Pieczenie i ból przy oddawaniu moczu – objawy dyzuryczne

Czym są objawy dyzuryczne?

Terminem objawy dyzuryczne określa się dolegliwości bólowe w okolicy podbrzusza, a także uporczywe pieczenie podczas każdorazowej mikcji (oddawania moczu). Ponadto zaliczamy do nich częste oddawanie moczu, gdzie słowo „częste” oznacza zwiększoną ilość mikcji w ciągu dnia, przy przyjmowaniu standardowej objętości płynów.

Objawy dyzuryczne to:

• ból w okolicy podbrzusza,
• uczucie kłucia w cewce moczowej,
• parcie na mocz, często bolesne,
• częste oddawanie moczu w małych ilościach,
• gorączka.

Zdecydowana większość pacjentów prezentujących taki obraz kliniczny cierpi na infekcje dróg moczowych, przede wszystkim na zapalenie pęcherza moczowego. U mężczyzn takie dolegliwości mogą zwiastować choroby gruczołu krokowego, natomiast u obu płci należy zawsze rozpatrzeć możliwość infekcji przenoszonych drogą płciową.

Zobacz też: Kolor moczu a choroby

Infekcje bakteryjne a ból i pieczenie przy oddawaniu moczu

Najczęstszą przyczyną dolegliwości dyzurycznych jest zakażenie układu moczowego, popularnie zwane ZUM. Zakażenie oznacza kolonizację dróg moczowych, naturalnie pozostających jałowych powyżej zwieracza pęcherza moczowego przez patogeny chorobotwórcze, głównie bakterie. Dominującym szczepem jest Escherichia coli, bytująca przede wszystkim w jelicie grubym. Bakteria ta powoduje nawet 90% zakażeń układu moczowego, w zdecydowanej większości zapalenie pęcherza moczowego. Pozostałe 10% stanowią zakażenia innymi szczepami bakterii, a także wirusami czy grzybami.

Drobnoustroje chorobotwórcze odpowiedzialne za pojawienie się przykrych objawów, takich jak pieczenie i ból podczas oddawania moczu, kolonizują drogi moczowe drogą wstępującą, która polega na wnikaniu do cewki moczowej organizmów bytujących w okolicy skóry krocza, odbytu. Tylko niewielki odsetek osób choruje na ZUM przenoszony drogą krwiopochodną.

To też może Cię zainteresować: Zielony mocz – przyczyny

Oczywiście organizm ludzki nie pozostaje bierny w kontakcie z patogenem. Sprawnie funkcjonujący układ odpornościowy powinien aktywować na tyle silnie mechanizmy obronne, żeby nie dopuścić do rozwoju ZUM-u. W sytuacji, gdy bakterie z moczowodu wędrują dalej, docelowo osiedlając się w jednej czy dwóch nerkach to wówczas mamy do czynienia z odmiedniczkowym zapaleniem nerek. Warto nadmienić, że czasem o infekcji dróg moczowych świadczą tylko i wyłącznie wyniki badań laboratoryjnych, a obraz kliniczny pacjenta nie odbiega od normy. Stan ten określa się mianem bakteriomoczu bezobjawowego, który rzadko wymaga zastosowania leczenia farmakologicznego.

Organizm posiada wiele mechanizmów obronnych, aby nie dopuścić do kolonizacji dróg moczowych przez patogeny chorobotwórcze. Sam nabłonek wyścielający drogi moczowe posiada takie właściwości, dodatkowo wzmocnione przez kwaśny odczyn moczu. Podczas każdorazowej mikcji strumień moczu wypłukuje bakterie. Kiedy dochodzi do osłabienia bariery ochronnej, liczba bakterii w drogach moczowych sukcesywnie wzrasta i prowadzi do zakażenia. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku utrudnionego odpływu moczu oraz gdy ma miejsce zaleganie moczu w drogach moczowych. Pierwsza sytuacja zwykle jest powiązana z anomaliami anatomicznymi dotyczącymi dróg moczowych, natomiast druga sytuacja może pojawić się w ciąży, gdzie przyczyną jest powiększająca się macica z rozwijającym się płodem.

Inne przyczyny pieczenia i bólu podczas oddawania moczu

Płeć a infekcje dróg moczowych

Płeć żeńska predysponuje do częstych (3–4 razy) infekcji w obrębie dróg moczowych. Wynika to z odmiennej budowy anatomicznej cewki moczowej kobiet, która jest przede wszystkim krótsza niż męska, a ponadto położona w niedalekim sąsiedztwie pochwy i odbytu, które są zasiedlone przez liczne drobnoustroje. Niektóre nawyki higieniczne, jak np. podcieranie w kierunku od tyłu do przodu po skorzystaniu z toalety dodatkowo ułatwia przenikanie bakterii. U mężczyzn, droga, którą muszą pokonać bakterie jest znacznie dłuższa, co zmniejsza szansę na zakażenie.

