Przodozgryz u dzieci i dorosłych – przyczyny, objawy, leczenie doprzednich wad zgryzu

Przodozgryz – co to za wada zgryzu?

Doprzednie wady zgryzu nazywa się ogólnie przodozgryzami. W tych wadach dochodzi do wysunięcia dolnego łuku zębowego (żuchwy) względem górnego (szczęki). Stanowią ok. 9 proc. wszystkich wad zgryzu.

Wyróżnia się kilka rodzajów przodozgryzów, jednak cechą wspólną jest ustawienie przednich zębów dolnych przed górnymi. Występują zaburzone funkcje odgryzania i żucia pokarmów, jak i wady wymowy z upośledzonym artykułowaniem pewnych zgłosek. U pacjentów konieczne jest leczenie ortodontyczne, niekiedy połączone z operacyjnym leczeniem chirurgicznym.

Przeczytaj: Ból szczęki – możliwe przyczyny

Jakie są przyczyny przodozgryzu u dzieci?

Znaczna większość wad zgryzu jest uwarunkowana genetycznie i środowiskowo. Jeśli rodzice posiadali wadę zgryzu, to dziecko może odziedziczyć tendencję do niej. Nie bez znaczenia są czynniki środowiskowe, które można zmieniać i wśród których największy wpływ mają nawyki dziecka.

Zbyt wysokie układanie dziecka do snu (z odgięciem głowy do przodu) powoduje odruchowe przesuwanie żuchwy i języka do przodu. Dochodzi wówczas do przewagi mięśni wysuwających żuchwę nad cofającymi.

Negatywne nawyki, jak np. ssanie wargi górnej czy też ssanie języka na powierzchni wargowej siekaczy górnych, również predysponują do przodozgryzu rzekomego. Zaś ssanie kciuka z zahaczaniem o dolne zęby sieczne prowadzi do wysunięcia dolnego łuku zębowego. Uraz szczęki w dzieciństwie, jak i występowanie rozszczepu podniebienia mogą przyczynić się do zahamowania doprzedniego wzrostu szczęki.

Przy przeroście migdałków podniebiennych dziecko odruchowo wysuwa żuchwę, żeby swobodniej oddychać przez nos, co przyczynia się do rozwoju przodozgryzów lub przodożuchwia. Także wczesna utrata siekaczy mlecznych szczęki może doprowadzić do rozwoju wad doprzednich. Często przodozgryzy występują w przebiegu wad genetycznie uwarunkowanych, takich jak: zespół Downa, zespół Crouzona, zespół Aperta czy też achondroplazja.

Sprawdź: Jak działa mewing?

Doprzednie wady zgryzu (przodozgryzy) – objawy i rodzaje

Jak już zostało wspomniane, we wszystkich wadach doprzednich cechą wspólną są zęby przednie żuchwy ustawione przed zębami szczęki. Górne kły umiejscawiają się wtedy najczęściej pomiędzy dolnymi przedtrzonowcami. W rysach twarzy obserwuje się wysunięcie dolnej wargi wraz z wygładzeniem bruzdy wargowo-bródkowej. Odwrotny nagryz zębów przednich upośledza ruchy żuchwy i hamuje doprzedni wzrost szczęki.

Wyróżnia się następujące wady doprzednie:

• przodozgryz częściowy,
• przodozgryz całkowity,
• przodozgryz rzekomy,
• przodożuchwie czynnościowe,
• przodożuchwie morfologiczne (progenia).

W przodozgryzie częściowym występuje nadmierny doprzedni wzrost odcinka przedniego żuchwy, zaś w całkowitym – wysunięcie całego dolnego łuku zębowego względem górnego.

Przy przodozgryzie rzekomym na skutek zahamowanego doprzedniego wzrostu szczęki dolny łuk jest rzekomo wysunięty. Zauważalne jest zapadnięcie okolicy wargi górnej w rysach twarzy.

