Grzybica płuc – przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Przyczyny grzybicy płuc

Zarodniki grzybów są wszechobecne w otaczającym nas środowisku. W warunkach prawidłowych organizm bardzo dobrze radzi sobie z obroną przed ewentualną inwazją grzybiczych czynników chorobotwórczych i nie dochodzi do rozwinięcia grzybic narządów wewnętrznych, mimo ciągłego narażenia na różne ich gatunki. Inaczej dzieje się w przypadku stanu obniżonej odporności organizmu, do którego dochodzić może w przebiegu m.in.:

• wrodzonych niedoborów odporności;
• nabytego niedoboru odporności (zakażenie wirusem HIV i rozwinięcie AIDS);
• stanu immunosupresji, np. u chorych po przeszczepieniach narządów lub otrzymujących duże dawki glikokortykosteroidów;
• ciężkich chorób ogólnoustrojowych, prowadzących do osłabienia organizmu (ciężka niewydolność krążenia, cukrzyca) i/lub wymagających długotrwałej hospitalizacji;
• wyniszczenia organizmu procesem nowotworowym i/lub zabiegami chirurgicznymi, a także uzależnieniami (np. dożylnie przyjmowane narkotyki);
• neutropenii, czyli w stanie niedoboru granulocytów obojętnochłonnych we krwi; dochodzi do tego m.in. w przebiegu białaczek lub w czasie chemioterapii nowotworów;
• przewlekłych chorób układu oddechowego (np. rozstrzeni oskrzeli).

W każdej z wyżej wymienionych sytuacji zdolność organizmu do zwalczenia czynnika chorobotwórczego jest wyraźnie zmniejszona, co sprzyja kolonizacji narządów przez grzyby.

Objawy grzybicy płuc

Grzybica układu oddechowego objawia się niespecyficznie. Zwykle trudno odróżnić ją od zapalenia płuc o innej przyczynie. Do najczęściej występujących symptomów grzybicy płuc należą:

• gorączka,
• kaszel,
• duszność,
• ból opłucnowy,
• odkrztuszanie gęstej, czasem galaretowatej wydzieliny,
• krwioplucie.

Niekiedy w ciężkich przypadkach, w których grzybnia rozwija się wewnątrz oskrzela, może dojść do zamknięcia światła oskrzela i powstania niedodmy części płuca. Jeśli natomiast proces zapalny rozprzestrzeni się na naczynia płuc, może dojść do powstania skrzeplin wewnątrznaczyniowych, co skutkuje zawałem płuca.

Rodzaje grzybicy płuc

Grzybicze zakażenia dolnych dróg oddechowych wywołane są najczęściej przez grzyby z rodzajów Candida i Aspergillus (kropidlak). Rzadziej natomiast dochodzi do rozwinięcia zygomykozy, czyli zakażenia wywołanego przez grzyby Mucor lub Rhizopus.

Według literatury najczęstszą postacią aspergilozy jest grzybniak kropidlakowy płuc, kiedy to dochodzi do rozwoju strzępków grzyba w pęcherzach rozedmowych lub w obrębie jam po przebytej gruźlicy, torbieli lub ropniu. Enzymy proteolityczne produkowane przez rozrastające się grzyby prowadzą do postępującego niszczenia ściany oskrzeli i/lub naczyń krwionośnych, co u chorych objawia się krwiopluciem, a w skrajnych przypadkach nawet krwotokiem.

Kropidlakowe zapalenie płuc (inna forma aspergilozy) może przebiegać jako przewlekła martwicza grzybica lub ostra inwazyjna aspergiloza płucna. Zmiany występują wówczas w obu płucach, mają charakter rozsiany, a nacieki zapalne mogą przypominać zmiany gruźlicze. W około 1/3 przypadków dochodzi do uogólnienia grzybicy, tj. rozsiewu infekcji do innych narządów i układów.

Kandydoza płuc spowodowana jest najczęściej przez gatunek Candida albicans. Grzyby z rodzaju Candida występują w organizmie osób zdrowych, jednak nie są przyczyną choroby. W przypadku chorych z obniżoną odpornością może dojść do rozwinięcia kandydozy, której objawy zwykle nie różnią się od objawów niegrzybiczego zapalenia płuc.

