Co to jest bakteriuria?

Co to jest bakteriuria?

Bakteriurią to inaczej obecność bakterii w posiewie moczu. Bakterie wykryte w badaniu ogólnym moczu mogą pochodzić z różnych źródeł. Niekiedy ich obecność jest konsekwencją niewłaściwego pobranie próbki moczu – bez podmycia okolic moczowo-płciowych lub nie ze środkowego strumienia. Niekiedy znaczne ilości bakterii w moczu są efektem namnożenia drobnoustrojów w dłużej przechowywanej próbce moczu.

Obecność bakterii w moczu definiuje się także jako bakteriomocz. Przyczyną są głównie infekcje układu moczowego (określane często jako ZUM – od skrótu zakażenie układu moczowego) – i dlatego każde badanie ogólne moczu ze stwierdzoną bakteriurią wymaga potwierdzenia posiewem moczu. Bakteriomocz może towarzyszyć zapaleniu cewki moczowej, zapaleniu pęcherza moczowego, ale także infekcjom nerek.

W ogólnym badaniu moczu obecność bakterii oceniana jest na podstawie wskazania pasków testowych, a także wizualnej oceny osadu moczu pod mikroskopem. Każdy wynik badania moczu brzmiący: „bakterie w moczu obecne” wymaga wykonania posiewu w moczu, który polega na umieszczeniu próbki moczu na specjalnym podłożu mikrobiologicznym i stwierdzeniu ewentualnego wzrostu bakterii. Drobnoustroje te są identyfikowane i określana jest ich wrażliwość na antybiotyki.

Tu warto wspomnieć jeszcze czym jest bakteriemia. Jest to obecność bakterii we krwi.

Bakteriurii mogą, ale nie muszą towarzyszyć objawy infekcji. Z drugiej strony – niekiedy pacjent zgłasza objawy charakterystyczne dla infekcji bakteryjnej dróg moczowych, a w badaniu ogólnym czy posiewie nie stwierdzana jest obecność bakterii. Jak to możliwe?

Rodzaje bakteriurii

Bakteriuria to bardzo szerokie pojęcie. Najłatwiejsza z diagnostycznego punktu widzenia jest sytuacja, gdy pacjent uskarża się na charakterystyczne objawy infekcji dróg moczowych, a w moczu oprócz bakterii stwierdzane są liczna nabłonki i leukocyty w moczu. Wspomniane objawy to m. in.:

• częste oddawanie moczu,
• parcie na pęcherz i wrażenie jego niepełnego opróżnienia,
• pieczenie podczas oddawania moczu,
• ból podbrzusza lub odcinka lędźwiowego pleców,
• gorączka.

Daje to obraz charakterystyczny dla infekcji dróg moczowych. Taka sytuacja określana jest jako bakteriuria objawowa.

Co to jest bakteriuria bezobjawowa?

A co to jest bakteriuria bezobjawowa? To sytuacja, gdy w badaniu moczu stwierdzana jest obecność bakterii, zaś chory nie zgłasza żadnych symptomów infekcji. Jaki wynik badania moczu umożliwia rozpoznanie bakteriurii bezobjawowej? To zależy, czy pacjent jest cewnikowany na stałe, ponadto znaczenie ma płeć. Jakie są normy? Jaka może być ilość bakterii w moczu?

Oto kryteria rozpoznania bakteriurii bezobjawowej:

• u pacjentów stale cewnikowanych > 10⁵ CFU/ ml;
• u kobiet > 10⁵ CFU/ ml w dwóch posiewach moczu;
• u mężczyzn > 10⁵ CFU/ ml w jednym posiewie moczu;
• u kobiet i mężczyzn w próbce moczu pobranej na drodze jednorazowego cewnikowania >10² CFU/ ml.

Wyjaśnienie może być dwojakie – albo infekcja dróg moczowych jest w początkowym stadium i jeszcze nie daje objawów, albo zakażenie dróg moczowych spowodowane jest bakteriami atypowymi, które nie są wykrywane rutynowymi badaniami. Leczenie bakteriurii bezobjawowej rozpatrywane jest indywidualnie.

Bakteriuria nieznamienna i znamienna

Inne typy bakteriurii to:

• bakteriuria nieznamienna, czyli obecność niewielkich ilości bakterii w moczu; ujście cewki moczowej może być skolonizowane przez bakterie; szczególnie częste jest to u kobiet, gdyż przedsionek pochwy znajduje się blisko odbytu i z tego wynika większa częstość zakażeń; wartość graniczna to 10⁵ CFU/ ml (CFU to jednostka mikroorganizmów stwierdzanych w posiewie moczu); najczęściej takie przypadki nie są leczone;
• bakteriuria znamienna, gdy bakteriomocz wynosi powyżej 10⁵ CFU/ ml; taki wynik posiewu moczu wymaga wdrożenia antybiotykoterapii.

Bakteriuria w ciąży

Szczególnego znaczenia nabiera wynik badania ogólnego moczu i posiewu moczu w ciąży. Bakterie w moczu i każda infekcja dróg moczowych w ciąży wymaga wdrożenia antybiotykoterapii, nawet w przypadku bakteriurii bezobjawowej. Wynika to z faktu, iż nawet niewinne z pozoru zapalenie pęcherza moczowego w ciąży lub zapalenie cewki moczowej w ciąży może stanowić zagrożenie zarówno dla kobiety ciężarnej, jak i płodu.

Każda infekcja dróg moczowych w ciąży może mieć charakter wstępujący, czyli obejmować coraz wyższe odcinki układu moczowego i prowadząc do zapalenia nerek. Ponadto możliwe są komplikacje położnicze: porób przedwczesny, niska masa urodzeniowa płodu, wewnątrzmaciczne niedotlenienie płodu lub infekcje okołoporodowe.

Bakteriuria u dziecka

Zakażenia układu moczowego są bardzo często diagnozowanymi infekcjami bakteryjnymi u dzieci. Mogą mieć charakter nawrotowy i wtedy – zwłaszcza gdy jest to nawrotowa bakteriuria u niemowlaka – mogą mieć związek z wadami rozwojowymi układu moczowego. W ostatnich latach wypracowano schemat postępowania z nawrotowymi infekcjami dróg moczowych u dzieci oraz bakteriurii bezobjawowej u dzieci.

Diagnostyka infekcji dróg moczowych jest szczególnie trudna u dzieci do 2 roku życia z racji braku specyficznych objawów i trudności w porozumieniu z dzieckiem. U każdego gorączkującego dziecka z niechęcią do jedzenia, sennością, płaczliwością oraz zmianą barwy i przejrzystości moczu wymagane jest wykonanie badania ogólnego moczu. Badaniem potwierdzającym diagnozę jest zawsze posiew moczu u dziecka. Do momentu otrzymania wyniku posiewu często wdrażana jest antybiotykoterapia empiryczna.

Bakteriuria bezobjawowa u dziecka nie wymaga leczenia antybiotykami, warto jednak wykonać kontrolne badanie moczu i – w razie utrzymywania się bakterii w moczu – badanie USG w kierunku wad wrodzonych dróg moczowych.

Bakteriuria jest zatem bardzo szerokim pojęciem, a jej zdiagnozowanie nie zawsze oznacza konieczności leczenia. Warto wspomnieć jeszcze o innym podobnie brzmiącym terminie, jakim jest bakteriemia. Nazwa ta oznacza obecność bakterii we krwi, ale -uwaga – nie jest jednoznaczna z sepsą. Najczęściej bowiem bakterie we krwi są szybko zwalczane przez układ odpornościowy a sama bakteriemia trwa krótko i mija samoistnie (nawet nie zauważona).