Stosunek płciowy jako przyczyna infekcji dróg moczowych

Zakażeniu układu moczowego sprzyja także aktywność seksualna. Taka etiologia infekcji pozwala na określanie choroby jako „syndromu miodowego miesiąca”. Problem dotyczy głównie płci żeńskiej, ze względu na warunki anatomiczne. Częstotliwość współżycia też ma znaczenie. Im częściej tym ryzyko infekcji wzrasta. Ponadto niemałą rolę przypisuje się również metodzie antykoncepcji.

Stosowanie preparatów plemnikobójczych w połączeniu z kapturkiem naszyjkowym czy krążkiem dopochwowym dodatkowo przyczynia się do infekcji. Dlatego problem ZUM-u nie jest w tym wypadku jednorazowym epizodem, tylko ma tendencje do nawracania (nawrotowe zakażenie układu moczowego) i występuje nawet kilka razy w ciągu roku, co niewątpliwie utrudnia codzienne funkcjonowanie, zwłaszcza jeżeli objawy w postaci pieczenia i bólu przy oddawaniu moczu powtarzają się. Należy pamiętać, że dolegliwości dyzuryczne są elementem obrazu klinicznego również w przypadku chorób przenoszonych drogą płciową o etiologii bakteryjnej, wirusowe, a nawet grzybiczej.

Ciąża a zakażenie układu moczowego

Naturalnie ciąża jest stanem fizjologicznym, ale zmiany zachodzące w organizmie kobiety w trakcie jej trwania przyczyniają się do częstszych infekcji dróg moczowych. Wynika to z faktu, iż powiększająca się macica uciska pęcherz moczowy, w związku z tym odpływ moczu jest utrudniony.

Zalegający mocz to doskonałe środowisko dla patogenów. Poza tym, pod wpływem hormonów większość narządów w organizmie matki ulega powiększeniu, aby ułatwić początkowo rozwój wewnątrzmaciczny, a docelowo poród, który byłby bardzo dużym problemem dla rodzącej, gdyby nie dostatecznie rozciągnięty kanał rodny. Takie rozciągnięcie tkanek obserwuje się także w obrębie dróg moczowych: moczowody, pęcherz moczowy i cewka moczowa, co ułatwia bakteriom kolonizację tych struktur.

Inne przyczyny

Nadmierna potliwość – choroby przebiegające z nadmierną potliwością wiążą się oddawaniem moczu w mniejszej objętości, co stwarza doskonałe warunki do kolonizacji dróg moczowych przez drobnoustroje chorobotwórcze. Należy pamiętać, że źródłem bakterii są również baseny, a zwłaszcza jacuzzi.

Cukrzyca – chorzy na cukrzyce częściej cierpią na wszelkiego rodzaju zakażenia, jest to wynikiem hiperglikemii, podwyższone wartości cukru we krwi, sprzyjają takim infekcjom.

Objawy dyzuryczne towarzyszą także rakowi pęcherza moczowego.

Ból i pieczenie podczas oddawania moczu u mężczyzn

Zapalenie cewki moczowej bardzo często wynika z kolonizacji tego miejsca bakterią chorobotwórczą Chlamydia trachomatis, która najczęściej przenoszoną jest drogą płciową. Podobne dolegliwości dyzuryczne występują u mężczyzn podczas zakażenia rzeżączkowego (Neisseria gonorhoea), który dotyczy nie tylko układu moczowego, ale także może obejmować swoim zasięgiem okolice jąder, najądrzy, odbytnicy, a nawet gardła. Oprócz czynnika bakteryjnego udowodniono rolę czynnika wirusowego w etiopatogenezie zakażenia. Najczęściej jest to wirus opryszczki. Zapalenie może być także konsekwencją urazu lub podrażnienia substancjami chemicznymi.

Podobnie jak u kobiet objawy zapalenia to silny ból podczas oddawania moczu. Ponadto mogą pojawić się upławy, które w zależności od czynnika etiologicznego przyjmują zabarwienie od przejrzystego, po białawe do nawet zielono-żółtego. Ostatnie wynika z obecności nie tylko patogenu chorobotwórczego, ale także napływających komórek zapalnych. Jest to efekt mobilizacji układu odpornościowego. To właśnie wykryte w badaniu mikroskopowym komórki zapalne stanowią podstawę do rozpoznania zakażenia cewki moczowej.

