wytwarzane przez organizm człowieka i wiele innych czynników etiologicznych.
• Odmiedniczkowe zapalenie nerek – choroba zapalna o etiologii bakteryjnej, przebiega zwykle z gorączką, bólami okolicy lędźwiowej, a także zaburzeniami oddawania moczu.
• Niewydolność nerek – choroba, w której upośledzone są wszystkie funkcje nerek. Zmniejsza się wytwarzanie moczu, przez co z organizmu nie są usuwane szkodliwe substancje i nadmiar wody, zaburzona jest gospodarka elektrolitowa, a nawet hormonalna (nerki są producentem erytropoetyny-substancji pobudzającej wytwarzanie czerwonych ciałek krwi). Niewydolność nerek może być skutkiem wielu patologii, zarówno chorób dotyczących samych nerek, jak również schorzeń ogólnoustrojowych, na przykład cukrzycy.
• Szpiczak mnogi i choroba Waldenstroma – zaburzenia hematologiczne (choroby krwi).
• Hemoliza i mioliza – w ich wyniku zwiększa się zawartość wolnej hemoglobiny i mioglobiny we krwi, w konsekwencji także w moczu.
• Hiperbilirubinemia – zwiększone stężenie barwników żółciowych we krwi.

Jak prawidłowo pobrać próbkę moczu do badania?

Bardzo istotną kwestią przy wykrywaniu wałeczków w moczu jest technika pobierania próbki do badania. Nie należy trywializować zaleceń lekarza lub farmaceuty, nieprzestrzeganie zasad pobierania moczu może zafałszować wynik badania.

• Próbka moczu powinna mieć objętość około 50 ml,
• w aptekach dostępne są jałowe pojemniki, których bezwzględnie powinno się używać.
• Mocz pobieramy rano, po nocnym odpoczynku, wtedy jest on mniej rozcieńczony, dzięki czemu łatwiej uzyskać osad moczu o odpowiedniej wartości diagnostycznej.
• Przed przystąpieniem do oddania moczu należy dokładnie umyć okolicę cewki moczowej używając delikatnych środków myjących (nie żeli antybakteryjnych).
• Do pojemnika powinien trafić mocz ze środkowego strumienia, co oznacza, że pierwszą porcję moczu należy oddać do toalety, ma to na celu ochronę próbki przed dostaniem się do niej bakterii kolonizujących cewkę moczową, co może zafałszować wynik badania.
• Próbka powinna trafić do laboratorium tak szybko, jak to tylko możliwe, nie później niż w ciągu 2-3 godzin.

Postępowanie w przypadku obecności wałeczków w moczu

Obecność wałeczków w osadzie moczu jest czynnikiem, który z pewnością skłoni lekarza przynajmniej do poszerzenia diagnostyki, jednak nie zawsze znalezienie wałeczków decyduje o diagnozie choroby.

Fizjologicznie wałeczki mogą pojawić się w moczu po wysiłku i podczas wysokiej gorączki, są to zwykle wałeczki szkliste. Podobnie brak wałeczków w moczu nie przesądza o braku choroby nerek, nie zawsze są one obecne nawet w zaawansowanych stanach chorobowych.

Mimo tych dwuznaczności, badanie osadu moczu wciąż wnosi wiele cennych informacji, mówiących o stanie zdrowia pacjenta, nie tylko ze względu na choroby nerek. Zawsze obecność wałeczków w moczu powinna być przedmiotem konsultacji lekarskiej, a z pewnością nie wolno bagatelizować ich obecności.