Choroba Meniere'a – przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest choroba Meniere’a?

Choroba Meniere’a jest schorzeniem przewlekłym ucha wewnętrznego, dotykającym najczęściej osób w czwartej lub piątej dekadzie życia. Ze względu na gromadzenie się płynu w błędniku błoniastym nazywana jest również wodniakiem endolimfatycznym lub wodniakiem błędnika.

Chorobę Meniere'a charakteryzują sporadyczne napady zawrotów głowy, szumy w uszach i upośledzenie słuchu. Wymieniona powyżej triada objawów może być podstawą do rozpoznania właśnie tego schorzenia. Mimo iż istnieje wiele teorii dotyczących rozwoju choroby Meniere’a i nie poznano jeszcze dokładnie mechanizmu jej występowania, to jej objawy mogą być bardzo skutecznie niwelowane poprzez zmianę stylu życia, zastosowanie leczenia farmakologicznego, jak również wykonanie drobnych zabiegów chirurgicznych.

Ucho wewnętrzne jest jednym z elementów budujących zmysł słuchu i równowagi. Składa się ono z przedsionka, ślimaka oraz kanałów półkolistych. Pierwsze dwie struktury uczestniczą w procesie słyszenia, odbierają i przetwarzają drgania mechaniczne, które następnie wzbudzają impuls nerwowy biegnący do ośrodka słuchu w mózgu, gdzie zostaje zinterpretowany jako dźwięk. Rola kanałów półkolistych znajdujących się w błędniku kostnym jest zupełnie inna. Zawieszone są w nich błoniaste struktury, których wnętrze wypełnione jest śródchłonką. W ich wnętrzu znajdują się otolity (drobne kamyczki zbudowane z węglanu wapnia), które podczas ruchu przemieszczają się wywołując nacisk na receptory zmysłu równowagi. To właśnie stabilność jednego z tych układów zostaje najczęściej zaburzona w chorobie Meniere’a.

Przyczyny choroby Meniere'a

Istotą choroby Meniere’a jest gromadzenie się oraz wzrost ciśnienia śródchłonki wypełniającej błędnik błoniasty. Na skutek zmiany ciśnienia i zaburzenia równowagi płynów dochodzi do poszerzenia przestrzeni błoniastych w uchu wewnętrznym, co nazywa się także wodniakiem endolimfatycznym. To jedna z najpopularniejszych teorii tłumacząca schorzenie Meniere’a. Założenie to poddaje się jednak wątpliwościom, ponieważ obrzęk endolimfatyczny został stwierdzony także u osób, u których nieobecne były typowe dla choroby Meniere’a objawy. Dlatego też brak jest pewnego dowodu na związek wodniaka endolimfatycznego z występowaniem choroby Meniere’a.

Nie wiadomo zatem dlaczego nadmiar płynu gromadzi się w przestrzeniach ucha wewnętrznego. Istnieje wiele teorii tłumaczących ten mechanizm, jednak większość nadal pozostaje niesprawdzona. Brak jednoznacznie ustalonej etiologii tego schorzenia sugeruje, iż może być ono efektem nałożenia się kilku różnych czynników, które wymieniono poniżej. Prawdopodobnie mogą one wpływać na rozwój choroby Meniere’a, jednak mechanizm jaki do tego prowadzi pozostaje nadal nieznany.

Czytaj również: Czyrak ucha – przyczyny, objawy, leczenie

Czynniki ryzyka choroby Meniere’a

Wśród czynników ryzyka, które mogą prowadzić do rozwoju choroby Meniere'a wyróżnia się:

• zaburzenia w budowie anatomicznej – często obserwuje się hipoplazję kości skroniowej, czyli niedostateczne jej wykształcenie, złe warunki anatomiczne mogą skutkować zwężeniem albo nawet niedrożnością przewodu endolimfatycznego, powodując tym samym utrudnienia w krążeniu płynu i wzrost jego ciśnienia,
• zaburzenia naczyniowe – obserwuje się zależność pomiędzy występowaniem choroby Meniere’a, a pojawiającymi się bólami migrenowymi, jak obecnie wiadomo migrena może poprzedzać pojawienie się objawów choroby Meniere’a o wiele lat, informacja ta potwierdza się, ponieważ niektóre osoby dotknięte schorzeniem Meniere’a miewały ataki migreny,
• zakażenia wirusowe – w szczególności zakażenia wirusami HPV I i II typu, wirusem Epsteina-Barr i cytomegalowirusem (CMV),
• predyspozycje genetyczne – nie zidentyfikowano genu odpowiedzialnego za wystąpienie choroby Meniere’a, jednak u niektórych pacjentów zaobserwowano występowanie rodzinne tej dolegliwości, u tych pacjentów często wcześniej dochodziło do ujawnienia się schorzenia, zaś jego objawy były bardziej dotkliwe w kolejnych pokoleniach,
• przyczyny immunologiczne – w niektórych przypadkach stwierdzono obecność kompleksów immunologicznych w woreczku, co sugeruje, iż choroba Meniere’a może być zaburzeniem immunologicznym,
• zaburzenia metaboliczne w wyniku których zwiększa się ilość produkowanej endolimfy,
• zaburzenia psychosomatyczne.

