Niemiarowość serca – objawy, przyczyny, jak się leczy?

Niemiarowość serca – jakie są rodzaje arytmii serca?

Praktyczny podział zaburzeń rytmu serca, w zależności od częstotliwości akcji serca, wyróżnia takie stany jak:

• bradyarytmia – wolny rytm serca, poniżej 60/min,
• tachyarytmia – szybki rytmserca, powyżej 100/min.

Biorąc pod uwagę miejsce powstawania, wśród zaburzeń rytmu serca możemy także wyodrębnić:

• arytmie nadkomorowe – możemy tutaj zaliczyć takie zaburzenia rytmu serca jak (w dość dużym uproszczeniu):
  • dodatkowe pobudzenia nadkomorowe,
  • częstoskurcze nadkomorowe (skrót – SVT),
  • zespoły preekscytacji,
  • tachyarytmie zatokowe,
  • migotanie przedsionków (skrót – AF),
  • trzepotanie przedsionków (skrót – Afl);
• arytmie komorowe – możemy tutaj zaliczyć następujące zaburzenia rytmu serca (również w dużym uproszczeniu):
  • dodatkowe pobudzenia komorowe (skrót – PVC),
  • częstoskurcz komorowy (skrót – VT),
  • migotanie komór (skrót – VF).

Przeczytaj również: Ablacja serca – na czym polega, wskazania, bezpieczeństwo

Niemiarowość serca – objawy

Choć określenie „niemiarowość serca” obejmuje dużą liczbę bardzo zróżnicowanych stanów chorobowych, to najczęstszym objawem zaburzeń rytmu serca jest tzw. kołatanie serca. Kołatanie serca to pewnego rodzaju subiektywne, nieprzyjemne uczucie związane z nieregularną akcją serca. Kołatanie serca może występować w postaci epizodycznej (napadowej), jak również być odczuwane w sposób ciągły.

Niektóre spośród wymienionych wyżej arytmii serca są nieszkodliwe, tzn. nie wywołują objawów chorobowych oraz nie są związane ze zwiększoną śmiertelnością, obniżając jedynie jakość życia pacjentów. Niemniej jednak wystąpienie wielu z nich może okazać się bardzo niekorzystne dla zdrowia i życia chorych.

Niektóre (nawet bezobjawowe) zaburzenia rytmu serca związane są z niekorzystnymi następstwami. Następstwa te obejmują:

• zwiększone ryzyko wykrzepiania krwi w sercu– z powikłaniami w postaci epizodów zakrzepowo-zatorowych, przede wszystkim udaru niedokrwiennego mózgu,
• niedostateczny transport krwi do tkanek obwodowych, jako wynik zmniejszonego rzutu serca – może to doprowadzić do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi i wystąpienia zawrotów głowy, stanu przedomdleniowego oraz omdleń,
• wzrost ryzyka wystąpienia niewydolności serca i nagłej śmierci sercowej.

Niemiarowość serca a arytmie komorowe

Groźne dla zdrowia i życia są przeważnie utrwalone arytmie komorowe. Do stanów chorobowych predysponujących do wystąpienia komorowych zaburzeń rytmu serca możemy zaliczyć między innymi:

• stan po zawale mięśnia sercowego,
• kardiomiopatie (przerostowa, rozstrzeniowi niezwiązana z niedokrwieniem, arytmogenna prawo komorowa),
• wrodzony zespół długiego QT,
• wrodzony zespół krótkiego QT,
• zespół Brugadów,
• wielokształtny częstoskurcz komorowy zależny od katecholamin,
• wstrząśnięcie serca.

Badania przy niemiarowości serca

Rozważne użycie nieinwazyjnych metod diagnostycznych jest ważnym elementem przy ocenie chorych z arytmią serca. Nie ma badania ważniejszego niż EKG, szczególnie przy zapisie prowadzonym w czasie występowania objawów chorobowych. Różne zapisy EKG z powłok ciała mogą dostarczać ważnych informacji, dotyczących przyczyn arytmii i czynników je wyzwalających.

Diagnostycznie ważne przesłanki zaburzeń rytmu serca mogą być ujawnione nawet w spoczynkowym EKG. Dużo lepszą skutecznością diagnostyczną cechuje się 24-godzinne monitorowanie EKG (Holter). W tym przypadku rejestrator zdarzeń (ciągły i przerywany) zapisuje EKG z powierzchni ciała przez dłuższy czas, zwiększając prawdopodobieństwo powiązania zaburzeń rytmu serca i objawów. Wszczepialne na długi okres urządzenie monitorujące, jak i komercyjny 24-godzinny zapis EKG, umożliwiają przedłużony nadzór telemetryczny („na odległość”), zarówno w celu diagnostycznym jak i w celu kontroli skuteczności leczenia.

