Ubytki niepróchnicowego pochodzenia – abrazja, atrycja, abfrakcja, erozja – przyczyny, leczenie, skutki

Abrazja – co to za ubytek niepróchnicowego pochodzenia?

W dzisiejszych czasach łatwy dostęp do słodyczy, niezdrowej i wysoko przetworzonej żywności oraz słodkich gazowanych napojów sprawia, że główną przyczyną ubytków w zębach jest próchnica. Oprócz niej istnieją również również ubytki z nią niezwiązane, tj. ubytki niepróchnicowego pochodzenia.

Powstają one w procesie: abrazji, atrycji, abfrakcji, erozji. Procesy te zachodzą z różnych przyczyn, jednak w większości przypadków dają ten sam skutek – ubytki przyszyjkowe, czyli tak zwane ubytki klinowe.

Wielu pacjentów pyta swojego dentystę, co to jest abrazja zębów. Jest to proces ścierania tkanek twardych zęba w wyniku działania fizycznych czynników zewnętrznych. Zazwyczaj główną przyczyną jest nadmierne szczotkowanie zębów, używanie zbyt twardych szczoteczek i pasty o wysokiej ścierności. Szczególnym rodzajem abrazji zębów są abrazje zawodowe. W tym przypadku ubytki w szkliwie wywołane są obecnym w miejscu pracy pyłem ściernym, przygryzaniem nitki przez krawcową czy też trzymaniem gwoździ między zębami.

Utrata szkliwa prowadzi do powstania ubytków klinowych. Mają one kształt niecki i znajdują się na wargowej powierzchni zęba, tuż nad linią dziąseł. W zaawansowanym stadium dochodzi do obniżenia linii dziąsła i odsłonięcia korzenia.

Leczenie abrazji szkliwa polega na opracowaniu powierzchni ubytku zęba wiertłem, tak jak w przypadku próchnicy, a następnie wypełnieniu materiałem kompozytowym lub glassjonomerowym, popularnie zwanym „plombą”. Zabieg ten wykonuje się przeważnie w znieczuleniu miejscowym i przy użyciu nitki retrakcyjnej, którą wkłada się między ząb a dziąsło, by uchronić tkanki miękkie przed przypadkowym zranieniem.

W leczeniu abrazji diagnostyka ma bardzo duże znaczenie, gdyż bez poznania i wyeliminowania przyczyny będą pojawiać się nowe ubytki klinowe.

To też może Cię zainteresować: Cofanie się dziąseł – przyczyny i leczenie

Atrycja zębów – przyczyny i leczenie

Kolejnym procesem, w którym powstają niepróchnicowe ubytki w zębie jest atrycja. Stomatolodzy coraz częściej spotykają się z tym typem ubytków zębów. Atrycja polega na ścieraniu się tkanek na powierzchni żującej i brzegach siecznych zębów, na skutek naturalnego żucia. W patologicznych przypadkach starcie zęba jest wzmożone, może nawet dojść do odsłonięcia zębiny.

Do przyczyn zaliczamy: stres, bruksizm, kontakty przedwczesne zębów, wady zgryzu (stłoczenia, rotacje, inklinacje zębów). Objawem może być nadwrażliwość zębów na ciepło i zimno.

Leczenie należy rozpocząć od diagnostyki i eliminacji przyczyny, czyli leczenia ortodontycznego wad zgryzu, usunięcia przeciążeń zgryzowych i psychoterapii w przypadku bruksizmu spowodowanego stresem. Ubytki szkliwa można uzupełnić wypełnieniem kompozytowym, glassjonomerowym lub koroną protetyczną.

Ubytki niepróchnicowego pochodzenia – abfrakcja – skutki

Abfrakcja to zjawisko powstawania ubytków przyszyjkowych, czyli ubytków szkliwa przy dziąsłach, na skutek sił działających na ząb w trakcie żucia. W następstwie dochodzi do zgięć i mikrozłamań tkanek twardych zęba. Problem ten może dotyczyć jednego lub większej ilości zębów.

