Niedokrwienie jelit – przyczyny, objawy, leczenie

Jakie są przyczyny niedokrwienia jelit?

Ostre niedokrwienie jelit – przyczyny

W przypadku ostrego niedokrwienia jelit mamy do czynienia z nagłym upośledzeniem drożności tętnic unaczyniających jelita – często tętnicą tą jest odchodząca od aorty brzusznej tętnica krezkowa górna, która unaczynia znaczną część dwunastnicy, jelito czcze oraz jelito kręte, w odniesieniu do jelita grubego – kątnicę oraz wyrostek robaczkowy. Przyczyną niedrożności tych tętnic jest typowo:

• zator lub zakrzep lokalizujący się w tętnicy – materiał zatorowy może pochodzić na przykład z serca i wynikać z jego nieprawidłowej pracy, co ma miejsce u osób chorujących na migotanie przedsionków. Z kolei zakrzep może wynikać z pęknięcia blaszki miażdżycowej u osób cierpiących na miażdżycę tętnic;
• znaczny skurcz naczynia tętniczego – do skurczu naczynia może przyczynić się przyjęcie pewnych substancji – np. kokainy, ergotaminy, czy też podawana w leczeniu stanów zagrożenia życia noradrenalina;
• wstrząs kardiogenny (na przykład w przebiegu zawału serca) – stan ten prowadzi do niedostarczania odpowiedniej ilości utlenowanej krwi do ściany jelita i co za tym idzie – jej niedokrwienia.

Zobacz też: Na czym polega hydrokolonoterapia?

Przewlekłe niedokrwienie jelit – przyczyny

W przypadku przewlekłego niedokrwienia jelit dochodzi do stopniowego ograniczania przepływu krwi w naczyniach tętniczych. Najważniejsze przyczyny przewlekłego niedokrwienia jelit to:

• miażdżyca aorty brzusznej oraz tętnic krezkowych;
• rozwarstwienie aorty lub jej znacznie poszerzenie, czyli tętniak aorty brzusznej;
• choroba Buergera – schorzenie dotykające typowo młodych mężczyzn, palących papierosy. Choroba ta nazywana jest również zakrzepowo-zarostowym zapaleniem naczyń i prowadzi do ograniczenia przepływu krwi przez tętnice.

Niedokrwienie jelit – objawy

Objawy ostrego niedokrwienia jelit

W przypadku ostrego niedokrwienia jelit najczęstsze objawy, jakie zgłaszają pacjenci to:

• ból brzucha, typowo w okolicy pępka, który nie mija nawet po silnych lekach przeciwbólowych;
• czasami biegunka z domieszką krwi;
• nudności, wymioty.

Objawy przewlekłego niedokrwienia jelit

Przewlekłe niedokrwienie jelit, w przeciwieństwie do ostrego niedokrwienia charakteryzuje się mniejszą dynamiką pojawienia się objawów. Najczęstsze symptomy przewlekłego niedokrwienia jelit układają się w charakterystyczną triadę objawów, do której należy:

• ból brzucha, typowo lokalizujący się w okolicy nadbrzusza, który to pojawia się po spożyciu posiłku i trwa zazwyczaj do 3 godzin;
• utrata masy ciała – ból po posiłku sprawia, że pacjenci unikają spożywania pokarmów;
• biegunka.

Oprócz tego w obraz kliniczny przewlekłego niedokrwienia jelit wpisują się:

• nudności;
• wymioty;
• odczuwanie wczesnej sytości przy spożywaniu posiłków.

Czytaj również: Immunosupresja – co to jest? Jakie leki wywołują immunosupresję?

Niedokrwienie jelit – diagnostyka

Diagnostyka ostrego niedokrwienia jelit

Przy podejrzeniu ostrego niedokrwienia jelit pomocne jest wykonanie następujących badań obrazowych:

• badanie angio-TK – pozwala na ocenę naczyń tętniczych i odkrycie przyczyny niedokrwienia, a więc identyfikację zatoru lub zakrzepu. Badanie to jest opcją z wyboru przy podejrzeniu tego schorzenia;
• RTG jamy brzusznej – przeglądowe zdjęcie radiologiczne pozwala na wykluczenie perforacji przewodu pokarmowego, która może dawać podobne objawy kliniczne.

Z kolei w badaniach laboratoryjnych możemy mieć do czynienia ze wzrostem liczby krwinek białych (czyli leukocytozą) i zwiększonym stężeniem mleczanów, świadczącym o metabolizmie beztlenowym w tkankach.

Diagnostyka przewlekłego niedokrwienia jelit

Przewlekłe niedokrwienie jelit diagnozuje się na podstawie badań takich jak:

• ultrasonografia jamy brzusznej z oceną przepływów w ważnych naczyniach tętniczych – USG jest badaniem pierwszego wyboru (w przeciwieństwie do ostrego niedokrwienia jelit, gdzie USG ma małe znaczenie diagnostyczne);
• angio-TK oraz rezonans magnetyczny z oceną naczyń, czyli angio-MR – badania te pełnią rolę drugoplanową, gdy na podstawie USG nie da się postawić ostatecznego rozpoznania.