Przodożuchwie czynnościowe charakteryzuje się wysuniętą żuchwą bez znacznych zmian w jej budowie (z możliwym jej cofnięciem do kontaktu zębów przednich górnych i dolnych). Wysunięta jest dolna warga i bródka bez wyraźnego wygładzenia bruzdy wargowo-bródkowej.

Progenia jest wadą wrodzoną związaną z nadmiernym doprzednim wzrostem żuchwy bez możliwości jej cofnięcia. Obserwowany jest zwiększony kąt żuchwy z zauważalnym wydłużeniem dolnego odcinka twarzy. Czasem przechylone są zęby dolne w kierunku do górnych.

Przodozgryzy – leczenie u dzieci

W leczeniu przodozgryzów dąży się do zahamowania wzrostu doprzedniego żuchwy i pobudzenia wzrostu szczęki. W uzębieniu mlecznym zaczyna się od szlifowania guzków blokujących cofanie żuchwy. Przed wykonaniem aparatu ortodontycznego zaleca się wykonywanie u dziecku ćwiczeń polegających na cofaniu żuchwy, np. poprzez zagryzanie wargi dolnej górnymi zębami.

W uzębieniu mieszanym stosuje się różne rodzaje zdejmowanych aparatów ortodontycznych. Ich celem jest przesuwanie zębów dolnych do tyłu, a górnych do przodu. Typ aparatu na zęby dla dziecka i jego konkretne elementy budowy lekarz ortodonta dobiera indywidualnie. Jeśli rozważa się jakiekolwiek ekstrakcje, to – w przypadku przodozgryzów – usuwa się zęby w żuchwie, najczęściej "czwórki".

W przypadku przodożuchwia czynnościowego można także zastosować czepiec z procą bródkową, a potem leczenie ruchomymi aparatami w celu ustabilizowania zgryzu. Jednak stosowanie procy powinno trwać do około 2 miesięcy, gdyż długotrwałe ma negatywne skutki dla stawów skroniowo-żuchwowych.

Dla zmniejszenia ryzyka nawrotu wady zgryzu u dziecka przy skoku wzrostowym żuchwy zalecane jest w 14.–16. roku życiu usunięcie zawiązków trzecich trzonowców żuchwy (zębów mądrości) tzw. germektomia.

W sytuacji występowania wrodzonej wady genetycznej, jaką jest progenia, konieczne jest kompleksowe leczenie chirurgiczno-ortodontyczne. W fazie przygotowawczej poszerza się szczękę czynnymi aparatami ortodontycznymi. Następnie przeprowadza się zabieg operacyjny "skrócenia" żuchwy i jej cofnięcia do prawidłowych kontaktów zgryzowych ze szczęką. Przy mocno zahamowanym wzroście doprzednim szczęki dodatkowo wysuwa się ją operacyjnie, aby uzyskać optymalne zwarcie zębów. Leczenie kontynuuje się z użyciem aparatów ortodontycznych dla dzieci – zdejmowanymi bądź stałymi.

Przodozgryz – leczenie wady zgryzu u dorosłych

U dorosłych, po zakończeniu wzrostu kości szczęki i żuchwy, nie ma już możliwości stosowania aparatów czynnościowych modyfikujących ich rozwój. Stosowane jest leczenie przodozgryzu stałymi aparatami ortodontycznymi w celu zmiany położenia zębów.

Przy bardziej zaawansowanych wadach genetycznych przeprowadza się skojarzone leczenie chirurgiczno-ortodontyczne. Ewentualnie można spróbować zastosować tzw. kamuflaż. Przy pomocy stałych aparatów ortodontycznych wychyla się wówczas zęby górne, a pochyla dolne, jednak możliwość uzyskania efektu zależna jest od stopnia zaawansowania wady.

Należy podkreślić, że plan leczenia wad zgryzu u dorosłych zawsze jest kwestią indywidualną i lekarze ortodonci zwykle przedstawiają pacjentom co najmniej dwie opcje, gdyż oczekiwany efekt można osiągnąć różnymi sposobami.