Przerzuty do wątroby – jakie są objawy, rokowania i leczenie

Jakie nowotwory dają przerzuty do wątroby?

Według opublikowanej w 2016 roku holenderskiej pracy porównującej dane ponad 23 tysięcy pacjentów z przerzutami do wątroby, 92,4 proc. wtórnych nowotworów tego narządu stanowią raki, czyli złośliwe guzy pochodzenia nabłonkowego, 2,4 proc. – czerniaki, około 1 proc. – mięsaki, a w 4,1 proc. przypadków nie udaje się określić typu nowotworu. Publikacja nie brała jednak pod uwagę białaczek i chłoniaków, na przykład ziarnicy złośliwej, które również mogą wtórnie zajmować wątrobę.

Spośród raków do wątroby najczęściej przerzutują złośliwe nowotwory przewodu pokarmowego – głównie jelita grubego, ale też żołądka czy przełyku. Wynika to ze spływu krwi żylnej z tych okolic anatomicznych przez żyłę wrotną do wątroby. Na kolejnych miejscach plasują się raki trzustki, piersi, płuc i układu moczowo-płciowego (nerki, prostaty, jajnika czy jądra). Histologicznie najczęstszym typem wtórnego guza wątroby jest gruczolakorak .

Przeczytaj też: Jak leczyć ból nowotworowy?

Przerzuty na wątrobę – częstość i rokowanie w guzach z przewodu pokarmowego

Przerzuty do wątroby z jelita grubego występują u około połowy pacjentów z nowotworem tego narządu, z czego u 20–25 proc. są rozpoznawane równocześnie z ogniskiem pierwotnym, a u 25–30 proc. pojawiają się później. Niepodjęcie leczenia skutkuje śmiercią w ciągu 5–20 miesięcy, natomiast najlepsze rokowanie mają pacjenci po doszczętnym chirurgicznym usunięciu przerzutu w wątrobie, u których 5-letnie przeżycie wynosi 25–44 proc. po pierwszej i 15–40 proc. po kolejnej tego typu operacji.

Nawet 78 proc. przypadków pierwotnego raka trzustki przebiega z zajęciem wątroby. Przerzuty w tym narządzie dodatkowo pogarszają i tak nie najlepsze rokowanie, skracając całkowite przeżycie do średnio 4,7 miesiąca (jedynie 14 proc. pacjentów dożywa roku).

Na drugim biegunie postawić można przerzuty nowotworów neuroendokrynnych, wywodzących się w ok. 70 proc. z jelita cienkiego i trzustki. Choć świadczą o późnym stadium choroby, ich odpowiednie leczenie często zapewnia wieloletnie przeżycia wolne od dolegliwości.

Częstość i rokowanie przerzutów do wątroby w rakach z innych lokalizacji

Pozawęzłowe przerzuty raka piersi stwierdza się u 30 proc. pacjentek, a wątroba stanowi trzecie co do częstości (po płucach i kościach) miejsce ich występowania. Czas przeżycia zależy od skuteczności zastosowanego leczenia i wynosi średnio 13 miesięcy po chemioterapii, 13,9 miesiąca po hormonoterapii i 4,2 miesiąca, gdy pacjentka nie odpowiada na żadną metodę. Najlepsze wyniki (roczne przeżycie równe 63,04 proc., a 3-letnie – 13,01 proc.) obserwuje się po skutecznej przeztętniczej chemoembolizacji. Niestety korzystne rezultaty osiąga się jedynie w 7,1 proc. przypadków zastosowania tej techniki.

Ogniska przerzutowe w wątrobie stwierdza się u 17,5–20,3 proc. chorych na raka drobnokomórkowego płuc oraz u 2,9–4,1 proc. pacjentów z innym typem histologicznym nowotworu tego narządu. Rozsiew do wątroby uważany jest za najgorszy czynnik prognostyczny w raku drobnokomorkowym i gruczolakoraku płuc, prowadzący do śmierci po średnio 3 miesiącach.

