Kolczak zbrojny – czy jest jadowity? Występowanie, objawy ugryzienia, pierwsza pomoc, leczenie

Kolczak zbrojny – co to takiego?

Kolczak zbrojny (Cheiracanthium punctorium) to niewielki pająk z rodziny zbrojnikowatych. Gatunek ten został opisany już w 1789 roku. Ciało samców mierzy od 7 do 12 mm, samice są nieco większe i osiągają do 15 mm długości. Tułów pająka ma charakterystyczne ubarwienie – od żółtego po zielonkawożółty lub czerwonawy. Kolor odwłoka jest zwykle brązowy po bokach, a zielonkawożółty z wierzchu z szeroką, ciemnobrązową linią pośrodku.

Na głowie występują oczy jednakowej wielkości, przy czym boczne pary oczu leżą niżej niż środkowe danego rzędu. Widoczne są też żółto-czerwone szczękoczułki, które często są gęsto owłosione od wewnątrz i wyposażone w jeden duży ząb i kilka mniejszych ząbków na krawędzi tylnej. Odnóża pajęczaka są długie, zielonkawożółte z czarnymi częściami stóp.

Dane z sierpnia 2022 roku potwierdzają występowanie ponad 200 różnych gatunków z rodziny zbrojnikowatych na całym świecie.

Gdzie można spotkać kolczaka zbrojnego?

Kolczak zbrojny powszechnie zamieszkuje tereny Europy oraz zachodniej i środkowej Azji. Pająka tego można spotkać między innymi w takich krajach jak Hiszpania, Portugalia, Turcja, Włochy, Grecja, Francja, Węgry, Niemcy, Czechy, Słowacja a także Polska. Preferuje rejony ciepłe i nasłonecznione (tzw. ksenotermiczne), dlatego występuje liczniej na obszarze Europy Południowej.

Naturalnym środowiskiem kolczaka zbrojnego są łąki, porośnięte gęstą trawą i ziołami nieużytki, a także pobocza dróg czy nasypy kolejowe. Jego gęsta pajęczyna ma charakterystyczny kształt przypominający jajo o średnicy kilku centymetrów. Służy ona pajęczakowi za gniazdo będące schronieniem, natomiast samica kolczaka zbrojnego składa w niej jaja i wychowuje młode.

Kolczaki zbrojne są aktywne po zmroku. Polują głównie na szarańczaki, choć mogą pożywiać się też innymi gatunkami owadów.

Jako ciekawostkę warto wskazać, że do niedawna sądzono, że kolczaki zbrojne są przyciągane przez zapach benzyny. Ten nieuzasadniony zarzut był podyktowany powtarzającymi się zgłoszeniami kierowców, którzy odkrywali, że przewody paliwowe były zatkane przez sieć pająka tego gatunku. Obecnie wiadomo już, że to nie zapach benzyny, ale sam materiał syntetyczny, z którego wykonuje się węże gumowe przyciąga młode kolczaka zbrojnego.

Czy kolczaki zbrojne są jadowite?

Kolczak zbrojny należy do bardzo nielicznych w naszym kraju jadowitych pajęczaków . U podstawy szczękoczułek znajdują się dwa niewielki gruczoły produkujące jad. Jest on przydatny pajęczakowi podczas polowania na owady, dla których stanowi śmiertelną truciznę. Samice w obronie młodych mogą użyć jadu.

W przypadku ugryzienia człowieka nie jest niebezpieczny, jednak jad kolczaka zbrojnego zawiera hemolizyny (czyli substancje białkowe wywołujące rozpad erytrocytów we krwi), które mogą spowodować wystąpienie stanu zapalnego, a nawet objawy ogólnoustrojowe.

Przejściowo uważano, że ugryzieniu towarzyszy nie tylko stan zapalny, ale również nekroza (patologiczny proces obumierania komórek). Do tej pory jednak na niemal 40 publikacji naukowych analizujących przypadki ukąszenia przez ten gatunek pająka nekroza została potwierdzona zaledwie jeden raz i to w lekkim stopniu.

Jakie są objawy ukąszenia przez kolczaka zbrojnego?

Ukąszenie kolczaka zbrojnego u większości osób wiąże się z objawami ogólnymi przypominającymi zatrucie.

Mogą być to między innymi takie symptomy, jak:

• ból głowy;
• nudności;
• wymioty;
• dreszcze;
• osłabienie;
• gorączka;
• przyspieszenie akcji serca;
• mrowienie w miejscu ukąszenia.

Dodatkowo, w miejscu ugryzienia odczuwany jest często piekący ból, swędzenie, obrzęk i zaczerwienienie. Dolegliwości mogą utrzymywać się nawet do dwóch tygodni od ukąszenia, jest to jednak kwestia indywidualna.

Niektóre osoby mogą być uczulone na jad kolczaka zbrojnego, co może doprowadzić do wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego . To bardzo groźny stan, który stanowi realne zagrożenie życia. Jeśli po ukąszeniu występuje nagłe obniżenie ciśnienia tętniczego, dezorientacja, silne osłabienie, zaburzenia oddechu lub omdlenie, nie warto zwlekać ponieważ chory może wymagać niezwłocznej hospitalizacji. Ugryzienia mogą być bardziej niebezpieczne dla osób o obniżonej odporności, zwłaszcza pacjentów w podeszłym wieku lub chorujących na AIDS.

Jak postępować w przypadku ugryzienia kolczaka zbrojnego?

Rankę warto zdezynfekować za pomocą alkoholu. Przy silnym swędzeniu i pieczeniu, zwłaszcza u najmłodszych, ulgę przyniosą żele i spraye łagodzące, stosowane również przy ukąszeniach komarów.

Osoby, u których wystąpił wstrząs anafilaktyczny mogą wymagać hospitalizacji. W razie możliwości przed przybyciem pomocy medycznej osobę ugryzioną należy ułożyć na wznak z uniesionymi kończynami, chyba że objawy ukąszenia występują głównie w obrębie dróg oddechowych. Zaleca się też podanie adrenaliny domięśniowo w zewnętrzną część uda.

Udając się na wycieczką do lasu lub na łąkę należy uważać przede wszystkim na wysokie trawy i zarośla, ponieważ głównie w takich miejscach rezyduje kolczak zbrojny. Choć nie jest to pająk silnie jadowity, a jego ugryzienia zdarzają się relatywnie rzadko, nie należy ich ignorować zwłaszcza, jeżeli u ofiary pojawią się nietypowe objawy sugerujące silną reakcję alergiczną.