Gruczolak prostaty, nazywany inaczej łagodnym rozrostem gruczołu krokowego, jest schorzeniem powodującym u starzejących się mężczyzn bardzo uciążliwe objawy, związane z oddawaniem moczu. Gruczolak prostaty jest bardzo częsty – przyjmuje się, że jeśli człowiek żyłby dostatecznie długo, to gruczolaka prostaty można by było stwierdzić niemal u każdego mężczyzny.
Gruczolak prostaty – przyczyny, objawy, leczenie
Gruczolak prostaty – przyczyny
Szacuje się, że rozpoznanie łagodnego rozrostu gruczołu krokowego można postawić u ponad połowy wszystkich mężczyzn, którzy ukończyli 60 rok życia. Zaledwie 10 % mężczyzn w wieku 85 lat nie cierpi na to schorzenie.
Z pewnym uproszczeniem można przyjąć, że etiologia łagodnego rozrostu gruczołu krokowego wiąże się ze stymulacją przez aktywny metabolit testosteronu – dihydrotestosteron komórek nabłonka gruczołowego. W procesie tym wytwarzane są czynniki wzrostu (m. in. EGF, TGFβ), które dodatkowo powodują wzrost komórek gruczołowych, ich namnażanie się, pobudzenie czynności wydzielniczej oraz rozrost tkanki łącznej w obrębie anatomicznej strefy przejściowej narządu.
Gruczolak prostaty – objawy
Objawy kliniczne występujące u pacjentów cierpiących na gruczolaka stercza są bardzo zróżnicowane, co wynika bezpośrednio z patogenezy schorzenia. Zasadniczo możemy je podzielić na dwie grupy.
Objawy gruczolaka gruczołu krokowego związane z procesem napełniania pęcherza moczowego
Do tej kategorii możemy zaliczyć następujące objawy chorobowe:
- częstomocz – oddawanie moczu wielokrotnie (więcej niż 8 razy) w ciągu dnia, zazwyczaj niewielkiej objętości;
- nykturia – wielokrotne oddawanie moczu w nocy (więcej niż jeden raz);
- dysuria – bolesne oddawanie moczu, z towarzyszącym pieczeniem lub bez niego;
- parcie naglące – problemy z powstrzymaniem oddawania moczu, przymus gwałtownego oddania moczu;
- uczucie parcia na pęcherz moczowy.
Objawy gruczolaka prostaty związane z procesem opróżniania pęcherza moczowego
Do tej grupy symptomów należy zaliczyć między innymi:
- problemy związane z rozpoczęciem oddawania moczu,
- oddawanie moczu w sposób przerywany,
- oddawanie moczu kroplami,
- zwiększenie ilości czasu potrzebnego do oddania moczu,
- zwężenie strumienia oddawanego moczu,
- subiektywne odczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza moczowego po oddaniu moczu.
Spośród rzadszych objawów i niekorzystnych następstw, które można zaobserwować w przebiegu klinicznym gruczolaka prostaty, na szczególną uwagę zasługują:
- krwiomocz (makroskopowy),
- mimowolne popuszczanie niewielkich ilości moczu,
- rozstrzeń pęcherza moczowego wskutek zastoju moczu,
- uchyłki pęcherza moczowego powstałe na skutek podwyższonego ciśnienia w tym narządzie,
- przerost mięśniówki pęcherza moczowego,
- poszerzenie moczowodów,
- poszerzenie układu kielichowo-miedniczkowego,
- objawy zakażenia układu moczowego,
- kamica pęcherza moczowego,
- kamica nerkowa,
- niewydolność nerek.
Leczenie gruczolaka prostaty – leki na gruczolaka prostaty
Najczęściej stosowanymi lekami w farmakoterapii łagodnego rozrostu gruczołu krokowego są tzw.α-blokery (np. tamsulosyna, terazosyna, doksazosyna i inne). Leki te, blokując receptor α1-adrenergiczny, działają rozluźniająco na mięśnie gładkie układu moczowego znacznie ułatwiając proces opróżniania się pęcherza moczowego.
