Alkohol – ile można wypić, by było to bezpieczne dla zdrowia?

Alkohol jako substancja psychoaktywna

Czysty alkohol etylowy w warunkach normalnych przyjmuje postać bezbarwnej cieczy, łatwopalnej, o wyjątkowo piekącym smaku. Napoje zawierające do 15% etanolu (piwo, wino) nazywa się potocznie „słabymi alkoholami”, w przeciwieństwie do „mocnych alkoholi”, takich jak wódka, whisky, gin. Spożycie mierzy się w standardowych jednostkach alkoholu (SJA), przy czym SJA wynosi 10 gram czystego etanolu. Inną powszechną metodą określania ilości spożytego alkoholu jest badanie jego zawartości we krwi lub wydychanym powietrzu – wtedy wynik podaje się w promilach (1‰ = 100 mg etanolu w 1 dl krwi).

Etanol wykazuje mocne działanie psychoaktywne. Należy do grupy depresantów, czyli substancji działających depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy.

W niewielkich ilościach etanol:

• obniża zdolność do skupienia się,
• upośledza koordynację i równowagę,
• obniża zdolności poznawcze, zwłaszcza krytycyzm wobec własnych działań,
• może powodować agresję

Dalsze spożywanie alkoholu (do 2‰ we krwi) powoduje zaburzenia mowy i gwałtowną senność. Szacuje się, że 4‰ alkoholu wystarczą, aby wywołać utratę przytomności, a większe dawki potęgują objawy zatrucia, prowadząc do śpiączki lub śmierci.

Chcesz sprawdzić ile czystego alkoholu wypiłeś oraz po ilu godzinach prawdopodobnie będziesz w pełni trzeźwy? Odwiedź nasz kalkulator promili – wirtualny alkomat

Warto zaznaczyć, że indywidualna tolerancja na alkohol zależy od wielu czynników. Bardziej wrażliwe na alkohol są kobiety i osoby starsze. Znaczenie ma także masa ciała, a także to, czy alkohol był spożywany na pusty żołądek, czy po posiłku. Regularne picie powoduje szybki wzrost tolerancji, do tego stopnia, że osoba uzależniona od alkoholu może przeżyć po wielokrotnym przekroczeniu orientacyjnej dawki śmiertelnej.

Szczytowe stężenie alkoholu we krwi następuje po 3 godzinach od rozpoczęcia picia (lub 1,5 godziny w przypadku spożywania na czczo), po czym etanol zostaje w wątrobie przetworzony na aldehyd octowy, a później na octan, ostatecznie rozłożony na wodę i dwutlenek węgla. Prędkość spalania to ok. 0,15‰ na godzinę. Jako że zarówno aldehyd octowy, jak i octan są substancjami toksycznymi dla organizmu, trzeźwienie wiąże się z narastaniem objawów zatrucia – od bólu mięśni i głowy po wymioty.

Jakie są krótkofalowe skutki wpływu alkoholu na organizm?

Jako że alkohol szybko wchłania się przez ściany żołądka, pierwsze oznaki wpływu na organizm można rozpoznać już po piętnastu minutach od spożycia.

Szacuje się, że ok. 0,3-0,6‰ wystarczy, aby obniżać zdolność do skupienia się na wyznaczonym zadaniu. Z tego powodu w większości krajów świata istnieje zakaz prowadzenia pojazdów przez osoby mające więcej niż 0,3‰ alkoholu we krwi (konkretna wartość różni się w zależności od państwa). Taka ilość alkoholu wywołuje odprężenie, hamuje lęk i pobudza.

0,6-1‰ etanolu we krwi negatywnie wpływa na wzrok, zwłaszcza postrzeganie głębi i widzenie peryferyjne. Pojawiają się pierwsze problemy z logicznym myśleniem i przewidywaniem własnych decyzji. Na twarzy może pojawić się charakterystyczny rumieniec, wywołany przez rozkład alkoholu w procesach metabolicznych. Na tym etapie dana osoba jest pobudzona, bardziej niż zwykle skłonna do kontaktów społecznych, wzrasta też odporność na ból, negatywne emocje są przytłumione.

Dawka 1-2‰ powoduje problemy z koordynacją ruchową, wyraźne opóźnienie czasu reakcji, niekiedy także zawroty głowy i zaburzenia erekcji. Pojawiają się problemy z utrzymaniem tempa i logicznego szyku zdań podczas rozmowy. Niektóre osoby mogą pod wpływem takiej ilości alkoholu stawać się agresywne, a w przypadku wystąpienia niskiej tolerancji – pojawiają się objawy zatrucia alkoholem, głównie mdłości i wymioty.

Przy 2-3‰ we krwi następuje niepamięć następcza – osoba w stanie upojenia nie jest już w stanie tworzyć nowych wspomnień, po wytrzeźwieniu nie pamięta więc, co działo się po przekroczeniu tej granicy. Zdolności motoryczne, mowa i rozumowanie są znacznie upośledzone. Mogą pojawić się silne wahania nastroju. Jeśli do tego momentu osobę pijącą alkohol nie ogarnęła senność, może nagle stracić przytomność.