Jak rozpoznać grzybicę płuc?

Każdy chory o obniżonej lub potencjalnie obniżonej odporności powinien być przedmiotem szczególnej uwagi, a także szczególnej czujności w zakresie występowania zakażeń grzybiczych. U pacjentów z objawami sugerującymi zapalenie płuc zalecane jest wykonanie diagnostyki radiologicznej. Charakterystyczne objawy w RTG lub tomografii klatki piersiowej mogą zasugerować lekarzowi grzybiczą etiologię prezentowanych przez chorego dolegliwości. Należą do nich m.in.:

• występowanie w obrębie obrazu płuc guzków z cechami rozpadu,
• zacienienia miąższowe płuca z charakterystyczną otoczką (tzw. objaw halo),
• ogniska niedodmy i zwłóknienia lub plamiste okołownękowe nacieki.

Co istotne, w początkowym stadium kandydozy płuc obraz RTG klatki piersiowej może być prawidłowy. W późniejszych okresach można stwierdzić plamiste zacienienia, zajmujące głównie dolne płaty płuc.

Posiew plwociny chorego, u którego podejrzewamy grzybicę płuc, nie ma wartości diagnostycznej ze względu na częstą kolonizację dróg oddechowych przez niektóre gatunki grzybów, co nie jest równoznaczne z rozwojem choroby.

Przeprowadzenie badania bronchoskopowego pozwala uwidocznić charakterystyczne dla kandydozy kremowo-białe naloty na błonie śluzowej oskrzeli lub owrzodzeń i nalotów włóknikowych, mogących odpowiadać zakażeniu Aspergillus sp. Możliwe jest także wówczas pobranie popłuczyn oskrzelowych, w których wykrywa się grzyb w płucach - antygen kropidlaka.

Kryterium pewnego rozpoznania grzybicy płuc jest stwierdzenie (przy użyciu mikroskopu) obecności grzybni w materiale pobranym podczas biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej płuca. Często jednak wdrożenie leczenia możliwe jest po dokładnym przeanalizowaniu obrazu klinicznego pacjenta, charakterystycznych objawów radiologicznych i bronchoskopowych oraz badań krwi (obecność antygenów grzybów w surowicy krwi lub przeciwciał przeciw nim skierowanych).

Czytaj również: Zwłóknienie płuc – rodzaje, przyczyny, objawy, badania, leczenie, rokowania

Leczenie grzybicy płuc

Leczenie grzybicy płuc polega przede wszystkim na usunięciu wszystkich potencjalnych źródeł zakażenia (np. drenów, cewników) oraz kilkutygodniowej farmakoterapii. Stosuje się m.in. worykonazol, amfoterycynę B, itrakonazol, flukonazol i inne leki przeciwgrzybicze, zgodne z uprzednio wykonanym mykogramem.

W przypadku grzybniaka kropidlakowego konieczne bywa leczenie chirurgiczne, polegające na wycięciu grzybniaka, a niekiedy także fragmentu płuca.

Grzybica płuc jest stanem, który pozostawiony bez leczenia (szczególnie u pacjentów o osłabionej odporności) może doprowadzić do uogólnienia zakażenia, a także zgonu. Podejrzenie infekcji grzybiczej wymaga więc podjęcia szczegółowej diagnostyki, a następnie wdrożenia możliwie jak najskuteczniejszego leczenia.

Czytaj również: Gruczolakorak (adenocarcinoma) – co to jest, diagnostyka, dziedziczność, leczenie, rokowanie

Czy możliwe jest wyleczenie, jakie jest rokowanie?

Szanse na całkowite wyleczenie zależą głownie od tego jaki typ grzyba wywołuje zakażenie. Ważny jest ogólny stan chorego, ilość chorób współtowarzyszących. Złe rokowanie jest w przypadku aspergilozy. Późne podjęcie w każdym przypadku pogarsza rokowania.