Alergia na lateks – jak się objawia, jak leczyć?

Co to jest lateks i gdzie występuje?

Lateks, nazywany także gumą naturalną, jest roztworem kauczuku. Wiele produktów zawiera tę substancję, do wielu produktów jest dodawany. Znalazł on zastosowanie między innymi w przemyśle gumowym (produkcja opon samochodowych, uszczelek), ale także do wytwarzania pianki lateksowej, klejów, nici, niektórych elementów odzieży, prezerwatyw, smoczków i gryzaczków dla dzieci, rękawic, wenflonów i cewników.

Kto jest narażony na wystąpienie alergii na lateks?

Alergia na lateks występuje znacznie częściej u osób, które mają z nim kontakt często, na przykład w pracy zawodowej, gdyż prawdopodobieństwo wystąpienia tej alergii rośnie wraz z liczbą kontaktów z tym alergenem. Dotyczy to głównie pracowników sektora ochrony zdrowia (pielęgniarki, lekarze, laboranci, salowe) oraz osób, które w pracy są narażone na kontakt z różnego rodzaju elementami gumowymi. Mówiąc o osobach należących do grupy podwyższonego ryzyka uczulenia na lateks, nie można zapomnieć o pacjentach, którzy podczas hospitalizacji są narażeni na częsty kontakt z tą substancją (na przykład podczas operacji chirurdzy mają rękawice zawierające lateks oraz używane są wenflony i cewniki, które także mają domieszkę lateksu). Zwiększone ryzyko dotyczy także osób, u których rozpoznano alergię na inne związki, na przykład na kurz, pyłki roślin, a także osób wykazujących szczególną predyspozycję do alergii, czyli takich, których członkowie rodziny są alergikami. Narażeni są również, głównie ze względu na częstszy kontakt z wyrobami zawierającymi lateks, osoby cierpiące na wady rdzenia kręgowego.

Zobacz też: Alergia w ciąży – jak leczyć?

Jak się objawia alergia na lateks?

Alergia na lateks może ujawnić się bezpośrednio po kontakcie z wyrobami zawierającymi lateks (czyli od kilku minut do kilku godzin po ekspozycji) lub po dłuższym czasie, jak ma to miejsce na przykład u pracowników zakładów zajmujących się wyrobem produktów, w których jest zawarty lateks, gdzie ekspozycja na ten związek jest długotrwała, albo u pracowników służby zdrowia, którzy niemalże codziennie mają kontakt z lateksowymi rękawiczkami, wenflonami czy cewnikami. Objawy uczulenia na lateks początkowo, przy pierwszych ekspozycjach, są niewielkie, niestwarzające zagrożenia dla chorego, często ignorowane zarówno przez samego chorego, jak i przez lekarza, ale wraz ze wzrostem częstotliwości kontaktów z tą substancją prezentowane przez chorego objawy są coraz bardziej nasilone i niebezpieczne. Do objawów alergii na lateks zaliczyć można:

• pokrzywkę, czyli zmiany na skórze, pojawiające się zwykle bezpośrednio po kontakcie z substancją uczulającą pod postacią bąbli pokrzywkowych różnej wielkości i obrzęku, którym towarzyszy świąd, a niekiedy ból. Zmiany te znikają, nie pozostawiając śladów na skórze;
• obrzęk twarzy, powiek, języka;
• świąd – dotyczący okolicy mającej bezpośredni kontakt z lateksem, i tak na przykład mogą to być ręce po założeniu lateksowych rękawiczek czy też okolica narządów płciowych po kontakcie z prezerwatywą;
• katar i uczucie „zatkania” nosa;
• zaczerwienienie oczu;
• nadmierne wydzielanie łez połączone ze świądem powiek;
• duszność – związana ze skurczem i obrzękiem błony śluzowej oskrzeli;
• wstrząs anafilaktyczny – najcięższe powikłanie;
• wyprysk kontaktowy skóry i przewlekła postać pokrzywki – pojawiają się przy długotrwałym narażeniu na lateks.

