Tyłozgryz i tyłożuchwie – przyczyny, objawy, leczenie dotylnych wad zgryzu

Tyłozgryz i tyłożuchwie – co to są wady zgryzu dotylne?

Wady dotylne, do których zaliczamy tyłozgryz i tyłożuchwie, należą do najczęściej występujących wad zgryzu (stanowią 45 proc. wszystkich wad).

W przypadku tyłozgryzu mamy do czynienia z cofnięciem dolnego łuku zębowego względem górnego, natomiast mówiąc o tyłożuchwiu, mamy na myśli cofnięcie całej żuchwy względem szczęki.

Najczęściej tyłozgryz u dzieci powstaje w skutek zaburzenia czynności fizjologicznych lub szkodliwych nawyków. Leczenie tyłozgryzu lub tyłożuchwia zależy od wielu czynników, takich jak: stopień nasilenia wady, parametrów zębowych i kostnych czy wieku pacjenta.

Czytaj również: Skrzep po wyrwaniu zęba

Tyłożuchwie i tyłozgryz – jakie są przyczyny?

Przyczyny tyłozgryzu i tyłożuchwia możemy podzielić na ogólne i miejscowe. Pierwsze to choroby ogólnoustrojowe mające wpływ na rozwój kości, takie jak krzywica (niedobór witaminy D) czy niedoczynność tarczycy (obrzęk śluzakowaty).

Do przyczyn miejscowych należą wszelkie dysfunkcje i parafunkcje. Do częstych należy nieprawidłowe ułożenie głowy w czasie snu, gdy poduszka znajduje się pod szyją, a broda skierowana jest ku górze.

Nie bez znaczenia ma prawidłowa pozycja w trakcie karmienia niemowlaka. Pozycja pozioma sprzyja rozwojowi wad dotylnych, natomiast prawidłowa ukośna – umożliwia intensywną pracę mięśni podczas ssania i wysuwanie żuchwy (tyłożuchwie u dzieci do 4. miesiąca życia jest sytuacją fizjologiczną).

To też może Cię zainteresować: Jakie powikłania mogą wystąpić po usunięciu zęba?

Na powstawanie tyłozgryzu mogą wpływać wady postawy – zwłaszcza patologiczna lordoza szyjna, ustny tor oddechowy (oddychanie przez usta zamiast przez nos), a także przetrwały niemowlęcy typ połykania (w czasie połykania język jest wypychany do przodu pomiędzy zęby).

Szkodliwe nawyki, takie jak: ssanie palca czy smoczka, obgryzanie paznokci i ołówków mogą skutkować rozwojem wad dotylnych zgryzu. Czynnikiem ryzyka jest także wczesna utrata dolnych siekaczy.

Czynniki miejscowe to główne przyczyny powstawania wad dotylnych, dlatego tak ważna jest profilaktyka ortodontyczna (właściwa pozycja ciała dziecka i eliminowanie szkodliwych nawyków).

Zobacz też: Ból po wyrwaniu zęba – ile trwa, jak się go pozbyć?

Rodzaje i objawy tyłozgryzu i tyłożuchwia

Tyłozgryz możemy podzielić na: częściowy, całkowity i rzekomy. W częściowym mamy do czynienia z cofnięciem tylko dolnych zębów przednich, zęby trzonowe są ustawione prawidłowo, natomiast w tyłozgryzie całkowitym cały dolny łuk zębowy jest cofnięty w stosunku do łuku górnego. Dla obu powyższych typów charakterystyczne w rysach twarzy jest pogłębienie bruzdy wargowo-bródkowej (okolicy pod wargą dolną) oraz wywinięcie wargi dolnej.

Tyłozgryz rzekomy powstaje wskutek nadmiernego rozwoju szczęki w stosunku do czaszki, żuchwa i dolny łuk zębowy mają prawidłową budowę. Objawia się to wysunięciem wargi górnej i okolicy podnosowej.

