Zawroty głowy i mdłości – jakie są przyczyny i co mogą oznaczać zawroty głowy i nudności?

Zawroty głowy i mdłości – czy to choroba?

Zawroty głowy stanowią przykrą i dość rozpowszechnioną dolegliwość. Ze względu na nieprzyjemne odczucia towarzyszące zawrotom, wielu chorych szuka pomocy u lekarza. Bardzo często pacjenci mianem zawrotów głowy opisują różne doznania, które mogą być mylące dla badającego. Warto zatem doprecyzować, jakie dolegliwości poprawnie określa się mianem zawrotów głowy. Wyróżniamy dwie postacie objawów:

• zawroty głowy układowe – przebiegają z odczuciem złudzenia ruchu otoczenia lub własnej głowy, często przypominają pacjentom jazdę na karuzeli. W większości przypadków pojawiają się w przebiegu schorzeń dotykających układ przedsionkowy, odpowiedzialny za utrzymanie równowagi lub sam nerw przedsionkowy. Bardzo często towarzyszą im nudności lub wymioty, lęk, zawroty głowy, zaburzenia równowagi.
• zawroty głowy nieukładowe – definiowane jako nieokreślone odczucie niestabilności, niepewności i braku równowagi – opisywane przez pacjentów jak „chodzenie po kołyszącym się statku”. Występują w chorobach ośrodkowego układu nerwowego, np.: niedokrwieniu pnia mózgu, stwardnieniu rozsianym, guzach kąta mostkowo-móżdżkowego, krwiakach, nieprawidłowościach tętniczo-żylnych, padaczce, migrenie.

Trzeba mieć również świadomość, że kiedy kręci się w głowie i mdli, możemy mieć do czynienia z fizjologiczną reakcją organizmu na różne bodźce, np. podczas: zabawy na karuzeli, szybkiej jazdy środkiem transportu, spoglądania w dół na wysokości lub w trakcie rejsu statkiem u pacjentów z chorobą morską.

Czytaj również: Leki na wymioty – jakie wybrać?

Mdłości i zawroty głowy – choroby błędnika?

Jak już wspomniano, zawroty głowy i mdłości zazwyczaj spowodowane są procesem chorobowym dotykającym obwodowe elementy układu równowagi. Do najczęstszych schorzeń neurologicznych, w przebiegu których występują układowe silne zawroty głowy i wymiotowanie oraz nudności, należą choroby i schorzenia opisane poniżej.

• Zapalenie nerwu przedsionkowego i zapalenie błędnika – objawy występują nagle, pojawiają się bardzo silne zawroty głowy i nudności lub wymioty oraz zaburzenia równowagi. Objawy pojawiają się zazwyczaj kilka dni po przebyciu infekcji wirusowej. Co ważne – nie występuje uszkodzenie słuchu lub inne objawy neurologiczne. Może pojawić się oczopląs, który szybko ustępuje. Symptomy ustępują po kilku lub kilkunastu dniach, choć u niektórych pacjentów utrzymują się dłużej.
• Łagodne napadowe położeniowe zawroty głowy – wystąpienie choroby związane jest z zapaleniem ucha środkowego lub urazem głowy. Jej istotą są krótkotrwałe napady (trwające ok. 30 sekund) silnych układowych zawrotów głowy, pojawiających się przy konkretnych ruchach. Pacjent skarży się na zawroty głowy przy zmianie pozycji, przy wstawaniu z łóżka czy próbach położenia się. Nierzadko epizodom zawrotów towarzyszą nudności lub wymioty. Napady powtarzają się kilka razy na dobę po czym samoistnie ustępują po kilku tygodniach, mogą jednak nawracać.
• Choroba Meniere’a – w przebiegu tego schorzenia nagle pojawiają się bardzo gwałtowne układowe zawroty głowy, które uniemożliwiają pacjentowi utrzymanie równowagi. Występują również nasilone nudności lub wymioty. Charakterystyczny jest szum w uchu i upośledzenie słuchu zazwyczaj po jednej stronie, które ulegają stopniowemu nasilaniu z kolejnymi napadami.

Ponadto układowe zawroty głowy mogą być spowodowane toksycznym działaniem antybiotyków aminoglikozydowych na układ przedsionkowy, pojawić się jako następstwo urazu ze złamaniem kości skroniowej albo wskutek udaru naczyniowego błędnika.