Rozpoznanie i objawy dyzurii

Do najczęściej zgłaszanych dolegliwości, pojawiających się przede wszystkim podczas oddawania moczu zaliczamy:

• pieczenie przy oddawaniu moczu;
• dolegliwości bólowe, zwłaszcza okolicy podbrzusza;
• uczucie kłucia w cewce moczowej;
• bolesne parcie na mocz;
• częste oddawanie moczu w małych ilościach.

Gorączka – objaw, który powinien zwiększyć czujność pacjentów, zwłaszcza jeżeli dodatkowo wystąpią dreszcze, tępy ból pleców. Wymienione symptomy mogą zwiastować zapalenie nerek. Z uwagi na niebezpieczne powikłania tej choroby wskazana jest natychmiastowa wizyta u lekarza, w celu odpowiednio ukierunkowanej diagnostyki i wdrożenia postępowania farmakologicznego. Badaniem pierwszego rzutu jest badanie ogólne moczu, w którym obserwuje się zwiększoną liczbę białych krwinek, co nazywamy leukocyturią oraz krwinek czerwonych (erytrocyturia). Stwierdza się także obecność białka oraz szczepy bakterii chorobotwórczych w posiewie.

Przebieg może być bezobjawowy, zwłaszcza u osób starszych, wyniszczonych czy z obniżoną sprawnością układu odpornościowego.

Lekarz stawia rozpoznanie zakażenia układu moczowego na podstawie:

• dolegliwości zgłaszane przez pacjenta,
• badanie podmiotowe,
• badanie ogólne moczu,
• posiew moczu.

Przy podejrzeniu nieprawidłowości anatomicznych dróg moczowych zaleca się wykonanie dostępnych badań obrazowych, tj.:

• USG,
• urografia,
• tomografia komputerowa.

Czytaj również: Torbiel jądra – przyczyny, objawy, leczenie. Czy torbiel jądra jest groźna?

Leczenie zakażenia układu moczowego

Jeżeli infekcja dotyczy dolnego odcinka układu moczowego zwykle leczenie polega na przyjmowaniu leków odkażających tj. nitrofurany, sulfonamidy czy antybiotyki. Dolegliwości powinny ustąpić całkowicie albo przynajmniej znacząco zmniejszyć nasilenie w ciągu 1-3 dni.

Hospitalizacji wymagają pacjenci, u których doszło do zakażenia nerek. Początkowo prowadzona jest antybiotykoterapia dożylna, ewentualnie przy braku dostępu żylnego domięśniowa. Leczenie zwykle trwa 10-14 dniu. Kontrolne badanie moczu i posiew należy wykonać w czasie 1-2 tygodni od momentu zakończenia terapii.

Bakteriomocz bezobjawowy stanowi wskazanie do leczenia tylko w przypadku kobiet w ciąży. Do bezpiecznych antybiotyków zaliczamy m.in. amoksycylinę. Każdy epizod zakażenia układu moczowego u ciężarnych stanowi podstawę do wykonywania kontrolnych posiewów moczu do rozwiązania.

Do powikłań zakażenia układu moczowego zaliczamy m.in. roponercze, ropień nerki, ropień okołonerkowy. Należy zachować czujność, gdyż są to stany zagrożenia życia.

Leczenie wspomagające:

• leżenie w łóżku, jeżeli jest taka możliwość warto wykorzystać termofor. Ciepło w znacznym stopniu poprawia ukrwienie błony śluzowej dróg moczowych co w konsekwencji przyspiesza proces leczenia.
• odpowiednie nawodnienie (ponad 2 litry/dobę) – zwiększa się tym samym ilość mikcji w ciągu doby i dochodzi do wypłukiwania szczepów bakterii. Najlepsza jest woda mineralna niegazowana, aczkolwiek w tym przypadku tak naprawdę rodzaj dostarczanego płynu ma niewielkie znaczenie. Należy unikać kawy i herbaty, bo zawarte w nich związki podrażniają pęcherz moczowy.

Jak zapobiegać zakażeniom?

Skuteczne sposoby na zapobieganie zakażeniom układu moczowego to:

• odpowiednia higiena okolicy cewki moczowej (ponadto należy pamiętać, aby podcierać się w kierunku od przodu do tyłu, aby zapobiegać transmisji bakterii z okolicy odbytu;
• regularne oddawanie moczu, aby nie doprowadzić do nadmiernego zalegania moczu w pęcherzu moczowym;
• odpowiednie nawodnienie, zaleca się, aby było to więcej niż 1,5 litra. Należy pamiętać o dodatkowej szklance wody przed stosunkiem płciowym;
• utrzymywanie kwaśnego pH moczu (suplementacja witaminy C i preparatów z żurawiny, sok żurawinowy, który zapobiega przyleganiu bakterii do błony śluzowej dróg moczowych);
• strój adekwatny do warunków atmosferycznych, aby uniknąć przeziębienia.