Żółtaczka wszczepienna (typu B i C) – zakażenie, objawy, leczenie i zapobieganie

Jakie wirusy są przyczyną żółtaczki wszczepiennej?

Wirusowe zapalenia wątroby, szerzące się drogą wszczepienną, spowodowane są głownie przez 2 typy wirusów. Wirus DNA – HBV oraz wirus C, który jest zbudowany z materiału genetycznego RNA i enzymu odwrotnej transkryptazy konwertującej RNA do DNA, które integruje się z genomem gospodarza.

Wirus B zbudowany jest z białka powierzchniowego – HbsAg i białka rdzeniowego HbcAg – który występuje tylko w komórkach wątrobowych. HBeAg oraz DNA HBV są markerami intensywnej replikacji wirusa i dużej zakażalności chorego. Wirus C jest zbudowany z genów RNA i posiada 6 głównych genotypów, które decydują o leczeniu przeciwwirusowym.

Zakażenie typu C powoduje silną odpowiedź immunologiczną, która polega na aktywacji komórek limfocytów T niszczących komórki wątrobowe zawierające wirusa. Przy słabszej odpowiedzi immunologicznej zakażenie ostre przechodzi w przewlekłe.

Wirusowe zapalenie wątroby (B i C) – jak można się zarazić?

Naturalnym rezerwuarem wirusa zapalenia wątroby typu B są chorzy lub nosiciele (jedyny rezerwuar). Do możliwych dróg zakażenia zaliczamy drogę pozajelitową: przez zakażone narzędzia chirurgiczne, drogą płciową czy okołoporodową – tu ryzyko zakażenia zależy od fazy zakażalności przy HBV, ale nie ma wiarygodnych informacji dotyczących transmisji HCV przez łożysko.

Czynniki ryzyka związane są z przenoszeniem wirusa przez krew i występują u 70 proc. chorych. Zaliczamy do nich: kontakty z chorym na WZW typu B (wspólne mieszkanie, partner seksualny), zabiegowe procedury diagnostyczne lub lecznicze – leczenie krwią, dializoterapię, tatuaże i inne zabiegi z naruszeniem ciągłości skóry, promiskuityzm – wielu partnerów seksualnych, uzależnienie od narkotyków dożylnych, a także narażenie zawodowe na kontakt z krwią i płynami ustrojowymi (pracownicy służby zdrowia).

Żółtaczka wszczepienna typu B i C – jakie są objawy?

W przypadku wirusa C początkowo dochodzi do namnażania się wirionów w komórce wątrobowej, co może powodować niewielkie powiększenie wątroby (hepatomegalia). Dodatkowo może pojawić się dyskomfort i ból pod prawym żebrem (a dokładnie łukiem żebrowym) i dyskretna gorączka. W dużym odsetku zakażenie przebiega jednak bezobjawowo.

Rzadko pojawiają się zmiany wątrobowe na skórze kończyn dolnych. Objawy wirusowego zapalenia typu B mogą być podobne i przypominać zakażenie grypą. Istnieje możliwość uszkodzenia dróg żółciowych, co przejawia się również w badaniach dodatkowych (podwyższone wskaźniki fosfatazy zasadowej i enzymu GGTP).

Zażółcenie skóry pojawia się w postaci przewlekłej i występuje po przynajmniej 4 tygodniach od zakażenia. Świąd (swędzenie) skóry występuje w przypadku odkładania kwasów żółciowych w skórze.

Żółtaczka wszczepienna – badania

Do wstępnej diagnostyki zapalenia wątroby zaliczamy wykonanie: badań wirusologicznych, HbsAg i ocena HBV, przeciwciała anty-HCV. Do oceny uszkodzenia komórek wątroby wykorzystuje się badania enzymatyczne – AspAT oraz ALAT, tj. aminotransferazy alaninową i asparaginową.

W przypadku uszkodzenia dróg żółciowych oznacza się poziomy GGTP i fosfatazę alkaliczną. Badanie USG pozwala na wykluczenie powikłań przewlekłego zapalenia wątroby typu B i C, do których zaliczane są guzy nowotworowe, m.in. pierwotny rak wątrobowo-komórkowy. Do oceny czynnościowej chorej wątroby wykorzystuje się wskaźniki krzepnięcia krwi – protrombinowy i kaolinowo-kefalinowy.

Zapobieganie i leczenie żółtaczki wszczepiennej

Nieswoiste leczenie wirusowego zapalenia wątroby polega na odpoczynku, stosowaniu odpowiedniej podaży płynów i wykorzystaniem leków przeciwświądowych w razie takiej potrzeby.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B o przebiegu nad-ostrym leczy się entekawirem – lekiem o właściwościach hamującym enzym namnażający wirusa B lub tenofovirem. Glikokortykoidy są przeciwwskazane ze względu na hamowanie własnej odpowiedzi immunologicznej. Izolacja chorych jest niepotrzebna. Należy unikać kontaktów seksualnych do czasu eliminacji wirusa lub zakończonego pełnego szczepienia partnera.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C polega na zastosowaniu rybawiryny, interferonu i leków o bezpośrednim działaniu przeciwwirusowym – inhibitorów polimeraz wirusowych. Zapobieganie zakażeniu żółtaczką zakaźną (wszczepienną) jest istotne u partnera chorego. Należy unikać kontaktu z rzeczami osobistymi chorego, takimi jak: szczoteczka do zębów, maszynka do golenia, w przypadku narkomanów – igły i strzykawki. Podczas kontaktów seksualnych należy stosować prezerwatywy. Kobieta HCV-dodatnia może karmić piersią.

Bibliografia:

• Inglot M., Szymczak A.: Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C (HCV). Med. Prakt., 2016; 9: 79–85.
• Interna Szczeklika 2015, wydawnictwo medycyna praktyczna, Kraków 2015.
• Hartleb M.: Hepatologia – postępy 2013. Med. Prakt., 2014; 6: 28–37.
• National Institutes of Health Consensus Development Conference Statement: management of hepatitis B. M.F. Sorrell, E.A. Belongia, J. Costa, I.F. Gareen, J.L. Grem, J.M. Inadomi, E.R. Kern, J.A. McHugh, G.M. Petersen, M.F. Rein, D.B. Strader, H.T. Trotter, Annals of Internal Medicine, 2009; 150: 104–112.