Guzy tęczówki

Tęczówka oka – budowa, lokalizacja, funkcja

Błona naczyniowa oka zbudowana jest z takich części jak naczyniówka, ciało rzęskowe oraz tęczówka. Tęczówka wchodzi w skład przedniej części błony naczyniowej oka. Przebiegają przez nią liczne naczynia krwionośne. Tu także zlokalizowane są mięśnie źrenicy oraz barwniki, dzięki którym nasze oczy mają określony kolor. Zależy to od ilości komórek barwnikowych. Tęczówka to element oczu, który kurczy się pod działaniem światła, dzięki czemu niewielka ilość może przedostać się do następnych części oka. Jeśli nie ma źródła światła następuje powiększenie się źrenicy, czyli tej powierzchni, przez którą wnika światło. Kurczenie oraz rozwieranie źrenicy następuje z udziałem mięśni zwieracza i rozwieracza znajdujących się w tęczówce. Dzieje się to bez naszej ingerencji i kontroli.

Przeczytaj: Torbiel w zatoce, jak leczyć torbiele zatok?

Rodzaje zmian na tęczówce

Zmiany widoczne na tęczówce mogą mieć różny charakter: łagodny bądź złośliwy, bezbarwnikowy lub barwnikowy. Niektóre z nich wymagają leczenia operacyjnego, inne muszą być regularnie kontrolowane, bowiem mogą przekształcić się w zmiany złośliwe – stąd tak ważne jest obserwowanie swoich oczu i poinformowanie lekarza o zauważonych na tęczówce zmianach typu: plamki, kropki, linie, itp.

• Zmiany łagodne:
  • nabłoniak niezłośliwy,
  • torbiel – zmiana łagodna składająca się z jednej warstwy komórek nabłonka wypełnionej płynem. Rozróżniamy torbiele pierwotne oraz wtórne, które powstały na skutek stosowania leków, zabiegów operacyjnych lub obecności pasożytów. Torbiel może imitować czerniaka;
  • mięśniak gładkokomórkowy,
  • żółtak – występuje w jednym oku, a objawy zaczynają się przed 2 rokiem życia dziecka. Może mieć postać ograniczoną i rozlaną, dającą różnobarwność tęczówki. Jest to zwykle żółtawy, unaczyniony guz, mogący powodować samoistne krwotoki do komory przedniej oraz jaskrę wtórną. Na skórze powiek, głowy i tułowia zauważyć można towarzyszące zmianom ocznym żółtawe i czerwone plamki lub guzki;
  • znamię barwnikowe tęczówki to zmiana pojedyncza lub mnoga, zwykle płaska. Dotyczy przede wszystkim ludzi rasy kaukaskiej, w wieku 40-60 lat oraz tych, którzy mają jasne oczy (niebieskie, zielone, szare). Lokalizuje się w powierzchownych warstwach zrębu tęczówki. Znamię złożone jest z komórek barwnikowych o różnej zawartości barwnika, dlatego może przybrać zmienną barwę: żółtą, brązową, a nawet szarą.Czasami powoduje zniekształcenie źrenicy oraz wywinięcie nabłonka barwnikowego tęczówki. Większość z tych zmian nigdy nie ulega zmianie, niektóre rosną bardzo powoli i choć nie wykazują cech złośliwości, to po kilku lub kilkunastu latach mogą stać się zmianami złośliwymi. Wskazana jest zatem dokumentacja fotograficzna oraz dokładna obserwacja tych zmian.
• Zmiany złośliwe:
  • nabłoniak złośliwy,
  • guzy przerzutowe – zmiany występujące rzadko, w postaci żółtych lub różowych zmian, często dotyczące obydwoje oczu. Pochodzą najczęściej z raka sutka i raka płuc, rzadziej z nerki, jądra i przewodu pokarmowego;
  • czerniak złośliwy – występuje rzadko i stanowi 5-10% czerniaków błony naczyniowej. Występuje 3 razy częściej u osób z jasnymi tęczówkami. Ponieważ czerniak rozwija się na ogół u osób starszych (5-6 dekada życia) przez powiększenie rozmiaru istniejącej już wcześniej zmiany barwnikowej, obserwacja podejrzanej zmiany powinna być przeprowadzana systematycznie, a badania kontrolne należy wykonywać do końca życia co pół do 1 roku. Wyleczalność czerniaka zależy w dużej mierze od szybkości jego zdiagnozowania. Niestety, w przypadku czerniaka oka, dopóki nie ma objawu w postaci zaburzeń widzenia jest bardzo trudny do wykrycia. Czerniak „atakuje” oczy najczęściej z powodu naszych skłonności genetycznych oraz szkodliwego działania promieniowania ultrafioletowego. Warto dodać, że czerniak może się rozwinąć w miejscach, których nie narażamy na promieniowanie słoneczne, gdyż komórki barwnikowe posiadają zdolność migracji do sąsiednich obszarów.

