Przepuklina przełyku – przyczyny, objawy, leczenie

Na czym polega przepuklina rozworu przełykowego?

U osoby zdrowej przełyk w rejonie dolnego zwieracza przechodzi przez przeponę, oddzielającą za pomocą tzw. rozworu przełykowego zawartość klatki piersiowej od jamy brzusznej. Rozwór przełykowy to otwór w przeponie. W wyniku osłabienia lub uszkodzenia przepony lub mięśni wokół tego otworu może dojść do przemieszczenia się części żołądka z jamy brzusznej do klatki piersiowej.

Rodzaje przepukliny rozworu przełykowego

Przepuklina rozworu przełykowego dzieli się na kilka różnych typów w zależności od okoliczności powstania dolegliwości. Wyróżnia się przepuklinę:

• wślizgową – jej bezpośrednią przyczyną jest osłabienie pierścienia mięśniowego otaczającego końcowy odcinek przełyku. W rezultacie górna część żołądka przemieszcza się do klatki piersiowej;
• okołoprzełykową – w tym wariancie połączenie żołądkowo przełykowe funkcjonuje prawidłowo, natomiast nieprawidłowości dotyczą dna żołądka, który przemieszcza się ku górze;
• mieszaną – mieszana przepuklina rozworu przełykowego łączy w sobie objawy wersji wślizgowej i okołoprzełykowej.

Przepuklina rozworu przełykowego może wynikać zarówno z prowadzenia niezdrowego trybu życia, jak i mieć charakter wrodzony. W tym drugim przypadku mówi się o tzw. wrodzonym krótkim przełyku. Z kolei urazowa przepuklina jest jednym z typowych skutków urazów komunikacyjnych, ale też wynika z ran kłutych lub postrzałów.

Przepuklina rozworu przełykowego – przyczyny

Najczęstszą postacią przepukliny rozworu przełykowego jest wariant wślizgowy. Jako czynniki zwiększające ryzyko zachorowania wskazuje się przede wszystkim:

• ciąża – podczas ciąży w związku ze zwiększeniem się rozmiarów macicy dochodzi do przemieszczenia się organów wewnętrznych w kierunku przepony i płuc. W rezultacie, z uwagi na ucisk zmniejsza się jej naturalna mobilność. Warto też pamiętać, że wytwarzana w organizmie kobiety relaksyna powoduje rozluźnienie m.in. mięśni w organizmie;
• otyłość – nadmierna masa ciała zwiększa ryzyko wystąpienia przepukliny z uwagi na otłuszczenie organów wewnętrznych i osłabienie gorsetu mięśniowego;
• nagły wzrost ciśnienia w jamie brzusznej – ten problem dotyczy przede wszystkim osób pracujących fizycznie i może wystąpić podczas podnoszenia ciężkich przedmiotów, sportowców trenujących podnoszenie ciężarów, ale też pacjentów, u których występuje spazmatyczny i długotrwały kaszel oraz regularne zaparcia;
• spożywanie obfitych posiłków – nieprawidłowa dieta polegająca na jedzeniu posiłków o bardzo dużej objętości w krótkich odstępach czasu zwiększa ryzyko zachorowania na przepuklinę rozworu przełykowego.

Osłabienie mięśni przepony częściej występuje u osób w podeszłym wieku oraz pacjentów długotrwale hospitalizowanych, których układ mięśniowy uległ zwiotczeniu wskutek niedożywienia. W literaturze wskazuje się na zwiększone ryzyko przepukliny (nie tylko przełyku, ale m.in. także kręgosłupa) u palaczy. Na wzrost ryzyka wpływają niektóre zabiegi operacyjne. Przepuklina rozworu przełykowego występuje u osób obojga płci, choć w przypadku postaci urazowej częściej narażeni są na nią mężczyźni.

Objawy przepukliny rozworu przełykowego

Do typowych objawów przepukliny rozworu przełykowego należy przede wszystkim:

• zgaga, czyli uczucie palenia w przełyku;
• ból klatki piersiowej;
• trudności w połykaniu pokarmów;
• kaszel;
• chrypę;
• uczucie silnego najedzenia.

W skrajnych przypadkach, jeżeli zawartość przepony uwięźnie w klatce piersiowej, przepuklina przełyku może nawet zagrażać życiu pacjenta. W zależności od rozmiarów przepukliny jej leczenie może obejmować zarówno działania zachowawcze, jak i zabiegi operacyjne. Zaleca się też wprowadzenie odpowiednich zmian w diecie.