Objawy choroby Meniere’a

Jak już wcześniej wspomniano, choroba ta ma charakter napadowy i cechuje się triadą objawów:

• zawrotami głowy,
• szumami usznymi,
• zaburzeniami słuchu.

Najczęściej zawroty głowy poprzedzone są coraz głośniejszymi szumami usznymi, chorym przed atakiem towarzyszy również uczucie pełności w uchu. Epizody zawrotów głowy trwają co najmniej 20 minut i mogą utrzymywać się nawet kilka godzin. Napadom nierzadko towarzyszą nudności i wymioty. W okresie międzynapadowym obserwuje się okresowe pogorszenia i polepszenia słuchu.

Opisane wyżej zmiany występują zazwyczaj jednostronnie, jednak wraz z wydłużającym się okresem choroby pojawiają się również w drugim uchu. Nieleczone napady będą skutkowały znacznym i pogłębiającym się upośledzeniem słuchu.

Czytaj również: Przetoka przeduszna – co to jest, objawy, rozpoznanie, leczenie

Badania diagnostyczne

Niestety nie istnieje test, który by jednoznacznie potwierdził występowanie choroby Meniere’a. W chwili obecnej takie badanie może zostać przeprowadzone jedynie pośmiertnie. W większości przypadków rozpoznanie choroby opiera się na analizie zebranego wywiadu, charakterze przebytych ataków oraz towarzyszących im innych objawów.

W procesie diagnostycznym nie może zabraknąć także badań dodatkowych:

• badania audiometryczne – pozwolą na ujawnienie odbiorczych wad słuchu,
• testy przedsionkowe – mogą wykazać nadmierną pobudliwość przedsionka po stronie zajętej procesem chorobowym,
• badania obrazowe – tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny umożliwiają wizualizację struktur kostnych oraz błoniastych ucha wewnętrznego i tym samym wykrycie anomalii w ich budowie,
• wykonanie testu glicerynowego – podanie doustne glicerolu może skutkować u chorego poprawą progu słyszenia w audiometrii, jednak mogą wystąpić również nieprzyjemne dolegliwości takie jak zawroty głowy, nudności a także wymioty.

Leczenie choroby Meniere'a

W leczeniu choroby Meniere’a ważną rolę odgrywa zmiana stylu życia. Ograniczenie kawy, alkoholu, papierosów, soli, czekolady może okazać się skuteczne w zmniejszeniu częstotliwości występowania zawrotów głowy. Ponadto pacjentom zaleca się odpoczynek i unikanie sytuacji stresowych.

Jeżeli naturalne sposoby nie są wystarczające w tłumieniu dzwonienia w uszach i innych objawów choroby Meniere’a, niezbędne może okazać się wdrożenie leczenia farmakologicznego. Skuteczność wykazują leki przeciwhistaminowe, kortykosteroidy, antybiotyki, a także środki zwiększające diurezę. Powyższe preparaty wystarczająco wyciszają objawy choroby umożliwiając normalne funkcjonowanie.

W niektórych przypadkach uciążliwych nawracających epizodów zawrotów głowy konieczny jest zabieg chirurgiczny. Najlepsze efekty obserwuje się u chorych z wykonanym drenażem jamy bębenkowej i przecięciem nerwu przedsionkowego.

1. Pierwszy z wymienionych zabiegów pozwala na umieszczenie urządzenia w uchu wewnętrznym, które będzie generowało impulsy ciśnieniowe. Takie zmiany ciśnienia wywołają poprawę w przepływie endolimfy i zapobiegną jej gromadzeniu i zawrotom głowy.
2. Druga metoda polega na przecięciu drogi komunikacji pomiędzy błędnikiem a ośrodkami położonymi w mózgu, dzięki czemu informacja o zawrotach głowy nie jest rejestrowana przez mózg i zwyczajnie nie odczuwamy ich przykrych skutków.

Nieznajomość etiologii choroby Meniere’a utrudnia jej leczenie, wykładnikiem skuteczności terapii może natomiast być zmniejszenie częstotliwości i siły epizodów zawrotów głowy, ograniczenie utraty słuchu, wyeliminowanie bądź redukcja szumów usznych i w końcowym efekcie zapobieganie rozwojowi choroby.

Czytaj również: Ucho pływaka – przyczyny, objawy, leczenie, zapobieganie