Pneumocystoza – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest pneumocystoza?

Pneumocystoza (w skrócie PCP od Pneumocystis pneumonia) jest to zapalenie płuc, które wywołuje grzyb Pneumocystis jiroveci. Choroba określana jest także jako grzybicze zapalenie płuc lub grzybicę płuc. Ze schorzeniem tym mają najczęściej do czynienia pacjenci z upośledzoną odpornością, zwłaszcza osoby chorujące na białaczkę oraz leczone immunosupresyjnie. Do zakażenia dochodzi drogą wziewną, przez którą do dróg oddechowych przedostają się cysty pasożyta. Grzyb w płucach w warunkach fizjologicznych występuje w małych ilościach w organizmie zdrowych osób. Gdy układ odpornościowy jest niewydolny wówczas drobnoustrój ten zaczyna się namnażać prowadząc do zakażenia.

Poza osobami z upośledzoną odpornością zachorowalność zachorowanie na pneumocystozę koreluje z wiekiem pacjenta. Choroba ta rozwija się u niemowląt, które nie mają jeszcze w pełni rozwiniętej tkanki płucnej. Szczególne narażone są dzieci urodzone przedwcześnie oraz te urodzone z niską masą ciała.

Sprawdź również: Odkrztuszanie plwociny (flegmy)

Jakie są objawy pneumocystozy?

Okres wylęgania choroby trwa klika tygodni. Do najczęstszych objawów ze strony układu oddechowego należą męczący suchy kaszel i duszność. U większości pacjentów stwierdza się także gorączkę. W niektórych przypadkach rozwija się także sinica, pojawia się przyspieszone tętno i przyspieszony oddech.

Pneumocystoza u dzieci daje cały szereg objawów, które można określić jako spowolnienie, ogólne zmniejszenie witalności. Dzieci tracą ochotę na zabawę i łatwo się męczą. Stają się apatyczne, często tracą apetyt. W ostrzejszych przypadkach widoczna jest sinica wokół ust, można zaobserwować przyspieszony oddech oraz duszność. Lekarz pediatra osłuchując klatkę piersiową dziecko z grzybiczym zapaleniem płuc może stwierdzić zmiany osłuchowe nad płucami takie jak rzężenia i trzeszczenia oraz osłabienie szmeru pęcherzykowego. Rzadko dochodzi do namnażania się grzyba w tkankach pozapłucnych.

Pneumocystozowe zapalenie płuc a inne choroby płuc

Stwierdzenie objawów pneumocystozy nie wyklucza innych potencjalnych przyczyn obserwowanych dolegliwości. Większość chorób, które mogą być mylone z opisywaną dolegliwością to schorzenia układu oddechowego. Najczęściej jest to zapalenie płuc wywołane przez inne drobnoustroje. W tym przypadku wykonanie badania plwociny pozwala jednoznacznie określić czynnik etiologiczny zakażenia.

U dorosłych należy brać pod uwagę:

• zapalenie płuc o innej etiologii,
• gruźlicę, w której rozpoznanie oparte jest na podstawie badań mikrobiologicznych,
• idiopatyczne zapalenie płuc (śródmiąższowe) czyli chorobę zapalną płuc o nieznanej etiologii prowadzącą do włóknienia płuc; ostateczne rozpoznanie jest możliwe po wykonaniu biopsji płuca,
• sarkoidozę, w której rozpoznanie ułatwia obraz radiologiczny oraz biopsja płuc.

W przypadku podejrzenia pneumocystozy u dziecka małych dzieci grzybicze zapalenie płuc należy różnicować z wrodzonymi wadami serca. Lekarz osłuchując klatkę piersiową dziecka może stwierdzić obecność szmerów nad sercem. Serce oraz jego poszczególne struktury anatomiczne można zobrazować przy pomocy echokardiografii, które to badanie może znacznie ułatwić postawienie prawidłowego rozpoznania.

Pneumocystis – diagnostyka i badania

Podstawą w pneumocystozie jest diagnostyka laboratoryjna. Prawidłowe rozpoznanie opiera się na wykryciu cyst Pneumocystis jiroveci w badaniu plwociny pobranej podczas odkrztuszania lub wymazu z gardła. Bardziej precyzyjne jest jednak badanie uzyskanych podczas badania bronchoskopowego popłuczyn oskrzelowo-pęcherzykowych. Badanie to opiera się na podaniu do oskrzeli płynu fizjologicznego a następnie jego odessaniu i zbadaniu zawartości.

Możliwe jest także wykrywanie przeciwciał przeciwko temu grzybowi przy pomocy testów immunoenzymatycznych i western blot.

Kolejną metodą diagnostyczną jest badanie RTG klatki piersiowej, które początkowo może być prawidłowe a po pewnym czasie mogą pojawić się symetryczne, obustronne zmiany o wyglądzie mlecznego szkła.

Badanie gazometryczne może ujawnić hipoksemię, czyli niedotlenienie krwi tętniczej.

U chorego można także wykonać badanie zdolności dyfuzji płuc do tlenku węgla, którego wynik jest poniżej normy. Jest to badanie układu oddechowego, które ocenia dyfuzję gazów między pęcherzykami płucnymi a naczyniami włosowatymi w trakcie oddychania.

Rzadko stosowaną metodą diagnostyczną jest ponadto biopsja płuca.

Jakie są sposoby leczenia pneumocystozy?

Pneumocystoza leczona jest farmakologicznie. Podstawowym lekiem stosowanym w leczeniu pneumocystozy jest kotrimoksazol. Jest to lek, w którego składzie znajdują się dwa związki chemiczne: trimetoprym i sulfametoksazol. Jest on podawany doustnie lub dożylnie przez 3 tygodnie. Pacjenci nietolerujący kotrimoksazolu mogą zastosować pentamidynę podawaną dożylnie lub klindamycynę podawaną doustnie.

Gdy pojawi się niewydolność oddechowa dodatkowo należy rozważyć dołączenie glikokortykosteroidów. Pacjenci z upośledzeniem układu odpornościowego są narażeni na nawroty choroby. U osób tych mamy do czynienia także ze zwiększonym ryzykiem zgonu w przebiegu niewydolności oddechowej. Ryzyko śmierci u pacjentów chorych na AIDS jest 3-krotnie wyższe niż u pozostałych chorych.

Po zakończonym leczeniu należy zastosować terapię podtrzymującą stosując np. kotrimoksazol podawany doustnie codziennie lub 3 razy w tygodniu.

U pacjentów zakażonych wirusem HIV, u których mamy do czynienia z głębokim upośledzeniem odporności zaleca się pierwotną profilaktykę także z zastosowaniem kotrimoksazolu aż do czasu poprawy parametrów układu immunologicznego, co może trwać wiele lat.