Aspergillus fumigatus – co to jest, alergia, leczenie i badania

Aspergillus fumigatus – charakterystyka i występowanie

Rodzaj Aspergillus obejmuje kilkaset gatunków z rodziny Trichocomaceae. Najbardziej chorobotwórcze dla człowieka są gatunki: Aspergillus fumigatus , Aspergillus niger oraz Aspergillus flavus . Grzyby te są rozpowszechnione w przyrodzie, a także na terenach zabudowanych. Aspergillus występuje m.in. w ziemi, w żywności, zbożach, orzechach, suszonych owocach, farbach, nawiewach powietrza. Ich głównym rezerwuarem jest gleba i rozkładające się szczątki organiczne. Optymalne warunki do wzrostu Aspergillus to temperatura 20–26^oC.

Grzyb Aspergillus stanowi źródło mikroskopijnych zarodników, które mogą przenikać do pęcherzyków płucnych. Do tej pory zidentyfikowano około 70 wziewnych alergenów Aspergillus fumigatus , z czego najpowszechniejszy to alergen Asp1. Ponadto Aspergillus jest źródłem licznych lotnych związków organicznych, takich jak mikotoksyny, zewnątrzkomórkowe polisacharydy EPS oraz substancje wonne.

Jak dochodzi do zakażenia Aspergillus fumigatus?

Podstawową drogą zakażenia jest inhalowanie zarodników grzyba. Rzadsze przyczyny zakażeń to:

• spożycie żywności zanieczyszczonej grzybem,
• urazy i uszkodzenie skóry,
• wkłuwanie cewnika,
• zabiegi operacyjne.

Czynnikami zwiększającymi ryzyko zakażenia Aspergillus jest osłabienie odporności, AIDS, stosowanie leków immunosupresyjnych bądź glikokortykosteroidów, a także przewlekłe choroby układu oddechowego. Na zakażenia narażone są także te osoby, które mają stały kontakt z zarodnikami grzyba, np. rolnicy (stąd nazwa choroby – tzw. płuco farmera).

Aspergiloza płucna – zakażenie Aspergillus fumigatus

Zakażenie Aspergillus najczęściej dotyczy układu oddechowego. Aspergiloza płucna może przybierać postać alergiczną. Kolonizacja płuc grzybami Aspergillus fumigatus prowadzi do nadmiernej aktywacji układu immunologicznego oraz nasilonej syntezy przeciwciał klasy IgE. Przeciwciała te prowadzą do rozwoju alergicznej aspergilozy oskrzelowo-płucnej, co wynika ze skurczu oskrzeli, obrzęku błony śluzowej oskrzeli oraz zwiększenia ilości wydzieliny. Objawami astmy jest duszność, kaszel, świszczący oddech oraz uczucie ucisku w klatce piersiowej.

Kolejnym schorzeniem o podłożu alergicznym jest alergiczne zapalenie zatok. W przebiegu grzybicy zatok pojawia się gęsta, żółta wydzielina z nosa oraz bóle głowy.

Aspergiloza płucna może przybierać ponadto postać inwazyjną – wówczas komórki grzyba naciekają miąższ płucny. Taka postać aspergilozy rozwija się przede wszystkim u osób z upośledzoną odpornością oraz po operacjach kardiochirurgicznych. Takie inwazyjne zakażenie dróg oddechowych manifestuje się pod postacią zapalenia płuc, objawy którego to: gorączka, ból w klatce piersiowej, krwioplucie. Natomiast grzybniak kropidlakowy rozwija się w jamie pogruźliczej.

Aspergillus fumigatus może prowadzić ponadto do rozwoju układowych infekcji inwazyjnych, obejmujących przede wszystkim nerki oraz mózg. Aspergiloza ośrodkowego układu nerwowego prowadzi do rozwoju zapalenia mózgu oraz ropni mózgu. Możliwy jest ponadto rozwój aspergilozy mięśnia sercowego, aspergilozy skórnej, aspergilozy oka czy ucha lub zapalenia szpiku kostnego.

Aspergiloza diagnozowana jest często u osób cierpiących na choroby płuc, np. astmę. U połowy chorych na mukowiscydozę stwierdza się przeciwciała dla alergenów zarodników grzybów, głównie Aspergillus fumigatus.

Przeczytaj o najczęstszych chorobach płuc.

Diagnostyka zakażeń Aspergillus – testy i badania

Alergia na Aspergillus fumigatus diagnozowana jest najczęściej na drodze oznaczania miana specyficznych przeciwciał klasy IgE. U osób uczulonych na Aspergillus fumigatus stwierdzane jest podwyższenie miana swoistych przeciwciał. Badanie to – określane jako IgE specyficzne M3 – wykonywane jest jako pojedyncze oznaczenie lub w ramach panelu kilku alergenów wziewnych pleśni (M1, M2, M3, M5 oraz M6). Oznaczanie poziomu IgE specyficznych przeprowadzane jest z próbki krwi żylnej pobranej w dowolnym momencie dnia. Cena badania to około 25–40 zł.

Bardzo dokładną metodą diagnostyki zakażeń Aspergillus jest badanie Real-time PCR. Umożliwia ono wykrycie nawet śladowych ilości materiału genetycznego grzyba w badanej próbce. Badanie wykonać można w próbce krwi, a także popłuczyn oskrzelowo-pęcherzykowych BAL. Zarówno oznaczanie poziomu IgE, jak i badanie PCR można wykonać zarówno u dorosłych, jak i u dzieci.

Zobacz też: Alergia wziewna – przyczyny, objawy, leczenie

Inne badania laboratoryjne to badania mikrobiologiczne pod mikroskopem oraz hodowle na specjalnych podłożach. Z kolei badanie serologiczne sprowadza się do zidentyfikowania obecności antygenu galaktomannanowego, czyli fragmentu ściany komórkowej Aspergillus. Antygen ten można wykrywać w rozmaitym materiale biologicznym – popłuczynach BAL, surowicy czy płynie mózgowo-rdzeniowym. W przypadku zakażeń inwazyjnych pomocne są ponadto badania obrazowe, przede wszystkim RTG klatki piersiowej, tomografia płuc.

Aspergillus – leczenie infekcji

W przypadku postaci alergicznej aspergilozy zalecane jest leczenie objawowe (leki przeciwhistaminowe), a także unikanie ekspozycji na Aspergillus fumigatus. Postacie inwazyjne aspergilozy leczone są przede wszystkim amfoterycyną B oraz worykonazolem. Natomiast grzybniaka kropidlakowego usuwa się chirurgicznie.

Czytaj również: Homeopatia – czym jest, jak działa?