Przyczyną jest nieprawidłowa okluzja, czyli kontakty między zębami. Braki zębowe nieuzupełnione protetycznie, ze względu na działanie takich samych sił żucia na zmniejszoną liczbę zębów, są czynnikiem ryzyka powstawania ubytków klinowych. Leczenie polega na wyeliminowaniu przeszkód zgryzowych, czyli – w zależności od potrzeby – na leczeniu ortodontycznym wad zgryzu lub uzupełnieniu protetycznym brakujących zębów, a także na wypełnieniu ubytków szkliwa materiałem kompozytowym lub glassjonomerowym.

Nieleczona abfrakcja może prowadzić do zapalenia miazgi, a nawet do złamania zęba (korony).

Erozja szkliwa – klasyfikacja Lussiego i Eccles'a

Erozja to proces utraty twardych tkanek zęba na skutek procesów chemicznych, bez udziału bakterii próchnicotwórczych. W klasyfikacji Lussiego wyróżniamy ubytki klinowe w obrębie szkliwa, ubytki obejmujące zębinę do 1/2 powierzchni zęba oraz ubytki obnażające zębinę na ponad 1/2 powierzchni szkliwa.

W klasyfikacji Eccles’a wyróżniamy klasy:

• I – wczesne stadium erozji, gładka, wypolerowana zmiana na wargowych powierzchniach siekaczy i kłów górnych;
• II – powierzchnia wargowa, zębina odsłonięta na poniżej powierzchni;
• IIIa – powierzchnia wargowa, bardziej rozległa destrukcja zębiny dotycząca zwłaszcza zębów przednich, większość zmian obejmuje dużą część powierzchni, ale niekiedy występuje jako zlokalizowane zagłębienie;
• IIIb – powierzchnia podniebienna lub językowa, powyżej 1/3 powierzchni zmiany obejmuje zębinę, w rejonie przydziąsłowym lub stycznym brzegi szkliwa są białe, wytrawione; IIIc – powierzchnia sieczna lub żująca, zmiana ma wygląd płaski lub zagłębiony, krawędzie sieczne są przezierne, wypełnienia wystają ponad sąsiadującą powierzchnię zęba;
• IIId – wszystkie powierzchnie, zarówno powierzchnia wargowa, jak i językowa są znacznie objęte zmianami, mogą być również dotknięte powierzchnie styczne, korony zębów są skrócone.

Do czynników powodujących zużycie erozyjne szkliwa zaliczamy czynniki zewnętrzne i wewnętrzne.

Erozja zębów – jakie są przyczyny i jak leczyć?

Czynniki zewnętrzne to zazwyczaj kwasy, które przyjmujemy podczas picia soków i napojów gazowanych typu cola oraz podczas jedzenia owoców, zwłaszcza cytrusów.

Do czynników wewnętrznych zaliczamy kwasy dostające się do jamy ustnej w trakcie wymiotów w zaburzeniach żołądkowo-jelitowych, u kobiet w ciąży, u osób chorujących na bulimię i refluks żołądkowo-przełykowy. Mycie zębów tuż po spożyciu kwaśnych produktów wzmaga erozję szkliwa. Leczenie należy rozpocząć od dokładnej diagnostyki i eliminacji przyczyny.

Zęby należy szczotkować pół godziny po spożyciu owoców lub po przepłukaniu jamy ustnej wodą. Zaleca się także używanie szczoteczek o miękkim włosiu i past do zębów o małej ścierności. Wskazane jest stosowanie preparatów fluoru w celu zniesienia nadwrażliwości. W przypadku chorób ogólnoustrojowych skutkujących cofaniem się treści żołądkowej do jamy ustnej konieczna jest wizyta u lekarza specjalisty. Po wyeliminowaniu czynników ryzyka ubytki w zębie należy wypełnić materiałem kompozytowym lub glassjonomerowym.

Bibliografia:

• Zarys kariologii, red. D. Piątowska.
• Z. Jańczuk, Stomatologia zachowawcza z endodoncją.
• E. Spiechowicz. Protetyka stomatologiczna.