W badaniach laboratoryjnych wykonywanych w przewlekłym niedokrwieniu jelit możemy odnotować:

• spadek stężenia albuminy w surowicy (czyli hipoalbuminemia) – świadczy to o niedoborze białka w organizmie i wynika z niedożywienia pacjenta;
• niedokrwistość – czyli anemię, o czym świadczy spadek stężenia hemoglobiny we krwi;
• spadek liczby białych krwinek (czyli leukopenia).

Niedokrwienie jelit – różnicowanie

Niedokrwienie jelit należy różnicować przede wszystkim z innymi przyczynami ostrego brzucha. Ostry brzuch to stan, który charakteryzuje się gwałtownym przebiegiem i jest bezpośrednim zagrożeniem życia pacjenta. Do chorób zaliczających się do tak zwanego ostrego brzucha należą:

• ostre zapalenie otrzewnej – czyli stan zapalny obejmujący otrzewną, a więc błonę surowiczą, która wyściela jamę brzuszną i pokrywa niektóre jej narządy;
• niedrożność jelit – spowodowaną na przykład:
  • zrostami w jamie otrzewnej;
  • uwięźnięciem przepukliny – dochodzi w tej sytuacji do zaciśnięcia światła jelita we wrotach przepukliny, co z kolei prowadzi do niedrożności i ucisku na naczynia, doprowadzające krew do jelita;
  • obturacją (a więc zatkaniem jelita) przez masy nowotworowe.
• perforację przewodu pokarmowego – a więc przerwanie jego ciągłości (jest to np. przedziurawienie ściany jelita lub żołądka).

Czytaj również: Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – objawy, diagnostyka, leczenie

Jak leczy się niedokrwienie jelit?

Leczenie ostrego niedokrwienia jelit

W przypadku ostrego niedokrwienia jelit spowodowanego zatorem lub zakrzepem zastosowanie znajdują wewnątrznaczyniowe zabiegi, mające na celu usunięcie zatoru lub zakrzepu. W przypadku, gdy przypuszcza się, że doszło już do martwicy jelita, konieczna jest operacja i usunięcie martwych tkanek. Leczenie wewnątrznaczyniowe wiąże się ze śmiertelnością okołozabiegową przekraczającą 30%.

Operacyjną metodą leczenia ostrego niedokrwienia jelit jest również embolektomia , polegająca na otwarciu naczynia tętniczego i usunięciu materiału zatorowego, co umożliwia przepływ krwi. Kolejnym rodzajem zabiegu jest trombektomia, polegająca na mechanicznym usunięciu skrzepliny z naczynia tętniczego. Jeśli przyczyną niedokrwienia jelit jest wstrząs, konieczne jest wyrównanie stanu klinicznego pacjenta. Skurcz tętnicy wymaga natomiast podania do naczynia leku rozszerzającego.

Leczenie przewlekłego niedokrwienia jelit

W przypadku przewlekłego niedokrwienia jelit zastosowanie znajdują zabiegi naczyniowe, a także wykonywanie pomostowania omijającego, co pozwala na ominięcie zwężonego naczynia i doprowadzenie krwi do jelita. Ważne jest również zapobieganie rozwojowi miażdżycy poprzez prowadzenie odpowiedniego trybu życia, a także zróżnicowaną dietę i odpowiednio dobraną aktywność fizyczną. Co więcej, bardzo ważne jest również kontrolowanie stężenia cholesterolu we krwi. W celu zapobiegania incydentom zakrzepowym stosuje się leki przeciwpłytkowe, na przykład kwas acetylosalicylowy znany powszechniej jako Acard.

Niedokrwienie jelit – rokowania

W przypadku ostrego niedokrwienia jelit wystąpienie martwicy jelita wiąże się nawet z 90% ryzykiem zgonu pacjenta. Co ważne, bardziej zagrożone są osoby starsze, ponieważ u tych pacjentów objawy ostrego niedokrwienia jelit nie są tak dobrze wyrażone, jak u młodszych osób, co opóźnia rozpoznanie i podjęcie odpowiedniego leczenia. W przypadku przewlekłego niedokrwienia jelit rokowania są bardziej optymistyczne – do martwicy jelita dochodzi tylko w 15% przypadków, jednak jest to schorzenie istotnie obniżające jakość życia pacjentów.

Podsumowując, niedokrwienie jelit jest zdecydowanie stanem zagrożenia życia, dlatego wystąpienie objawów, mogących sugerować taką diagnozę wymaga od nas pilnego kontaktu z lekarzem. Oczywiście jest to schorzenie, które można skutecznie leczyć, ale należy mieć świadomość, że im więcej czasu upłynie, tym mniejsza jest szansa na uniknięcie martwicy jelita, będącej konsekwencją jego niedokrwienia.

Czytaj również: Uchyłki esicy – jak leczyć objawy?