Jakie są przyczyny i typowe objawy arytmii? Jak rozpoznać czy to jest arytmia serca?

Czy to arytmia serca? Jak ją rozpoznać po objawach?

Wielu pacjentów zgłasza lekarzom rodzinnym, że odczuwa przyspieszone bicia serca, niemiarowość, kołatanie serca. Wspominają, często, że serce przez chwile jakby chciało się zatrzymać. Odczuciom tym często towarzyszy lęk. Część z tych objawów bywa niegroźna i ma podłoże nerwicowe (tak zwana nerwica serca).

Tak więc uciążliwe kołatanie i uczucie niemiarowości serca pojawia się zwłaszcza w sytuacjach stresowych, podczas wysiłku fizycznego czy po mocnej kawie. To całkowicie normalne zjawisko i nie powinno budzić niepokoju, o ile oczywiście zdarza się sporadycznie i jego nasilenie jest proporcjonalne do sytuacji.

Inaczej sprawa wygląda, gdy serce zaczyna uderzać nieregularnie – raz przyspieszając, za chwile zwalniając, a nieprawidłowości te zdarzają się niezależnie od zaistniałych okoliczności. Zaburzenia rytmu pracy serca mogą mieć bardzo poważne konsekwencje, a w niektórych przypadkach są przyczyną stanów zagrożenia życia. Niezbędne więc jest rozpoznanie rodzaju arytmii, jej przyczyn i wdrożenie najlepszej możliwego leczenia.

To też może Cię zainteresować: Co oznacza przyspieszone bicie serca?

Typowe objawy arytmii to:

• zaburzenia rytmu serca opisywane jako uczucie szybkiego bądź niemiarowego bicia serca (serce bije nierówno);
• kołatania serca;
• niemiarowość serca, uczucie jakby serce miało stanąć;
• osłabienie, duszność, niepokój, czasami ból w klatce piersiowej;
• uderzenia serca wydają się być silniejsze niż zwykle, dając wrażenie jakby serce miało zaraz wyskoczyć.
• czasami następuje po sobie sekwencja szybkich i silnych uderzeń, a następnie gwałtownego zwolnienia z uczuciem pozornego zatrzymania uderzeń sercowych.

W przypadku ciężkich tachyarytmii (zaburzenia regularności rytmu z bardzo szybką pracą serca >100 uderzeń/minutę) i bradyarytmii (nadmierne zwolnienie rytmu, towarzyszące zaburzeniom), które prowadzą do stanów zagrożenia życia może dochodzić do zasłabnięć, a nawet utraty przytomności. U części pacjentów arytmia przebiega zupełnie bezobjawowo, a wykryta zostaje podczas przypadkowego badania elektrokardiograficzego (EKG).

Przeczytaj również: Ablacja serca – na czym polega, wskazania, bezpieczeństwo

Skąd się bierze arytmia – jakie są przyczyny?

Serce to mięsień, którego skurcz uwarunkowany jest impulsem elektrycznym. Dla mięśni szkieletowych „polecenie” skurczu pochodzi z ośrodkowego układu nerwowego. Serce nie potrzebuje bezpośredniego bodźca z mózgu czy rdzenia kręgowego, bowiem posiada swój własny generator impulsów. Tym generatorem jest tzw. układ bodźcoprzewodzący serca, czyli skupisko komórek mogących wytwarzać i przesyłać w obrębie mięśnia sercowego impuls elektryczny rozchodzący się od przedsionków do komór. Układ bodźcoprzewodzacy tworzą:

• węzeł zatokowo-przedsionkowy (znajduje się w prawym przedsionku; wytwarza impuls i rozpoczyna każdy cykl pracy serca)
• węzeł przedsionkowo-komorowy (leży pomiędzy przedsionkiem a komorą; odpowiada za zwolnienie przewodzenia impulsu pomiędzy przedsionkami a komorami )
• pęczki międzywęzłowe (w prawym przedsionku; są to włókna prowadzące impuls pomiędzy obydwoma węzłami)
• pęczek przedsionkowo-komorowy, inaczej pęczek Hisa (w przegrodzie międzykomorowej ; przewodzi impuls od węzła przedsionkowo-komorowego, poprzez przegrodę międzykomorową, gdzie dzieli się na prawą odnogę podążającą do prawej komory i lewą niosącą impuls do lewej komory serca)
• włókna Purkinjego (komórki obecne w ścianach komór serca, odbierające impuls z prawej i lewej odnogi pęczka Hisa)

Tak więc impuls elektryczny bierze początek w węźle zatokowo-przedsionkowym i rozchodzi się stopniowo po całym sercu, dając mu sygnał do skurczu. Cały proces odbywa się w ułamku sekundy i w zdrowym sercu powtarza się rytmicznie. Gdy funkcjonowanie układu bodźcoprzewodzącego jest w jakiś sposób zaburzone, dochodzi do zmian ilości i jakości przesyłanych sygnałów, a w konsekwencji do nieregularnej pracy serca, zaburzenia rytmu serca i odczuwane przez pacjenta objawy arytmii.

Czytaj również: Hipercholesterolemia rodzinna – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Jakie są najczęstsze rodzaje arytmii?

Do najczęstszych zaburzeń rytmu serca należy zdecydowanie migotanie przedsionków. W zależności od jego postaci (rozpoznane po raz pierwszy,napadowe, nawracające, przetrwałe, utrwalone) inaczej będzie wyglądało leczenie i inne jest rokowanie. Stosunkowo często spotykamy te niegroźne, epizodyczne formy arytmii, jak tachykardia zatokowa (np. przyśpieszone bicie serca po wysiłku).

