Zgryz otwarty – przyczyny, rodzaje, objawy, leczenie otwartego zgryzu

Co to jest zgryz otwarty i jakie są przyczyny?

Zgryz otwarty w ortodoncji zaliczany jest do wad pionowych. Charakteryzuje się brakiem kontaktu między górnymi i dolnymi zębami. Istnieje kilka typów tej wady, którą leczy się za pomocą aparatów ortodontycznych.

Zgryz otwarty to wada zgryzu polegająca na niestykaniu się dolnych zębów z górnymi. Przestrzeń między górnym a dolnym łukiem zębowym nazywa się szparą niedogryzową. Pacjenci z tą przypadłością mają problem ze spożywaniem pokarmów, a ich twarz czasami jest wydłużona w dolnym odcinku. Często współistnieje też seplenienie.

Brak kontaktu zębów górnych z dolnymi może mieć różną etiologię. Najpowszechniejszą przyczyną jest tak zwany przetrwały niemowlęcy sposób połykania polegający na tym, że podczas przełykania język wchodzi między wał dziąsłowy górny i dolny. Sposób ten powinien zaniknąć w miarę wzrastania zębów mlecznych. Dlaczego nie zanika u niektórych dzieci? Przyczyna tkwi w zbyt długim karmieniu piersią, butelką ze smoczkiem czy pokarmem papkowatym.

Niektórzy naukowcy twierdzą, że wada wymowy także przyczynia się do powstawania zgryzu otwartego, a inni że to właśnie zgryz otwarty powoduje np. seplenienie.

Powstawanie zgryzu otwartego powoduje też nawykowe ssanie smoczka i/lub kciuka. Dzieci często wymuszają na rodzicach możliwość ssania smoczka. Nie jest to patologią, gdy dziecko jest jeszcze niemowlęciem. Również ssanie języka pomiędzy zębami bocznymi czy nagryzanie na wargę dolną i policzki powoduje otwarcie zgryzu.

W starszym wieku stan ten powstaje między innymi przez obgryzanie paznokci. Przebyta krzywica, niektóre choroby endokrynologiczne i zespoły genetyczne stanowią przyczynę zgryzów otwartych całkowitych.

Sprawdź: Jak działa mewing?

Zgryz otwarty – rodzaje i objawy pionowej wady zgryzu

Istnieje kilka typów tej pionowej wady zgryzu. Klinicyści wyróżniają zgryz otwarty częściowy przedni, częściowy boczny (jednostronny lub obustronny) oraz całkowity.

Otwarty zgryz – częściowy, boczny, całkowity

Gdy szpara niedogryzowa występuje między zębami przednimi (zęby sieczne i kły) szczęki i żuchwy, mamy do czynienia ze zgryzem otwartym częściowym przednim, natomiast boczny występuje, gdy szpara ta jest w odcinku bocznym (między przedtrzonowcami i trzonowcami).

Dodatkowo zgryz otwarty boczny może występować tylko po jednej stronie łuku lub po obu jego stronach. Przy tych rodzajach zazwyczaj nie zmieniają się rysy twarzy.

Inaczej jest przy zgryzie otwartym całkowitym, który polega na znacznym rozchyleniu obu szczęk, a nawet odgięciu trzonu żuchwy tak, że w kontakcie zwarciowym pozostają tylko ostatnie zęby trzonowe. Twarz pacjenta z takim zaburzeniem jest wydłużona, wargi mogą być wiotkie, a górna warga skrócona. Występują problemy z gryzieniem.

Czynność prawidłowego przyjmowania pokarmów (żucie, odgryzanie kęsów pokarmowych) staje się wręcz niemożliwa bądź bardzo poważnie ograniczona.

Inne pionowe wady zgryzu

Do grupy wad pionowych, do których należą zgryzy otwarte, zalicza się także zgryz głęboki. Inną grupą są wady poprzeczne, a w nich ortodonci wymieniają zgryz krzyżowy, boczne przemieszczenie żuchwy czy zgryz przewieszony.

Doprzednia wada zgryzu (przodozgryz) oraz dotylna wada zgryzu (tyłozgryz) należą do grupy zaburzeń przednio-tylnych. Wysunięty lub cofnięty ząb to zaburzenia zębowe.

Zgryz otwarty – leczenie u dzieci

Im szybciej rozpocznie się leczenie wad zgryzu, tym lepsze są jego efekty. To na rodzicach spoczywa odpowiedzialność szybkiego zdiagnozowania zgryzu otwartego. Jeśli dziecko zbyt długo ssie smoczek lub kciuk przy wyrzniętych zębach mlecznych, opiekunowie powinni zgłosić się z nim do lekarza stomatologa. Powinno się dużo rozmawiać z dzieckiem o szkodliwości nawyku.

Pierwszym krokiem do wyleczenia jest wyeliminowanie złych nawyków powodujących zgryz otwarty. Leczenie u dzieci trwa dosyć krótko i bez nawrotów, jeśli oczywiście podejmie się wspomniany pierwszy krok usunięcia przyczyny.

Jeśli zgryz otwarty tworzy się na skutek przerośniętego języka, leczenie może być trudne, a efekty trudne do utrzymania. Przy współistnieniu wad wymowy konieczna będzie konsultacja z logopedą.

Leczenie zgryzu otwartego polega na zahamowaniu wzrostu zębów, które stykają się z zębami przeciwstawnymi, a dzięki specjalnym wyciągom stymuluje się zęby w zgryzie otwartym do zwarcia z zębami położonymi naprzeciwko. Do tego celu stosuje się aparat ortodontyczny m.in. Andresena, Balters.

Leczenie zgryzu otwartego u dorosłych

Wady zgryzu u dorosłych polegające na istnieniu szpary niedogryzowej można leczyć, zakładając stały aparat na zęby. Po jego ściągnięciu znika zgryz otwarty. Aparat zastępowany jest retainerem, który podtrzymuje efekty leczenia.

Zupełnie inaczej leczy się całkowity zgryz otwarty. Operacja chirurgiczna w połączeniu z leczeniem ortodontycznym jest w tym przypadku jedyną słuszną decyzją leczniczą. Każdy z dwóch łuków zębowych jest indywidualnie kształtowany podczas zabiegu, a następnie ustawiany w prawidłowej okluzji (zwarciu).

Bibliografia:

• Karłowska I., Zarys współczesnej ortodoncji. Podręcznik dla studentów i lekarzy dentystów, wydanie IV uaktualnione. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.
• Dubojska A. M., Diagnozowanie i leczenie zaburzeń czynnościowych narządu żucia: część 1. Diagnozowanie, wydanie I. Wydawnictwo Bestom DENTOnet.pl, Łódź 2008.
• Łabiszewska-Jaruzelska F., Ortopedia szczękowa. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997.