Test pochyleniowy

Przy ocenie niektórych chorych z powtarzającymi się omdleniami przydatny jest test pochyleniowy, nazywany inaczej testem pionizacyjnym. W czasie testu pacjent leży na specjalnym stole z podpórką na nogi i monitoruje się mu ciśnienie tętnicze oraz EKG. W pierwszej fazie badania pacjent leży od kilku do kilkunastu minut, co pozwala uzyskać stabilizację układu sercowo-naczyniowego. W drugiej fazie badania pacjent jest pionizowany, co trwa zwykle kilkadziesiąt minut. Badanie kończy się po wystąpieniu omdlenia, a jeśli do niego nie doszło, stosuje się jeszcze prowokację farmakologiczną i obserwuje pacjenta przez kilkanaście minut.

Test pochyleniowy może być także użyteczny u pacjentów z pojedynczym epizodem omdlenia, prowadzącym do urazu, szczególnie przy nieobecności strukturalnej choroby serca. U pacjentów ze strukturalną chorobą serca test pochyleniowy może być wskazany przy występowaniu u nich omdleń, których inne przyczyny zostały wykluczone. Test pochyleniowy jest względnie przeciwwskazany w przypadku:

• obecności ciężkiej choroby niedokrwiennej serca ze zwężeniem proksymalnych odcinków naczyń wieńcowych,
• znanego ciężkiego naczyniopochodnego uszkodzenia mózgu,
• ciężkiej stenozy(zwężenia) zastawki mitralnej,
• zwężenia drogi odpływu z lewej komory(np. w postaci stenozy aortalnej).

Badania elektrofizjologiczne są kluczowe dla zrozumienia i leczenia wielu arytmii serca. W rzeczywistości najczęściej test elektrofizjologiczny jest inwazyjny, jednak umożliwia zarówno diagnostykę jak i terapię. Jego składowymi są podstawowe pomiary przewodzenia elektrycznego w sercu, w warunkach spoczynku i przy obciążeniu oraz indukujące arytmie manewry, zarówno stymulacją jak i farmakoterapią.

Niemiarowość serca – leczenie

Postępowanie lecznicze w przypadku zaburzeń rytmu serca przede wszystkim zależy od tego, czy stan chorego jest stabilny czy niestabilny. Zastosowanie znajdują następujące metody terapeutyczne:

• manewry fizyczne – liczne zabiegi fizyczne mogą zwiększyć aktywność przywspółczulnego układu nerwowego zaopatrującego mięsień sercowy, powodując zablokowanie przewodnictwa elektrycznego przez węzeł przedsionkowo-komorowy – strukturę przewodzącą w warunkach fizjologicznych pobudzenie elektryczne z przedsionków do komór. Może to spowolnić lub całkowicie zatrzymać szereg zaburzeń rytmu serca pochodzenia nadkomorowego. Przywspółczulny układ nerwowy zaopatruje mięsień sercowy za pośrednictwem nerwu błędnego (łac. nervus vagus), dlatego zabiegi te zbiorczo noszą nazwę manewrów wasalnych;
• elektroterapia – zaburzenia rytmu serca mogą być leczone za pomocą elektroterapii, poprzez przyłożenie impulsu elektrycznego z zewnątrz przez ścianę klatki piersiowej lub od wewnątrz za pomocą wszczepionej elektrody. Kardiowersja jest stosowana w leczeniu nadkomorowych zaburzeń rytmu serca. W planowym zabiegu pacjent jest poddawany sedacji i znieczuleniu. Defibrylacja różni się od kardiowersji tym, że impuls elektryczny nie jest zsynchronizowany z załamkiem R w krzywej EKG. Znajduje ona zastosowanie w leczeniu migotania komór oraz częstoskurczu komorowego bez tętna;
• ablacja – dokonywana jest przez kardiologów specjalizujących się w elektrofizjologii. Zabieg ablacji przezskórnej polega na miejscowym oraz kontrolowanym uwolnieniu energii, w celu zniszczenia fragmentu mięśnia sercowego, który jest odpowiedzialny za powstawanie lub utrwalanie się arytmii.

Leki stosowane w niemiarowości serca

W leczeniu niemiarowości serca stosuje się głównie leki antyarytmiczne – istnieje wiele klas leków przeciwarytmicznych o zróżnicowanych mechanizmach działania oraz wiele różnych leków mieszczących się w poszczególnych klasach. Chociaż celem leczenia farmakologicznego jest zapobieganie wystąpieniu arytmii, to prawie każdy lek przeciwarytmiczny wykazuje pewien potencjał proarytmiczny (arytmogenny). Stąd też powinny one zostać starannie dobrane i stosowane pod nadzorem lekarza.

Szereg innych leków może być przydatnych w leczeniu arytmii serca. Niektóre zaburzenia rytmu mogą promować proces krzepnięcia krwi w sercu, a tym samym zwiększyć ryzyko zatorów obwodowych i udaru mózgu. Leki przeciwkrzepliwe (warfaryna) i antyagregacyjne (kwas acetylosalicylowy) mogą zmniejszać ryzyko tworzenia się skrzeplin;