W grupie tyłożuchwia wyróżniamy 2 typy. Tyłożuchwie czynnościowe to dotylne ustawienie żuchwy bez zmian w jej budowie. Najczęściej polega na przewadze mięśni cofających. Objawia się cofnięciem bródki i tzw. dodatnim testem czynnościowym (co oznacza, że żuchwa może być ustawiona w sposób prawidłowy, co jednocześnie poprawia rysy twarzy).

Natomiast o tyłożuchwiu morfologicznym, czyli retrogeni, mówimy, gdy doszło do zahamowania doprzedniego wzrostu żuchwy. Występuje tu: cofnięcie i spłaszczenie bródki, wydłużenie dolnego odcinka twarzy i ujemny test czynnościowy. Dodatkowo w przypadku dużej odległości pomiędzy siekaczami górnymi i dolnymi mogą wystąpić wady wymowy (seplenienie).

Przeczytaj: Ból szczęki – możliwe przyczyny

Tyłożuchwie i tyłozgryz – leczenie

Diagnostyka ortodontyczna opiera się na: analizie rysów twarzy, ocenie uzębienia, modeli odlanych z pobranych wycisków oraz zdjęć radiologicznych (standardem są zdjęcia pantomograficzne i cefalometryczne).

W zależności od uzyskanych wyników ortodonta przedstawi możliwości leczenia. Warto regularnie, od najmłodszych lat, kontrolować zgryz u dentysty, ponieważ u dzieci, kiedy kości jeszcze rosną, istnieje więcej możliwości terapii, które pozwalając ukierunkować wzrost i wyeliminować tyłozgryz. Leczenie u dorosłych jest trudniejsze.

Tyłozgryz – ćwiczenia

Celem ćwiczeń na tyłozgryz jest wzmocnienie mięśni wysuwających żuchwę. Jednym z nich jest ćwiczenie Rogersa – wyprostowany pacjent odchyla ręce oraz głowę do tyłu i kilka razy maksymalnie wysuwa żuchwę.

Podobnym ćwiczeniem na żuchwę jest jej wysuwanie do kontaktu brzegów siecznych zębów dolnych z napiętą wargą górną – także w pozycji wyprostowanej z odchyloną głową. Gimnastyka zostanie szczegółowo wyjaśniona i przedstawiona przez lekarza. Dodatkowo powinna być wykonywana przed lustrem.

Tyłozgryz – leczenie aparatem

Leczenie tyłozgyzu aparatem ma na celu rozbudowę dolnego łuku zębowego i nierzadko zahamowanie wzrostu górnego. U dzieci w zależności od sytuacji stosowane są różne aparaty zdejmowane (ruchome), takie jak: bionator Baltersa, regulator funkcji Frankla, aparat Bimlera czy płytka Schwarza. Ortodonta zastosuje odpowiedni.

Czasem wymagana jest także ekstrakcja (wyrwanie) niektórych zębów. Aparaty stałe są stosowane u pacjentów po skoku wzrostowym, ponieważ można nimi zmienić ustawienie zębów, a nie pobudzić kość do wzrostu.

Tyłożuchwie – operacja

W przypadku tyłożuchwia morfologicznego nierzadko w celu wyleczenia wskazany jest zabieg operacyjny. Osteogeneza dystrakcyjna polega na kontrolowanym formowaniu tkanki kostnej pomiędzy dwoma odłamami kości, które są stopniowo od siebie oddalane za pomocą specjalnych aparatów, aż do uzyskania satysfakcjonującej długości. Pomiędzy odłamami powstaje skrzep, który przez tkankę łączną jest zastępowany tkanką kostną (gojenie przebiega jak gojenie złamania kości).

Samo "wydłużanie kości" trwa kilka miesięcy, a następnie wymagane jest ortodontyczne leczenie tyłożuchwia w celu odpowiedniego ustawienia zębów. Cena takie operacji waha się w przedziale od kilku do kilkunastu tysięcy złotych.