Od 9,3 proc. do 18 proc. pierwotnych raków z komórek nerkowych daje przerzuty do wątroby, które rokują znacznie gorzej niż rozsiew do innych narządów. Całkowite przeżycie w takich przypadkach wynosi 7,6–12 miesięcy, lecz może ulec wydłużeniu nawet do ponad 20 miesięcy po całkowitej chirurgicznej resekcji przerzutu.

Czytaj również: Grasiczak – przyczyny, objawy, leczenie

Przerzuty do wątroby – objawy

Do najczęstszych objawów rozsiewu choroby nowotworowej do wątroby należą:

• złe samopoczucie, uczucie zmęczenia,
• utrata apetytu i spadek masy ciała,
• uczucie pełności lub ból (wywołany rozciąganiem torebki wątroby) w nadbrzuszu,
• nudności,
• żółtaczka (przy uciśnięciu dróg żółciowych lub niewydolności wątroby) i wywołany nią świąd skóry,
• stany podgorączkowe,
• obrzęk kończyn dolnych (przy ucisku na żyłę główną dolną),
• wodobrzusze (przy niewydolności wątroby lub zakrzepicy żyły głównej dolnej).

Czytaj również: Rak nosogardła (jamy nosowo-gardłowej) – przyczyny, objawy, leczenie

Przerzuty raka do wątroby – badania, diagnostyka

Diagnostyka opiera się głównie na badaniach obrazowych (USG, tomografia komputerowa i angio-TK, rezonans magnetyczny, PET). W badaniach laboratoryjnych obserwuje się zazwyczaj wzrost aktywności aminotrasferazy asparaginianowej (AST) i alaninowej (ALT), fosfatazy zasadowej (ALP) oraz dehydrogenazy mleczanowej (LDH) w surowicy, podczas gdy stężenie bilirubiny pozostaje bez zmian (jednak zwiększa się ono w przypadkach przebiegających z żółtaczką). Wzrost stężenia antygenu rakowo-płodowego (CEA) we krwi budzi silne podejrzenie przerzutu raka jelita grubego do wątroby.

W niektórych przypadkach (np. gdy nie można zidentyfikować ogniska pierwotnego, a istnieją przeciwwskazania do operacji) konieczna bywa biopsja cienko- lub gruboigłowa guza.

Leczenie przerzutów nowotworów złośliwych do wątroby

Wybór terapii wtórnych nowotworów wątroby zależy od pochodzenia ogniska pierwotnego, stanu pacjenta, liczby i lokalizacji przerzutów oraz ich obecności w innych narządach. Najlepsze wyniki daje leczenie chirurgiczne, polegające na całkowitym wycięciu zmiany wraz z fragmentem wątroby. Niestety jest ono możliwe jedynie w przypadku nielicznych (nie więcej niż czterech), stosunkowo niewielkich (o średnicy maksymalnie 5 cm) przerzutów, które nie naciekają dużych naczyń czy przewodów żółciowych wątroby ani sąsiednich narządów i które można bezpiecznie usunąć, nie narażając pacjenta na ciężkie powikłania.

Leczenie chirurgiczne można uzupełnić krioterapią, która polega na niszczeniu tkanki nowotworowej niską temperaturą uzyskiwaną dzięki specjalnej sondzie, lub termoablacją, która z kolei opiera się na działaniu wysokiej temperatury.

Przerzuty nowotworowe do wątroby – leczenie paliatywne i leki

U pacjentów z nieresekcyjnymi lub mnogimi guzami przerzutowymi stosuje się leczenie paliatywne: chemioterapię lub hormonoterapię i leki uśmierzające ból. Cytostatyki (leki stosowane w chemioterapii) można podać bezpośrednio do gałęzi tętnicy wątrobowej zaopatrującej guz. Metoda ta zwykle obejmuje również zamknięcie światła naczyń nowotworu i jest nazywana chemoembolizacją przeztętniczą. Niestety rzadko przynosi ona oczekiwane efekty.

W leczeniu guzów neuroendokrynnych oprócz metod chirurgicznych stosuje się leki z grupy analogów somatostatyny, interferon oraz terapie radioizotopowe i celowane.