Modliszka – jak wygląda, postępowanie po ugryzieniu

Jak wygląda modliszka zwyczajna i gdzie występuje?

Modliszka zwyczajna to jedyny gatunek modliszek, które występują w Europie Środkowej. Jej łacińska nazwa to Mantis religiosa (wieszczka czczona) i pochodzi od charakterystycznego ułożenia przednich odnóży, które pozostają wzniesione na podobieństwo rąk osoby w trakcie modlitwy.

Samica modliszki jest nieco większa od samca – jej długość ciała to około 50-75 mm (w porównaniu do 40-60 mm samca). Przedstawiciele obu płci mają barwę zielonkawą, żółtą lub brązową. Choć modliszki zwyczajne posiadają skrzydła, używają ich wyłącznie samce – w razie ucieczki. Samice podróżują pieszo. Przednia para odnóży owada przekształciła się w narząd chwytny, przeznaczony do łapania i przytrzymywania ofiary.

Pokarmem modliszki zwyczajnej są przede wszystkim inne owady: koniki polne, pajęczaki, świerszcze, muchy domowe czy motyle. Modliszka zwyczajna poluje z zasiadki. Pozostaje nieruchoma na źdźble trawy i czeka, aż ofiara będzie przechodziła na tyle blisko, aby można schwycić ją przednimi kończynami. Przytrzymując ofiarę przednimi odnóżami, modliszka pożywia się wciąż żywym owadem.

Dorosłe osobniki (samice) są znane z tego, że kopulacja kończy się śmiercią samca. Z pozoru okrutne zachowanie jest uwarunkowane biologicznie. Po pierwsze, w mózgu samca znajdują się ośrodki hamujące popęd seksualny. Po drugie, poprzez oderwanie głowy dochodzi do przerwania węzła podprzełykowego, a w rezultacie do organizmu samicy dostaje się więcej nasienia, zwiększając szansę na rozmnożenie. Wreszcie, samiec może być traktowany po prostu jako gotowy posiłek.

Kiedy w wyniku kopulacji dochodzi do zapłodnienia, samica modliszki składa jaja (nawet kilkaset sztuk jednocześnie), przytwierdzając je do łodyg roślin. Larwy pozostawiane są bez opieki ze strony samic i samców.

W Polsce modliszka zwyczajna (odmiana Manta religiosa polonica) występuje przede wszystkim na nasłonecznionych polanach, wrzosowiskach oraz skrajach lasów iglastych. Jeszcze w XX wieku modliszkę można było spotkać głównie w Kotlinie Sandomierskiej oraz na Podkarpaciu. W miarę ocieplania się klimatu Mantis religiosa polonica zwiększa swój zasięg i obecnie występuje w zasadzie na terenie całego kraju.

Jakie jeszcze gatunki modliszek występują na świecie?

Obok modliszki zwyczajnej na świecie występuje wiele rodzajów owadów z rodziny modliszkowatych (łac. Mantidae). Wśród innych odmian można wymienić m.in. następujące popularne podgatunki:

• modliszka diabelska – wyróżnia ją charakterystyczny sposób polowania poprzez upodabnianie się do kwiatów oraz liści. Hoduje się ją trudno ze względu na delikatną budowę i specyficzne wymagania względem warunków atmosferycznych (wysoka różnica wilgotności w ciągu dnia oraz w nocy, sięgająca nawet 40%);
• modliszka storczykowa – zamieszkuje na różnych gatunkach storczyków i tam też poluje. Jej wygląd doskonale imituje kwiaty storczyka. Hodowla storczyków wymaga utrzymania stale wysokiej temperatury oraz wilgotności powietrza, co odpowiada warunkom panującym w Azji Środkowej;
• modliszka gwinejska – niewielka odmiana modliszki o łatwych do zaspokojenia wymaganiach żywieniowych. Uważana za idealny wybór dla początkujących hodowców.

Łącznie wyróżnia się ponad 2300 różnych gatunków modliszek. Występują one w różnych regionach świata, ale wszystkie żywią się innymi owadami. Modliszka zwyczajna jest też jednym z najmniejszych przedstawicieli swojego gatunku (mniejsza jest np. modliszka storczykowa, której samce mierzą zaledwie do 3 centymetrów długości). Modliszka diabelska osiąga długość nawet 14 centymetrów. W Polsce modliszki inne niż modliszka zwyczajna mogą być nabyte wyłącznie w sklepach zoologicznych. Pasjonaci terrarystyki powinni jednak pamiętać, że wiele z egzotycznych gatunków owadów jest wrażliwych na wahania temperatury i wilgotności powietrza, wymagają stałej pielęgnacji oraz utrzymywania odpowiednich warunków w terrarium.

Czy ugryzienie modliszki jest niebezpieczne?

Choć modliszka unika konfrontacji z człowiekiem, owad złapany w rękę może ugryźć. Dotyczy to zwłaszcza samicy, która jest większa i silniejsza niż samiec. Modliszki gryzą za pomocą żuwaczek. Ryzyko jest większe w przypadku owadów dorosłych.

Warto pamiętać, że ugryźć może każda modliszka, ale w przypadku niewielkich gatunków będzie to praktycznie nieodczuwalne (lub słabo odczuwalne). Jeszcze rzadziej dochodzi do przecięcia naskórka, choć – zwłaszcza w przypadku egzotycznych, dużych egzemplarzy – nie można wykluczyć takiej ewentualności.

W miejscu ugryzienia przez modliszkę może pojawić się zaczerwienienie, niewielki ból lub pieczenie (podobnie jak w przypadku ugryzienia przez pająka). Rana nie stanowi jednak żadnego zagrożenia dla zdrowia, a tym bardziej życia człowieka.

Jak postępować po ugryzieniu modliszki?

W przypadku ugryzienia przez modliszkę przede wszystkim należy przemyć miejsce urazu wodą utlenioną lub chłodną wodą przegotowaną. Nie zaleca się używania spirytusu salicylowego, który może spowodować podrażnienie skóry, a w przypadku otwartej rany – denaturację białek i spowolnić proces gojenia.

Jeżeli w miejscu ugryzienia pojawiła się opuchlizna, zaleca się schłodzenie obszaru w celu zahamowania wydzielania czynników prozapalnych.

Choć ugryzienie modliszki może być bolesne, owada nie wolno zabijać. Jest on zagrożony wyginięciem i znajduje się pod ścisłą ochroną. Pomimo rozszerzającego się środowiska życia, modliszek nadal nie spotyka się często, a znalazłszy modliszkę w lesie warto poobserwować owada jako swego rodzaju ciekawostkę entomologiczną.