Żylaki jąder – przyczyny, objawy, leczenie

Czym są żylaki jąder (żylaki powrózka nasiennego)?

Żylaki powrózka nasiennego czyli inaczej żylaki jąder to dosyć częste schorzenie dotyczące około 20% mężczyzn najczęściej w młodym wieku. Są to poskręcane i poszerzone naczynia żylne odprowadzające krew z jądra.

Ich obecność co prawda nie zaburza ogólnego stanu zdrowia, jednak żylaki jądra przyczyniają się do znacznego spadku płodności u mężczyzn, ponieważ nagromadzona w żyłach krew zwiększa temperaturę jądra, co hamuje produkcję nasienia. Żylaki powrózka rozpoznawane są nawet u 45% mężczyzn cierpiących na niepłodność.

Jakie są przyczyny powstawania żylaków jąder?

Główną przyczyną powstawania żylaków jądra są zaburzenia anatomiczne. Lewa żyła jądrowa jest jednym z najdłuższych naczyń w ciele człowieka, około 10 cm dłuższa od prawej żyły jądrowej, co powoduje dłuższy czas przepływu krwi z większym ciśnieniem przez naczynie. Dodatkowo żyła jądrowa lewa uchodzi do żyły nerkowej pod kątem 90 stopni, a w niektórych przypadkach dochodzi do wrodzonego braku, niedorozwoju lub niewydolności zastawek żył jądrowych. Wszystkie wyżej wymienione przyczyny anatomiczne mogą prowadzić do poszerzenia i poskręcania naczyń żylnych jąder doprowadzając do powstania żylaków powrózka nasiennego.

W części przypadków przyczyną wystąpienia żylaków jądra jest ucisk sąsiednich naczyń na naczynia żylne jąder powodujący wzrost ciśnienia hydrostatycznego. Zjawisko to nosi nazwę „zjawiska dziadka do orzechów”. Lewa żyła jądrowa jest uciskana przez tętnicę nerkową i tętnicę krezkową górną.

Do pozostałych przyczyn żylaków jąder zaliczamy:

• niewydolność zastawek żylnych w wyniku działania procesów degeneracyjnych,
• podwyższone ciśnienie naczyń żylnych,
• niewydolność tzw. dźwigacza jądra czyli pompy powięziowo-mięśniowej, która występuje w okresie dojrzewania w wyniku dużego napływu i zastoju krwi w jądrach,
• choroby tkanki łącznej prowadzące do osłabienia ściany naczyń żylnych jąder i ich rozciągnięcia i poszerzenia,
• żylna choroba zakrzepowo-zatorowa prowadząca do zamknięcia światła żył jądrowych i powstawania żylaków powrózka nasiennego,
• nowotwory nerek i przestrzeni zaotrzewnowej prowadzące do ucisku naczyń żylnych,
• choroby nerek prowadzące do zwiększenia jej wymiarów np. wodonercze,
• operacja chirurgiczne w obrębie jąder i podbrzusza doprowadzające do wytworzenia uciskających zrostów.

Jakie są objawy żylaków jąder?

Żylaki powrózka nasiennego bardzo rzadko powodują jakieś dolegliwości. Zazwyczaj mężczyzna zgłasza się do lekarza w wyniku przypadkowego wybadania zgrubienia w mosznie.

W zaawansowanych żylakach jąder pacjent zazwyczaj odczuwa:

• dyskomfort,
• uczucie ciężkich jąder,
• pobolewania w okolicy moszny (ból jąder).

Ból nasila się zazwyczaj podczas wzwodu prącia. Kolejnym objawem z jakim pacjenci zgłaszają się do lekarza jest niepłodność, której żylaki jąder bardzo często towarzyszą.

Poszerzenie żył jądrowych czyli żylaki jąder najczęściej występują u młodych mężczyzn. Występują u około 15-20 % populacji. Ich występowanie znacznie rośnie u osób mających problemy z płodnością i w tej grupie mężczyzn pojawiają się nawet u 40% osób. Najczęściej zlokalizowane są po lewej stronie (85-90 %). W przypadku występowania żylaków jądra u osób po 40 roku życia, lub żylaków występujących obustronnie konieczna jest pilna konsultacja urologiczna, gdyż żylaki mogą być objawem poważnej choroby.

Jak diagnozować żylaki jąder?

Diagnostyka żylaków powrózka nasiennego zazwyczaj nie sprawia większych trudności urologowi. W badaniu palpacyjnym w zależności od stopnia zaawansowania wyczuwane są małe, trudno wyczuwalne żylaki jąder w stopniu I aż do żylaków powrózka nasiennego, które zniekształcają mosznę i widoczne są gołym okiem w stopniu III.

Małe żylaki jądra są często rozpoznawane dopiero po wykonaniu próby Valsalvy. W celu potwierdzenia lekarz urolog wykonuje badanie ultrasonograficzne z dopplerem czyli z uwidocznieniem przepływu krwi w naczyniach żylnych jąder. W razie podejrzenie guza konieczne bywa wykonanie biopsji jądra w celu wykluczenie raka jądra.

Żylaki jąder a płodność i seks

Żylaki jąder to jedna z głównych przyczyn niepłodności męskiej. Występują u 40% mężczyzn cierpiących na niepłodność. W wyniku upośledzonego odpływu krwi z jąder, dochodzi do spadku tlenu i wzrostu temperatury. Dodatkowo dochodzi do niewydolności komórek Leydiga odpowiedzialnych za funkcje odżywcze w jądrze i produkcję androgenów. Wymienione czynniki powodują spadek produkcji plemników i występowanie plemników o nieprawidłowej budowie i morfologii co wiążę się ze znacznym spadkiem płodności. W żylakach powrózka nasiennego ważne jest także badanie składu nasienia w celu określenie poziomu plemników. Badanie powinno się wykonać przed jaka i po leczeniu.

Żylaki powrózka nasiennego mają także niekorzystny wpływ na życie seksualne. Badania kliniczne udowodniły zależność pomiędzy występowaniem żylaków jądra a spadkiem sprawności seksualnej (spadek libido). U mężczyzn dochodzi często do obniżenia libido, pojawiają się także zaburzenia erekcji. Często towarzyszącym objawem jest depresja. W przypadku skutecznego leczenia żylaków jąder sprawność seksualna powraca u większości mężczyzn do stanu przed wystąpieniem żylaków.

Leczenie żylaków jąder

W przypadku występowania żylaków powrózka nasiennego w stopniu I bez towarzyszących objawów takich jak ból jądra czy niepłodność wystarczająca jest okresowa kontrola u urologa.

Żylaki jąder II i III stopnia dające objawy bólowe połączone z męską niepłodnością i nieprawidłowymi wynikami nasienia w przynajmniej dwóch badaniach są wskazaniem do zabiegu operacyjnego. Istnieje wiele metod operacyjnych jednak najczęściej stosowana jest metoda wysokiego podwiązania żyły jądrowej wg Bernardiniego lub Palomo. Zabieg wykonywany jest metodą klasyczną lub laparoskopową. Powikłania po operacji występują u 7% pacjentów a najczęstszą z nich jest wodniak jądra.

Pomocne w leczeniu bywają preparaty zawierające diosminę lub dobesylan wapnia, które działając na naczynia żylne poprawiają powrót krwi z układu żylnego, zmniejszają nadciśnienie i zastój żylny.