Dieta przy przepuklinie przełyku

Nieprawidłowa dieta może nasilać objawy przepukliny rozworu przełykowego takie, jak ból w klatce piersiowej czy uczucie palenia w przełyku. Dlatego tak ważne jest wdrożenie odpowiednich zmian w jadłospisie.

Przede wszystkim zaleca się zwiększenie spożycia produktów o działaniu alkalizującym. Można do nich zaliczyć m.in. banany, melony, ziemniaki, groszek czy marchew. Ważne jest zmniejszenie objętości spożywanych posiłków. Zamiast spożywać dwa lub trzy duże posiłki dziennie, lepiej jest jeść pięcio- lub nawet sześciokrotnie, ale w mniejszej objętości. Dietetycy wskazują, że nie powinno się spożywać posiłków na 2-3 godziny przed położeniem się spać, ponieważ pozycja leżąca nasila objawy przepukliny.

Zaleca się spożywanie pokarmów lekkostrawnych o niskiej zawartości tłuszczu, które nie obciążają przewodu pokarmowego. Warto też uzupełnić menu o błonnik, który pomaga normalizować rytm wypróżnień.

Diagnostyka przepukliny przełyku

Wykrycie przepukliny rozworu przełykowego wymaga szczegółowej i kilkuetapowej diagnostyki. Istotne znaczenie ma badanie fizykalne, a także wywiad z pacjentem. Lekarz dąży do ustalenia, jak często pojawiają się objawy charakterystyczne dla przepukliny przełyku oraz jakie jest ich nasilenie.

Kolejnym etapem jest przeprowadzenie diagnostyki obrazowej, która pozwala dokonać oceny stopnia zaawansowania choroby. Podstawową rolę pełni endoskopia przełyku i żołądka . Podczas tego badania można pobrać próbki do badania histopatologicznego. Do oceny przepukliny rozworu przełykowego służy badanie radiograficzne (zwykle uzupełnione o kontrast). W ten sposób lekarz ocenia położenie oraz kształt przełyku i żołądka.

Wśród innych badań pomocnych przy ocenie stopnia zaawansowania choroby można wymienić tomografię komputerową oraz rezonans magnetyczny. Z kolei w celu ustalenia prawidłowości funkcjonowania przełyku przeprowadza się tzw. manometrię (dla oceny czynności ruchowej przełyku) i badanie pH-metryczne służące ocenie odczynu treści żołądkowej.

Leczenie przepukliny przełyku

Leczenie przepukliny rozworu przełykowego może przybrać postać zachowawczą – przy łagodnej postaci choroby – lub operacyjną.

W pierwszym przypadku zaleca się jak najszybszą zmianę diety oraz trybu życia. Przede wszystkim należy zrezygnować z czynników podrażniających układ pokarmowy, jak alkohol, kawa lub pikantne przyprawy, ale też potrawy smażone. Siedzący tryb życia nie jest wskazany, ale należy unikać ciężkiego wysiłku fizycznego. Dobrym pomysłem nie jest także wysiłek fizyczny bezpośrednio po jedzeniu. W łagodzeniu objawów choroby refluksowej będącej objawem przepukliny pomocne mogą być niektóre ekstrakty ziołowe, np. z prawoślazu lekarskiego. Pomocniczo zaleca się leczenie farmakologiczne podobne, jak przy zarzucaniu treści żołądkowej do przełyku (np. inhibitory pompy protonowej, preparaty alkalizujące).

W sytuacji, kiedy leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatów, po konsultacji kwalifikującej u pacjenta przeprowadza się zabieg operacyjny zwany fundoplikacją. Polega on na wzmocnieniu rozworu przełykowego poprzez utworzenie mankietu z dna żołądka wokół brzusznej części przełyku i stabilizacji takiego połączenia poprzez przyszycie. Operacja może być przeprowadzona metodą tradycyjną otwartą lub laparoskopowo.

Dzięki nowoczesnym osiągnięciom medycyny z przepukliną rozworu przełykowego można żyć komfortowo, ponieważ znacząco podnoszą one komfort życia pacjenta. Ważne jest, aby działać konsekwentnie, ponieważ leczenie zachowawcze często przynosi na tyle dobre efekty, że nie jest potrzebne wykonywanie operacji.