Progenia – przyczyny, objawy, leczenie, operacja

Progenia – co to jest przodożuchwie?

Progenia jest wadą szkieletową – oznacza to, że nie zależy od niewłaściwego położenia zębów, ale od nieprawidłowego rozwoju kości żuchwy w stosunku do szczęki. Charakteryzuje się wydłużeniem trzonu i gałęzi żuchwy, tworząc tzw. długą twarz (ang. long face). Progenia może być dziedziczona.

Progenia to wada wrodzona, która polega na doprzednim wzroście żuchwy w stosunku do szczęki, czyli nadmiernym wysunięciu bródki. Inna nazwa tej wady to przodożuchwie morfologiczne.

Zęby dolne zachodzą na zęby górne, a pomiędzy nimi jest szpara. Wada ta może powodować zaburzenia w gryzieniu, prawidłowym mówieniu oraz funkcjonowaniu stawu skroniowo-żuchwowego. Progenię myli się z pojęciem prognatyzmu, które oznacza nadmierny rozwój zarówno szczęki, jak i żuchwy.

Progenia – jakie są przyczyny?

Wśród przyczyn progenii upatruje się przede wszystkim genetykę. Wada ta jest głównie wrodzona, czyli dziedziczona od rodziców czy dziadków. Oprócz tego progenia rozwija się u dzieci, które karmione są zbyt długo piersią czy też butelką ze smoczkiem.

Podawanie dziecku zbyt miękkich, papkowatych pokarmów także sprzyja rozwojowi przodożuchwia morfologicznego. U nieco starszych dzieci do progenii mogą prowadzić różne nawyki, takie jak zasysanie wargi górnej czy nawykowe oddychanie przez usta. Aby temu zaradzić, należy odstawiać karmienie piersią już w 1. roku życia, a ssanie smoczka, gdy maluch osiągnie około 1,5 roku.

Trzeba też zwracać uwagę na sposób oddychania dziecka – jeśli robi to przez usta, należy zgłosić się do lekarza laryngologa, aby wykluczyć choroby jamy nosowej czy zatok obocznych nosa. Wcześnie wykryta progenia może być leczona zachowawczo, jednak ciężko ją uchwycić w początkowym etapie życia dziecka. Dopiero przy zauważalnych zmianach w rysach twarzy rodzice udają się na wizytę do specjalisty.

Progenia – objawy

Progenia u dziecka powinna zostać rozpoznana i leczona jak najszybciej. Wraz z wiekiem nasilają się objawy choroby, które powodują dyskomfort oraz trudności w prawidłowym funkcjonowaniu.

Wysunięta warga dolna zachodząca na górną lub nadmiernie wysunięta broda powinny skłonić rodziców do konsultacji ortodontycznej. Progenii towarzyszy prognatyzm, czyli nadmierny rozwój żuchwy lub szczęki i żuchwy, tworząc tzw. wargę Habsburgów (ród ten był obciążony genetycznie prognatyzmem). Żuchwa w tym przypadku ulega wydłużeniu, powiększa się jej kąt. Ponadto zauważyć można wygładzenie bruzdy wargowo-bródkowej i wydłużenie twarzy (long face).

W badaniu wewnątrzustnym stwierdza się ustawienie zębów przednich dolnych przed górnymi. Czasem występują przechylenia zębów. Pacjent ma upośledzoną funkcję odgryzania i żucia, zaburzenia mowy. U niektórych osób stwierdza się również powiększenie języka.

Przodożuchwie morfologiczne – badania

Aby prawidłowo zdiagnozować progenię, należy udać się do lekarza stomatologa ze specjalizacją z ortodoncji. Lekarz zbierze dokładny wywiad, w którym na pewno będzie pytał o predyspozycje do występowania choroby u krewnych oraz o nawyki dziecka (sposób oddychania, przygryzanie wargi górnej).

Następnie ortodonta przystąpi do badania klinicznego, wykona test czynnościowy polegający na ustawieniu żuchwy w prawidłowym zgryzie. Jeśli nie będzie mógł tego wykonać, może to sugerować występowanie progenii, ale żeby to potwierdzić, skieruje pacjenta na badania radiograficzne – cefalometrię oraz ortopantomogram.

Po wnikliwej analizie tych zdjęć, pomiarach odpowiednich kątów między specjalnie wyznaczonymi liniami będzie mógł potwierdzić, czy u pacjenta występuje progenia. Specjaliści wykonują także modele gipsowe zgryzu. W tym celu podczas wizyty zostanie pobrany wycisk podobny do protetycznych. Model także zostanie odpowiednio przeanalizowany i będzie pomocny w ustaleniu wady zgryzu.

Progenia – leczenie

Postępowanie zależy od wieku, w którym została wykryta progenia. Leczenie bez operacji (zachowawcze) możliwe jest tylko i wyłącznie jako przygotowanie do zabiegu. Łatwiej leczy się dzieci i młodzież niż dorosłych. Operacja polega na skróceniu żuchwy i odpowiednim jej ustawieniu w stosunku do szczęki – tak, aby stworzyć odpowiedni zgryz.

Jest to zabieg ortognatyczny, w którym udział powinni brać lekarze ortodonci wraz z chirurgami szczękowo-twarzowymi. Istnieje kilka rodzajów zabiegu, m.in. metoda Obwegesera-Dal Ponta, metoda pionowego, obustronnego przecięcia gałęzi żuchwy lub genioplastyka.

Leczenie progenii jest długie i żmudne – wymaga cierpliwości i zaangażowania ze strony pacjenta. Mimo czasochłonności, efekty przynoszą pacjentowi wiele korzyści oraz satysfakcji. Na pewno poprawia się jego samopoczucie psychiczne, które było obniżone z powodu niekorzystnych rysów twarzy.

Progenia – operacja

Po operacji ortognatycznej pacjent przez około 4 tygodni będzie miał zszynowane zęby górne i dolne – w celu prawidłowego zrośnięcia się żuchwy. Stan ten u pacjenta powoduje duży dyskomfort spowodowany m.in. niemożnością prawidłowego mówienia, czy też koniecznością przyjmowania pokarmów przez słomkę.

Po operacji progenii pacjent pozostaje na kilka dni w szpitalu, gdzie podawane będą leki, przede wszystkim przeciwbólowe i przeciwzapalne. Należy uważać, aby nie doprowadzić do urazu twarzoczaszki. W tym czasie utrudniona jest higiena jamy ustnej, jednak w żadnym wypadku nie można jej zaniechać.

W określonych przez lekarza odstępach czasu konieczne są wizyty kontrolne, na które trzeba systematycznie się stawiać. Być może konieczne będą badania dodatkowe, aby potwierdzić prawidłowe zrastanie się kości. Efekty zabiegu widoczne są tuż po nim, jednak na ten końcowy należy poczekać około roku.

Bibliografia:

• Karłowska I., Zarys współczesnej ortodoncji. Podręcznik dla studentów i lekarzy dentystów, Wydanie IV uaktualnione. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.
• Dubojska A. M., Diagnozowanie i leczenie zaburzeń czynnościowych narządu żucia. Część 1. Diagnozowanie, Wydanie I. Wydawnictwo Bestom Dentonet.pl, Łódź 2008.
• Łabiszewska-Jaruzelska F., Ortopedia szczękowa. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1983.