Szerszeń azjatycki – czy jest już w Polsce? Co robić, gdy ugryzie?

Gdzie występuje szerszeń azjatycki?

Na wstępie warto dokonać rozróżnienia dwóch gatunków szerszenia, względem których używa się niesłusznie jednego określenia, szerszeń azjatycki.

Vespa velutina

Vespa velutina to gatunek błonkówki z rodziny osowatych. Jego występowanie potwierdzono m.in. na terenie Hiszpanii, Belgii, Włoszech oraz Wielkiej Brytanii. Gatunek naturalnie występuje w Chinach i Azji południowo wschodniej. Badania naukowe nie potwierdzają, aby Vespa velutina był bardziej agresywny niż szerszeń europejski (Vespa crabro), a dodatkowo jest od niego mniejszy.

Vespa mandarinia

Owadem, na którego powołują się media jest Vespa mandarinia. Pojawia się on w Chinach, na Tajwanie, na południu i wschodzie Azji oraz Rosji. Rzeczywiście jest on sporo większy niż szerszeń europejski, a także bardziej od niego agresywny.

O ile naukowcy są zgodni co do tego, że V. velutina dotrze do Polski w kolejnych latach, w przypadku V. mandarinia wydaje się to bardzo mało prawdopodobne. Niemniej jednak szerszeń azjatycki (V. mandarinia) to potencjalne zagrożenie dla osób lubiących podróże.

Jak wygląda szerszeń azjatycki (V. mandarinia)?

Długość ciała szerszenia azjatyckiego wynosi od 2,5 do nawet 4,5 centymetra. Rozpiętość skrzydeł może sięgnąć do 7,6 centymetra. Aktualnie uważany za największego szerszenia świata. Jego głowa jest masywna i duża w stosunku do ciała, z wyraźnie widocznymi żuwaczkami. Dodatkowo żuwaczki zostały wyposażone w wyrostek, z którego owady korzystają do kopania w ziemi.

Tergum (grzbietowa część segmentów ciała) jest pokryte występującymi naprzemiennie pasami w kolorze ciemnej żółci i czerni. U niektórych osobników barwy żółte przechodzą nawet w pomarańczowe.

Szerszeń azjatycki występuje przede wszystkim na terenie lasów i pogórzy. Zdarza się go spotkać w prywatnym mieszkaniu lub na osiedlu. Gniazduje przede wszystkim pod ziemią, ale także między korzeniami drzew. Nie ma naturalnych wrogów poza dużymi owadami drapieżnymi.

Szerszeń Vespa mandarinia jest wszystkożerny. Żywi się głównie przejrzałymi owocami, miodem, sokami roślinymi, a także poczwarkami, jajami owadów i pajęczakami. Często zdarzają się również ataki rojów szerszeni na pszczoły miodne w celu pozyskania miodu lub larw. W ciągu zaledwie kilku godzin szerszenie są w stanie zlikwidować cały rój pszczół liczący kilkadziesiąt tysięcy osobników.

Czy ugryzienie szerszenia azjatyckiego jest groźne?

O ile w przypadku V. velutina skutki ugryzienia można porównać do ukąszenia przez szerszenia europejskiego, w przypadku V. mandarinia są one znacznie poważniejsze. Znajdująca się w jadzie substancja określana jako mandarotoksyna (MDTX). Powoduje ona zaburzenia w przewodnictwie nerwowo-mięśniowym poprzez blokowanie kanałów sodowych.

Szacuje się, że w samej Japonii od ugryzienia szerszeni co roku ginie średnio 40 osób rocznie. Owad jest szczególnie niebezpieczny dla osób uczulonych na substancje znajdujące się składzie jadu. Zdarza się, że wstrząs anafilaktyczny ma skutek śmiertelny. Jednym z najaktywniejszych związków jest mastoparan będący silną trucizną.

W przypadku ugryzienia szerszenia należy jak najszybciej przemyć ranę środkiem antyseptycznym. Aby zapobiec wystąpieniu opuchlizny w miejscu ugryzienia można położyć woreczek wypełniony lodem, aby zminimalizować lokalne wydzielanie czynników prozapalnych. Jeżeli u osoby ugryzionej pojawiają się objawy alergii warto podać jej leki antyhistaminowe i jak najszybciej skontaktować się z lekarzem.

Jak rozpoznać uczulenie na ugryzienie szerszenia? Do klasycznych symptomów zalicza się:

• pokrzywkę lub świąd;
• silny obrzęk i zaczerwienienie;
• duszności;
• zaburzenia mowy;
• ogólne osłabienie;
• chrypę;
• biegunkę i bóle brzucha.

W skrajnych przypadkach może dojść nawet do zapaści, utraty przytomności lub gwałtownego spadku ciśnienia krwi. W zależności od podatności na substancje aktywne znajdujące się w jadzie, objawy mogą pojawić się po kilkunastu minutach, ale także po kilku godzinach. Przyjmuje się, że im wcześniej wystąpią objawy, tym przebiegają silniej i w większym stopniu zagrażają zdrowiu i życiu pacjenta.

Jak chronić się przed szerszeniami?

Zabezpieczenie przed szerszeniem azjatyckim, osami lub innymi owadami wygląda podobnie. Przede wszystkim w oknach, drzwiach balkonowych i ciągach wentylacyjnych należy zamontować siatki ochronne, które nie dopuszczają do przedostania się owada do wnętrza domu lub mieszkania. Firmy zajmujące się profesjonalnie dezynsekcją doradzają, aby w pomieszczeniach rozwiesić bukiety z roślin, których zapach działa odstraszająco (np. lawenda, melisa cytrynowa).

Należy pamiętać, że szerszeń gniazduje nie tylko w dziuplach drzew, ale także pod okapami, w ciemnych pomieszczeniach oraz pęknięciach, jakie pojawiając się w tynku. Dlatego warto od czasu do czasu przeprowadzić kompleksowy rekonesans domu i jego otoczenia, aby z wyprzedzeniem dostrzec zagrożenie. Samodzielne usuwanie legowisk szerszeni jest ryzykowne. Agresywne owady atakują, jeżeli poczują się zagrożone. Pomocne mogą okazać się usługi profesjonalistów, którzy za pomocą specjalnych środków biologicznych zniszczą gniazdo.

Choć szerszeń azjatycki V. mandarinia stanowi duże zagrożenie w krajach Azji, w Europie Środkowej (w tym także Polsce) przynajmniej na razie nie trzeba się go obawiać. Wprawdzie zmiany klimatyczne stale postępują, ale nie sprzyjają one aż tak dalekiej migracji gatunku.