Inną grupą leków znajdującą zastosowanie w leczeniu gruczolaka prostaty są tzw. inhibitory 5α-reduktazy (np. dutasteryd, finasteryd i inne).5α-reduktaza jest enzymem przekształcającym główny męski hormon płciowy – testosteron, w jego bardziej aktywną formę – dihydrotestosteron. Leki z tej grupy powodują zmniejszenie już w ciągu kilku miesięcy rozmiarów gruczołu krokowego.
Metody zabiegowe (małoinwazyjne) leczenie gruczolaka stercza
W leczeniu łagodnego rozrostu gruczołu krokowego stosuje się obecnie kilka rodzajów zabiegów laserowych, które różnią się między sobą rodzajem używanej wiązki laserowej oraz techniką wykonania zabiegu.
Najpopularniejszym spośród nich jest tzw. przezcewkowa koagulacja laserowa (VLAP z ang. visual laser ablation of the prostate), w której promień lasera jest używany do wywołania martwicy skrzepowej w obrębie tkanki gruczołowej stercza. Metody małoinwazyjne wymagają dużego doświadczenia od operatora, gdyż wiążą się z relatywnie dużym odsetkiem powikłań w postaci objawów podrażnienia dróg moczowo-płciowych oraz koniecznością długotrwałego utrzymywania cewnika w pęcherzu moczowym po zabiegu.
Innym podejściem w małoinwazyjnym leczeniu gruczolaka prostaty są techniki zabiegowe wykorzystujące energię cieplną. Korzyścią wynikającą z ich stosowania jest fakt, że mogą one być przeprowadzane ambulatoryjnie lub w ramach jednodniowych pobytów w szpitalu. Do najpopularniejszych technik zabiegowych z tej grupy należą:
- miejscowa przezcewkowa hipertermia mikrofalowa (TUMT z ang. transurethral microwave termotherapy),
- przezcewkowa ablacja igłowa (TUNA z ang. transurethral needle ablation).
Metody operacyjne – operacja na gruczolaka prostaty
Złotym standardem, a zarazem zdecydowanie najczęstszym zabiegiem chirurgicznym, stosowanym w leczeniu gruczolaka prostaty jest tzw. przezcewkowa resekcja prostaty (TURP z ang. transurethral resection of the prostate). Zabieg ten polega na przezcewkowym (endoskopowym z dojścia przez cewkę moczową) wprowadzeniu pętli elektrycznej i usunięciu z jej pomocą części masy gruczolaka.
Jeśli objętość stercza jest znaczna, zazwyczaj wykonuje się tzw. załonową resekcję gruczolaka prostaty (załonową adenomektomię). Minusem takiego rozwiązania jest konieczność długotrwałej hospitalizacji z obserwacją pacjenta po zabiegu. Jeżeli natomiast objętość gruczołu krokowego jest niewielka, to alternatywą dla przezcewkowej resekcji prostaty może okazać się tzw. przezcewkowe nacięcie gruczołu krokowego (TUIP z ang. transurethal incision of the prostate). Zabieg ten charakteryzuje się mniejszą ilością powikłań w porównaniu z dwoma wyżej wymienionymi sposobami leczenia chirurgicznego.
Wypowiedź urologa na temat gruczolaka prostaty
Zdaniem eksperta
Łagodny rozrost gruczołu krokowego określany jest często jako gruczolak prostaty i jest jedną z najczęstszych chorób występujących u starszych mężczyzn, ponieważ zapadalność na tę chorobę wzrasta wraz z wiekiem.
Lokalizacja prostaty obejmuje część bliższą cewki moczowej, poniżej pęcherza moczowego, do przodu od odbytnicy i stąd wynika jej dostępność w podstawowym badaniu palcem przez odbytnicę – tj. badaniu per rectum. Łagodny rozrost prostaty należy różnicować z rakiem prostaty oraz stanami zapalnymi prostaty. Na kliniczny obraz łagodnego rozrostu prostaty składają się najczęściej: powiększenie prostaty, przeszkoda podpęcherzowa oraz inne dolegliwości odczuwane przez chorego.