To też może Cię zainteresować: Swędząca wysypka na rękach – przyczyny, leczenie

Rozpoznanie alergii na lateks

Dużą rolę w diagnostyce alergii na lateks odgrywają:

• wywiad – rozmowa lekarza z pacjentem, podczas której lekarz powinien dowiedzieć się o okoliczności występowania objawów, czyli czy objawy mogą mieć związek z ekspozycją na związki, które zawierają lateks, czy takie objawy już wcześniej u chorego występowały, a jeśli tak, to kiedy i w jakich okolicznościach;
• badanie fizykalne – ocena zastanych przez lekarza objawów, ich nasilenia i rozległości;
• punktowe testy skórne z zastosowaniem standardowych roztworów zawierających alergeny lateksu – niestety, nie jest to metoda idealna, jej wynik nie zawsze dostarcza lekarzowi informacji, które są potrzebne do postawienia pewnej diagnozy;
• badania serologiczne – badania krwi mające na celu ocenę miana swoistych przeciwciał w klasie IgE (przeciwciał skierowanych przeciwko alergenom lateksu);
• próby prowokacyjne z lateksem przeprowadzane na narządach, których w największej mierze dotyczą objawy – rzadko wykonywane ze względu na możliwość wystąpienia niepożądanych objawów u osoby uczulonej na lateks. Polegają one na zetknięciu pacjenta z wyrobem zawierającym lateks i ocenie występujących objawów. Pozytywny wynik tej próby świadczy o istnieniu związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy występującymi u chorego objawami a kontaktem z produktami zawierającymi lateks. Badanie to nie pozwala jednak na postawienie rozpoznania uczulenia na lateks;
• skórne testy płatkowe, podczas których stosowana jest guma oraz jej składniki. Mają one na celu wykluczenie sytuacji, w której dana osoba jest uczulona nie na lateks, a na inne substancje zawarte w wyrobach gumowych.

Leczenie alergii na lateks

Najskuteczniejszym sposobem leczenia jest unikanie kontaktu z alergenem, jakim w tym przypadku jest lateks. Istotne jest, aby osoby cierpiące na alergię na lateks oraz ich bliscy wiedzieli o tym fakcie, gdyż w sytuacjach, w których niezbędna jest pomoc służb medycznych (szpitali, pogotowia, dentystów) przekazanie tej informacji uchroni chorego przed kontaktem z wyrobami zawierającymi lateks (rękawiczkami, cewnikami, wenflonami) i zapobiegnie wystąpieniu objawów alergii, które mogą być groźne dla jego życia. Ważne jest także pamiętanie o pokarmach, które wchodzą z lateksem w reakcje krzyżowe i o konieczności wyeliminowania ich z diety. Innym sposobem, który być może w przyszłości będzie podstawową metodą leczenia, jest odczulanie za pomocą szczepionek doustnych i podskórnych, metoda ta jest jednak ciągle badana pod kątem bezpieczeństwa dla pacjenta. Obecnie istnieją produkty przeznaczone dla osób cierpiących na alergię na lateks, niezawierające w swoim składzie tego związku, na przykład rękawice czy prezerwatywy bezlateksowe.

Czego unikać, o czym pamiętać?

Osoby z rozpoznaną alergią na lateks powinny pamiętać o możliwości wystąpienia tak zwanych reakcji krzyżowych, zachodzących pomiędzy lateksem a niektórymi alergenami. Zjawisko to polega na tym, że u osoby uczulonej na lateks objawy alergii mogą pojawić się również po kontakcie z substancjami, które lateksu nie zawierają, ale ich alergeny są zbliżone budową do tych pochodzących z lateksu i w związku z tym nasz układ odpornościowy mylnie je rozpoznaje, co powoduje pojawienie się objawów alergii. Dotyczy to głównie alergenów występujących w owocach i warzywach, takich jak: kiwi (najsilniejsze reakcje krzyżowe, już po zjedzeniu niewielkiej ilości owocu przez osobę z alergią na lateks może dojść do wstrząsu anafilaktycznego), banany, awokado, brzoskwinie, melony, figi, pomidory czy ziemniaki. Kolejną istotną rzeczą jest to, że alergia na lateks może występować łącznie z innymi alergiami, najczęściej z alergią na pyłki roślin (głównie traw i drzew).