Przeczytaj też: Ból głowy i wymioty – co oznaczają?

Kręcenie w głowie i mdłości – inne przyczyny

Trzeba wiedzieć, że podłożem opisywanych objawów nie zawsze są choroby neurologiczne. Inne przyczyny zawrotów głowy, którym towarzyszą nudności czy wymioty, stanowią przykładowo schorzenia układu krążenia – nadciśnienie tętnicze, zaburzenia ortostatyczne, niewydolność krążenia kręgowo-podstawnego, zaburzenia rytmu serca.

Należy tu też wymienić choroby zakaźne (ogólne infekcje, inwazje pasożytnicze, kiła), zaburzenia hematologiczne – niedokrwistość, policytemia – czy elektrolitowe, a także zatrucia ogólnoustrojowe.

Nagłe zawroty głowy może powodować także nadmierne spożywanie alkoholu. Nie bez wpływu w tym przypadku pozostją także choroby układowe – zapalenia naczyń, sarkoidoza, czy schorzenia okulistyczne (wady refrakcji, zez ukryty, porażenia nerwów ruchowych oczu).

Przyczyną mogą być również choroby endokrynologiczne, np. znana jest zależność zawroty głowy i nudności a tarczyca (tu niedoczynność tarczycy). Opisywany objaw towarzyszy też cukrzycy (w przypadku epizodu hipoglikemii). Może pojawić się także podczas przyjmowania niektórych leków (m.in. przeciwdrgawkowych, hipotensyjnych, nasennych, środków przeciwbólowych).

W przebiegu wymienionych jednostek chorobowych zawroty głowy o różnym nasileniu stanowią jeden z wielu objawów zgłaszanych przez pacjenta. Trzeba mieć również świadomość, że zawroty głowy i nudności mogą mieć podłoże psychogenne. Często występują u pacjentów z zaburzeniami lękowymi pod postacią fobii społecznej lub napadów paniki.

Zobacz też: Choroba morska – przyczyny, objawy, leczenie

Zawroty głowy i nudności to objaw ciąży

Poranne zawroty głowy i mdłości to również częsta przypadłość kobiet w pierwszym trymestrze ciąży. Niemal połowa przyszłych mam skarży się na zawroty głowy, najbardziej nasilone przy wstawaniu z pozycji leżącej, choć mogą pojawiać się także zawroty głowy podczas leżenia. Są one wynikiem zmian, jakie dokonują się w organizmie kobiety po zapłodnieniu, zwłaszcza dotyczących układu krążenia (spadek oporu naczyniowego, spadek ciśnienia tętniczego, wzrost objętości krwi krążącej) oraz niedostosowanych jeszcze do nowych warunków, mechanizmów adaptacyjnych.

Przyszła mama powinna pamiętać, by nie zmieniać pozycji z leżącej bezpośrednio do stojącej. Należy najpierw usiąść, odczekać kilka chwil a następnie powoli wstać, co zapobiegnie nieprzyjemnym zawrotom głowy. Nudności to kolejna częsta dolegliwość dotykająca kobiety na wczesnym etapie ciąży. Prawdopodobnie za ich występowanie odpowiedzialny jest podwyższony poziom hormonów: estrogenów, progesteronu oraz gonadotropiny kosmówkowej.

Na uporczywe ciążowe mdłości poleca się przyjmowanie imbiru – w dowolnej postaci – starty do herbaty, kandyzowany lub w postaci preparatów dostępnych w aptece. Przyjmowany regularnie może zmniejszyć odczuwane nudności.

Oczywiście zawroty głowy i nudności w ciąży mogą mieć również patologiczną przyczynę. Dlatego w każdym przypadku, gdy objawy są bardzo nasilone, pojawiają się nagle i gwałtownie lub towarzyszą im inne niepokojące symptomy, kobieta powinna zasięgnąć pomocy lekarza.

Bibliografia:

• Neurologia praktyczna, A. Prusiński, wyd. PZWL, 2015.
• Neurologia w praktyce klinicznej, Bradley, Daroff, Fenichel, Jankovic, wyd. Czelej, 2006.
• Neurologia w Medycynie Klinicznej, S. L. Hauser, wyd. Czelej, 2008.
• Położnictwo i ginekologia, G. Bręborowicz, wyd. PZWL, 2015.