Plamy opadowe (pośmiertne) – po jakim czasie występują i jak wyglądają?

Plamy opadowe – czym są?

Plamy opadowe (inaczej plamy pośmiertne, łac. livor mortis) są jednym z objawów śmierci – w pełni rozwinięte plamy opadowe przed śmiercią zdecydowanie nie powstają. Plamy opadowe za życia, które pojawiają się już w okresie agonii, mogą występować z powodu ustającej stopniowo czynności układu krążenia – w takiej sytuacji są one bardzo drobne, występują głównie za uszami i określane są jako tzw. róże cmentarne (w tym przypadku mogą one stanowić pierwsze objawy agonii).

Plamy opadowe, czyli charakterystyczne wybroczyny na ciele, powstają w związku z ustaniem krążenia krwi w organizmie. Kiedy serce przestaje bić, do zera spada wartość ciśnienia tętniczego. W takiej sytuacji krew, a dokładniej mówiąc krwinki czerwone, pod wpływem siły grawitacji ulegają przemieszczeniu do najniższych okolic ciała i to właśnie tu widoczne stają się wtedy plamy opadowe.

Zobacz też: Czerwone plamy na nogach – co mogą oznaczać?

Plamy opadowe – jak wyglądają?

Pośmiertne plamy opadowe mogą mieć bardzo różne rozmiary – miewają od kilku do nawet kilkunastu centymetrów. Typowo są fioletowawo-sinawo-czerwonawe (jednoznaczne określenie ich barwy jest wyjątkowo trudne – specjaliści opisujący objawy śmierci różnie definiują widziane przez siebie kolory).

Plamy opadowe i ich dokładna ocena są szczególnie ważne wtedy, gdy przyczyny śmierci danego człowieka są niejasne – dzięki nim możliwe jest m.in. oszacowanie, jaki był czas zgonu. P lamy opadowe na zwłokach nie uwidaczniają się od razu po śmierci, a się już pojawią, nie podlegają jakimkolwiek zmianom. Pierwsze ich przejawy stają się zauważalne na zwłokach po około 30 minutach, do wykształcenia pełnych plam dochodzi jednak w ciągu 2–4 godzin od zgonu.

Możliwa jest jednak tzw. wędrówka plam – jeżeli bowiem ciało denata zostanie przemieszczone, ponownie dojść może do przemieszczania się krwi do najniżej położonych rejonów ciała. Tego rodzaju plamy pośmiertne są już bledsze od tych, które pojawiły się wcześniej. Zjawisko wędrówki plam jest możliwe w ciągu około 12 godzin od śmierci – po tym czasie nie dochodzi już do przemieszczania się plam opadowych. Analizując dokładny wygląd plam pośmiertnych, można więcoszacować to, czy już po śmierci ciało denata było przemieszczane.

Wtedy, gdy analizowane są objawy zgonu, ocena koloru plam pośmiertnych może pozwolić na wysunięcie pewnych – nierzadko bardzo ważnych – informacji o przyczynie śmierci. Przykładowo wyjątkowo jaskrawoczerwone plamy opadowe mogą dowodzić, że człowiek został zatruty tlenkiem węgla (inną możliwą przyczyną takiego zabarwienia plam może być także i to, że zwłoki przebywały w wyjątkowo niskiej temperaturze). Wtedy zaś, gdy plamy opadowe na twarzy czy w innym miejscu mają wręcz brunatne zabarwienie, u denata mogło dość do zatrucia np. azotanami.

Przeczytaj: Brązowe plamy na skórze – jakie mogą być przyczyny?

Plamy opadowe – gdzie się lokalizują?

To, gdzie wystąpią plamy opadowe, zależy od pozycji w znajduje się ciało po śmierci. Jeżeli bowiem zwłoki leżą w pozycji na wznak, na plecach, plamy pośmiertne będą najwyraźniejsze po bokach ciała. Sino-czerwone plamy na nogach również mogą być widoczne, jednakże w ich dolno-bocznych częściach.

Dzieje się tak z tego powodu, iż w miejscach, w których ciało styka się bezpośrednio z podłożem i które są przez to uciskane, nie dochodzi do napływu krwi – w efekcie nie mogą więc w nich powstać plamy opadowe.

U osób, które zginęły wskutek powieszania, mogą się one pojawiać w końcowych częściach rąk oraz kończyn dolnych (wtedy możliwe są plamy opadowe na stopach).

Plamy opadowe a inne objawy zgonu

Plamy opadowe na nogach czy w innych rejonach ciała to tylko jedna ze zmian, które pojawiają się po zgonie. Poza nimi wyróżnia się jeszcze inne oznaki śmierci, takie jak:

• oziębienie (zachodzi ono w bardzo różnym tempie, to, jak szybko zmniejsza się temperatura ciała, zależne jest chociażby od temperatury początkowej, ale i od tego, jaka jest wilgotność czy ruch powietrza w otoczeniu zwłok),
• wysychanie (najbardziej zauważalne jest ono w obrębie spojówek, ust oraz języka),
• stężenie pośmiertne (mianem tym określa się następujące po śmierci zesztywnienie mięśni, które rozwija się po około 2–4 godzinach od zgonu i utrzymuje się nawet do 4 dni od śmierci denata),
• bladość (wynikająca przede wszystkim z ustania krążenia krwi),
• autoliza (proces rozkładu zwłok spowodowany działalnością obecnych w komórkach rozmaitych enzymów),
• gnicie (proces rozkładu tkanek związany z działalnością różnych drobnoustrojów, przede wszystkim bakterii).

Ze względu na czas, po którym wymienione wyżej zmiany się pojawiają, znamiona śmierci dzieli się na wczesne (do nich należą oziębienie, wysychanie, plamy opadowe oraz bladość i stężenie pośmiertne) i późne (którymi są autoliza i gnicie).

Tak naprawdę dopiero analiza wszystkich wymienionych (o ile oczywiście zdążą się one pojawić do momentu dokonywania oględzin zwłok) pozwala wysuwać wnioski dotyczące czy to czasu, czy też przyczyny śmierci danego człowieka. Objawy śmierci stanowią przedmiot zainteresowania przede wszystkim medyków sądowych oraz prokuratorów – to na ich podstawie możliwa jest chociażby ocena, czy do zgonu danej osoby przyczyniły się osoby trzecie.

Czytaj również: Wybroczyny na skórze – co oznaczają, przyczyny, badania, leczenie