Ze względu na upośledzenie ważnych funkcji organizmu i pogłębiającą się potrzebę snu, wiele osób nie jest w stanie spożyć tyle etanolu, aby przekroczyć 2-3‰, chyba że wypiją bardzo dużą ilość napoju alkoholowego w wyjątkowo krótkim czasie. Wyższe dawki powodują zapaść ośrodkowego układu nerwowego, obniżając częstotliwość bicia serca i oddechu. Od 4‰ istnieje groźba śmierci ze względu na niewydolność oddechowo-krążeniową.

Istnieją także pośrednie skutki picia alkoholu. Alkohol wpływa na rozwój płodu, spożywanie go przez ciężarną może powodować alkoholowy zespół płodowy (FAS) u dziecka, charakteryzujący się szeregiem zaburzeń rozwojowych. Agresja, spadek krytycyzmu i obniżenie zahamowań społecznych prowadzi do wypadków i aktów przemocy. Osoby nietrzeźwe są też narażone na zadławienie się wymiocinami ze względu na osłabienie refleksów.

Jak alkohol wpływa długofalowo na zdrowie?

Przede wszystkim etanol jest substancją uzależniającą, a jego regularne spożywanie grozi rozwojem alkoholizmu.

Wiele zależy od częstotliwości picia i ilości spożywanego na raz etanolu. Udowodniono, że niewielkie dawki alkoholu, spożywane od czasu do czasu, działają pozytywnie na układ krwionośny, jednakże po przekroczeniu 26 g czystego etanolu dziennie dobroczynne właściwości zanikają. Umiarkowane picie zmniejsza ryzyko zakrzepów, chorób serca i chorób tętnic obwodowych. Osoby spożywające alkohol okazjonalnie mają też większą szansę na przetrwanie zawału serca. Z drugiej strony, nadużywanie alkoholu zwiększa ryzyko udaru, anemii i kardiomiopatii, prowadzi też do nadciśnienia. Należy jednak podkreślić, że specjaliści nie zalecają spożywania alkoholu w celu poprawienia kondycji układu krwionośnego.

Nadużywanie alkoholu ma jednoznacznie negatywny wpływ na układ nerwowy. Może prowadzić do trwałego upośledzenia funkcji poznawczych, demencji, polineuropatii alkoholowej, problemów z pamięcią i uczeniem się. Chemia mózgu, a zwłaszcza szlaki neuronowe ulegają zmianie i degradacji. Nagłe odstawienie alkoholu przez osobę uzależnioną może powodować gwałtowną reakcję ze strony układu nerwowego z postaci majaków alkoholowych (delirium tremens), niekiedy zakończonych nawet śmiercią. Długotrwałe nadużywanie alkoholu prowadzi do trwałych zaburzeń cyklu snu połączonych z bezsennością.

Wpływ etanolu na mózg pośrednio prowadzi do rozwoju zaburzeń psychicznych. Alkoholicy częściej chorują na depresję i częściej popełniają samobójstwa, jednakże w wielu przypadkach trudno ustalić, co było przyczyną, a co skutkiem – osoby z depresją częściej sięgają po używki i piją bardziej ryzykownie niż ludzie zdrowi.

Uzależnienie od alkoholu prowadzi do zaniku umiejętności społecznych, wpływa negatywnie na empatię czy rozumienie przenośni. Alkoholicy mogą mieć problem z rozpoznawaniem przejawów poczucia humoru czy angażowaniem się w jakąkolwiek rozrywkę bez alkoholu.

Jako że alkohol jest produktem wysokokalorycznym, ale niezawierającym substancji odżywczych, wiele osób uzależnionych wykazuje oznaki niedożywienia, awitaminozy i anemii. Alkoholizm zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia syndromu metabolicznego. Etanol podrażnia ściany żołądka, co może prowadzić do wrzodów, sprzyja też tworzeniu się kamieni w pęcherzu moczowym.

Wiadomo, że alkohol ma wyjątkowo destrukcyjny wpływ na wątrobę, powoduje jej stłuszczenie i finalnie marskość, zwiększa także prawdopodobieństwo rozwoju nowotworu w obrębie tego narządu.

Ile można wypić bez konsekwencji dla zdrowia?

Nie istnieje żaden naukowy konsensus w kwestii tego, jaka dawka alkoholu jest bezpieczna dla zdrowia i czy w ogóle istnieje bezpieczna ilość alkoholu. Różne organizacje zalecają maksymalne spożycie od 20 do 40 g czystego etanolu dziennie, często zaznaczając, że nie powinno się pić częściej niż trzy razy w tygodniu. Odradza się też spożywanie alkoholu dzień po dniu.

Zalecane dawki niższe są dla kobiet, osób starszych i ludzi z zaburzeniami, które mogą potęgować chęć sięgnięcia po używki (depresja, zaburzenia lękowe). Z uwagi na to, że etanol ma negatywny wpływ na rozwój płodu oraz przenika w niewielkich ilościach do mleka matki, kobiety w ciąży lub podejrzewające, że mogą być w ciąży oraz karmiące piersią, nie powinny w ogóle sięgać po napoje alkoholowe.

Alkohol może wchodzić w interakcje z różnymi lekami lub wpływać na ich działanie. Zawsze należy sprawdzać, czy w czasie przyjmowania danego leku można pić alkohol – informacja ta powinna znajdować się na ulotce.