Ponadto powszechnym mechanizmem pośród arytmii są skurcze dodatkowe komorowe i nadkomorowe. Wśród chorych z niewydolnością mięśnia sercowego w przebiegu choroby niedokrwiennej, zdarzają się epizody bradykardii (serce pracuje z częstotliwością <60 uderzeń/minutę). Na szczęście niewielka liczba pacjentów z chorobami serca doświadcza częstoskurczów komorowych i częstoskurczów nadkomorowych. Niezatrzymany częstoskurcz, a także migotanie przedsionków mogą ewoluować w migotanie komór z utrata przytomności. Jest to ciężki stan bezpośrednio zagrażający życiu, wymagający pilnej interwencji.

Czy arytmia oznacza chorobę serca?

Zdecydowanie najczęstszą przyczyną objawowej arytmii jest choroba niedokrwienna serca. Generalnie zaburzenia rytmu wywodzą się z patologii w obrębie serca, rzadko spowodowane są innym czynnikiem. Do pierwotnych schorzeń serca, w przebiegu których pojawia się arytmia oprócz choroby niedokrwiennej, należą:

• wady zastawek (wrodzone i nabyte),
• zapalenie mięśnia sercowego,
• stan po zawale serca,
• choroba zwyrodnieniowa serca,
• kardiomiopatie,
• kanałopatie,
• zespoły wrodzone (np. zespół Brugadów).

Często zaburzenia rytmu serca są konsekwencją wtórnych chorób serca, odwodnienia bądź zaburzeń elektrolitowych. Choroby ogólnoustrojowe zwiększające ryzyko wystąpienia arytmii, to:

• nadciśnienie tętnicze,
• choroby tkanki łącznej,
• choroby reumatyczne,
• cukrzyca,
• hipercholesterolemia,
• zakrzepica,
• otyłość.

Jak leczyć arytmię i wyrównać pracę serca?

Po rozpoznaniu arytmii serca, jej rodzaju i przyczyny, należy skoncentrować się na leczeniu przyczynowym. Najłatwiej pozbyć się zaburzeń pracy serca, jeśli ich przyczyna jest odwracalna. Dużą rolę odgrywa również zapobieganie rozwojowi choroby podstawowej i jej systematyczna kontrola. W leczeniu objawowym – eliminujacym napady arytmii, możemy posiłkować się farmakoterapią, a jeśli istnieją wskazania również metodami inwazyjnymi.

Leki na arytmię, które są najczęściej stosowane to: amiodaron, adenozyna, digoksyna, β- blokery, propafenon, lidokaina. W przypadku utrwalonego migotania przedsionków niezbędne jest przyjmowanie leków przeciwkrzepliwych, przy stałej, okresowej kontroli parametrów krzepnięcia krwi. Leczenie inwazyjne to najczęściej kardiowersja, ablacja, wszczepienie rozrusznika lub kardiowertera- defibrylatora, korekcja zastawek. Warto wprowadzić profilaktykę przeciwarytmiczną, zwłaszcza w przypadku skłonności do częstych napadów albo uwarunkowań genetycznych. Podstawowe znaczenie ma wyeliminowanie palenia papierosów, picia alkoholu i mocnej kawy. Regularna aktywność fizyczna ma zawsze pozytywny wpływ na układ krążenia. Dieta o niskiej zawartości łatwo przyswajalnego cholesterolu, chroni przed rozwojem miażdżycy, a co za tym idzie powikłaniem w postaci choroby niedokrwiennej serca.

Jak żyć z arytmią?

W przypadku podejrzenia arytmii, należy zgłosić się do lekarza. Zdecydowanie najkorzystniejszą sytuacją jest przeprowadzanie elektrokardiografii podczas napadu arytmii. Badanie EKG wykonane podczas epizodu kołatania serca, zwykle uwidacznia nieprawidłowości w pracy serca. Zwłaszcza dotyczy to rzadko występujących, samoistnych napadów. Jezeli do teoj pory nie udało się uchwycić momentu, w którym serce zaczyna bić w sposób nieskoordynowany ( np. bardzo krótki czas trwania), można zastosować dobowe monitorowanie pracy serca metodą Holtera. Pomocne bywa też badanie echokardiograficzne – uwidacznia nieprawidłowości w budowie i pracy całego serca oraz koronarografia (obrazuje drożność naczyń wieńcowych).

W sytuacji niepokojących objawów towarzyszących arytmii (duszność, stan przedomdleniowy, zasinienie), należy bezzwłocznie wezwać pogotowie. Nieprzerwany atak może doprowadzić do migotania komór, które są bardzo poważnym stanem zagrożenia życia i częstą bezpośrednią przyczyną śmierci.

Wskazana jest ostrożność w kontekście nadmiernego wysiłku fizycznego u osób z chorobą niedokrwienną serca i jego wrodzonymi wadami- w tym przypadku lepiej zachować regularną, nieobciążająca aktywność (codziennie 30 minut).

Chorzy ze skłonnością do częstych infekcji, z obniżoną odpornością powinni oprócz obowiązkowego panelu szczepień, zadbać o szczepienie przeciwko grypie, a także WZW B. Unikać trzeba kontaktu z osobami w trakcie zakażenia bakteryjnego (zwłaszcza paciorkowcami)i wirusowego, a także z nosicielami patogenów o dużym stopniu zakaźności.