Objawy chorobowe można podzielić na 2 grupy: 1. objawy przeszkodowe (związane z opróżnianiem pęcherza): trudności w rozpoczęciu mikcji (tj. oddawania moczu), zwężenie strumienia moczu, wydłużenie czasu mikcji, przerywany strumień moczu, oddawanie moczu kroplami, uczucie niecałkowitego opróżniania pęcherza moczowego; 2. objawy z podrażnienia (związane z napełnianiem pęcherza): częstomocz dzienny i nocny, uczucie gwałtownego parcia na pęcherz, okresowe trudności w powstrzymaniu mikcji (tzw. parcia naglące), ból lub uczucie pieczenia w trakcie oddawania moczu.
W zapaleniu prostaty do objawów z podrażnienia, często o znacznym nasileniu, dołącza charakterystyczny wzrost temperatury ciała i w tym przypadku włączenie antybiotykoterapii przez odpowiednio długi czas pozwala wyleczyć stan chorobowy i zapobiec nawrotom. Zapalenie prostaty manifestuje się też zazwyczaj charakterystycznie w badaniu per rectum.
Pierwszym i podstawowym badaniem diagnostycznym jest badanie per rectum, najlepiej wykonane prze lekarza doświadczonego w tym zakresie, czyli specjalistę urologa. Kolejne, szczególnie pomocne w różnicowaniu łagodnego rozrostu prostaty i raka prostaty, jest oznaczenie stężenia specyficznego antygenu sterczowego we krwi – PSA. Ważne jest też wykonanie badania USG dającego ocenę stanu układu moczowego, a także badanie ogólne i ewentualnie bakteriologiczne moczu, pozwalające wykryć częste przewlekłe zakażenie układu moczowego, szczególnie w zaawansowanym gruczolaku prostaty przy współistniejącej kamicy pęcherza moczowego.
W pierwszych stadiach klinicznych łagodnego rozrostu prostaty, przy nieznacznych objawach i niezbyt powiększonym gruczolaku prostaty, jako leczenie z wyboru stosowane jest leczenie farmakologiczne. Przy braku poprawy w zakresie objawów lub w bardziej zaawansowanym klinicznie gruczolaku kwalifikujemy chorego do leczenia operacyjnego. Zawsze obowiązkowo w tej jednostce chorobowej należy monitorować pacjenta wykorzystując badania obrazowe – głównie USG, a także urofluometrię (tj. oznaczanie przepływu moczu). Ogromnie ważne jest różnicowanie w kierunku raka prostaty, które dokonuje się przeprowadzając okresowe oznaczenie we krwi specyficznego antygenu sterczowego – PSA, standardowo 1 raz w roku.
Do metod operacyjnych najczęściej wykonywanych w leczeniu łagodnego rozrostu prostaty należą: elektroresekcja przezcewkowa gruczolaka prostaty, laparoskopowe wycięcie gruczolaka prostaty, odparowanie tkanki stercza ze pomocą energii laserowej oraz, obecnie coraz rzadziej stosowane, klasyczne operacyjne wyłuszczenie gruczolaka prostaty. Zabiegi operacyjne cechują się dużą skutecznością terapeutyczną i usuwają przyczynę dalszego negatywnego wpływu przeszkody podpęcherzowej na wyższe piętra układu moczowego. Pamiętać trzeba jednak, że po ich wykonaniu należy dalej okresowo kontrolować pacjenta, szczególnie w aspekcie monitorowania ewentualnego raka prostaty.
Rafał Drobot
Lekarz
Absolwent Wydziału Lekarskiego w Katowicach Śląskiego Uniwersytetu Medycznego oraz studiów podyplomowych Prawo w Ochronie Zdrowia na Uniwersytecie Śląskim. Doświadczenie zawodowe początkowo zdobywał w Oddziale Urologicznym WSZ w Koninie. Od 2017 roku związany z Oddziałem Urologii i Onkologii Urologicznej Centrum Uronefrologii MSS w Warszawie. Pracuje również w kilku poradniach urologicznych na terenie Warszawy. Członek Polskiego Towarzystwa Urologicznego oraz Europejskiego Towarzystwa Urologicznego. Biegle posługuje się językiem angielskim oraz francuskim.
Komentarze i opinie (1)
opublikowany 22.10.2018