Typowe cechy czerniaka tęczówki:

• guzek tęczówki ubarwiony (czarny guzek) lub nieubarwiony, położony zwykle w dolnej części tęczówki. Można dostrzec jego powierzchowne unaczynienie,
• guz z przewagą komórek nabłonkowatych jest nierównomiernie ubarwiony i silniej unaczyniony,
• guz może powodować zniekształcenie źrenicy i wywinięcie warstwy barwnikowej tęczówki,
• wzrost guza udokumentowany fotografią.

Do powikłań czerniaka tęczówki należy zaliczyć przemieszczenie źrenicy w kierunku guza, zaćma oraz jaskra. Należy go różnicować głównie ze znamieniem i torbielą tęczówki oraz przerzutami raka.

Objawy guzów tęczówki

To, jakie będziemy mieć objawy zależy w dużym stopniu od umiejscowienia się nowotworu i jego wielkości. Zmiany łagodne często przebiegają bezobjawowo, manifestując się jedynie zmianami tęczówki oka w postaci plam różnego koloru, kropek, linii, itp. Niektóre ze zmian mogą jednak przebiegać z różnymi objawami, do których należy zaliczyć ograniczone pole widzenia oraz pojawienie się po zmroku świetlistych kul „przed oczami”. W przypadku czerniaka złośliwego objawy mogą przypominać zaćmę, typowe są również: astygmatyzm oraz słabsza ostrość widzenia. Warto podkreślić, że guzy tęczówki są stosunkowo szybko widoczne dla nas samych, co jest niezwykle istotne zwłaszcza w przypadku czerniaka złośliwego, gdyż skuteczne metody leczenia mają tylko wtedy zastosowanie, gdy czerniak jest w początkowym stadium rozwoju – brak jest wtedy objawów zaburzenia ostrości wzroku czy objawów bólowych.

Czytaj również: Starczowzroczność – przyczyny, objawy, leczenie prezbiopii

Diagnostyka guzów tęczówki

W diagnostyce guzów tęczówki wykorzystywane są specjalistyczne badania okulistyczne, ocena oczu przy pomocy lampy szczelinowej oraz wziernikowanie. W celu oceny granic guza wykonuje się najczęściej USG, aby dokładniej móc ocenić gałkę oczną oraz oczodół wykonuje się rezonans magnetyczny. W przypadku podejrzenia zmian złośliwych (czerniak) badaniu podlegają nie tylko okolice oczu, sprawdza się również inne organy pod kątem ewentualnych przerzutów.

Gdy pacjent trafia do specjalisty chorób oczu to na początku zostanie przeprowadzony krótki wywiad, lekarz musi poznać objawy dolegliwości, z jakimi zgłosił się do niego. Kolejnym etapem będzie ocena ostrości widzenia oraz zakres ruchów gałek ocznych. Badania dodatkowe, takie jak:

• USG,
• rezonans magnetyczny,
• angiografia fluoresceinowa,
• tomografia komputerowa

są wykonywane dopiero po dokładnym zbadaniu źrenic, spojówek, dna oka, itp. w przypadkach wątpliwych oraz gdy lekarz podejrzewa czerniaka. Obecnie rzadko wykonuje się biopsję tęczówki, gdyż już na podstawie badań obrazowych można trafnie postawić rozpoznanie. Niemniej w przypadkach wątpliwych wskazane jest wykonanie biopsji z wycięciem tęczówki.

Leczenie guzów tęczówki

Leczenie zmian uzależnione jest w głównej mierze od ich charakteru.W przypadku rozpoznania guza łagodnego nie jest wymagane leczenie operacyjne o ile nie powoduje on pogorszenia wzroku lub wzrostu ciśnienia wewnątrz gałki ocznej. Guzy podejrzewane o złośliwy charakter muszą zostać poddane zabiegowi wycięcia chirurgicznego, napromieniowania lub w rzadkich przypadkach nawet usunięcia całego oka. Leczenie nie jest zalecane, gdy mamy do czynienia ze znamionami barwnikowymi, należy jednak pamiętać, że mogą się one przekształcić w czerniaka i dlatego konieczne są regularne badania kontrolne. Nie należy zatem bagatelizować żadnych, choćby niewielkich zmian, które pojawiły się na naszej tęczówce. To sygnał, że należy skonsultować się ze specjalistą chorób oczu.

Przygotowanie do zabiegu

Przed każdym planowanym zabiegiem wykonywane są dokładne badania okulistyczne, które mają na celu ustalenie rozpoznania oraz wykrycie innych, współistniejących chorób oczu. Niezbędne jest także wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych jak:

• morfologia krwi,
• układ krzepnięcia.

Przebieg zabiegu

Zabieg wycięcia zmiany na tęczówce jest wykonywany w znieczuleniu miejscowym, co dla pacjenta jest korzystne, gdyż znieczulenie takie stosunkowo mało obciąża organizm. Każda wycięta zmiana jest poddawana badaniu histopatologicznemu. Aby mieć pewność, że wszystkie zmienione chorobowo komórki zostały usunięte, to guza usuwa się z marginesem zdrowej tkanki wokół. Ranę rogówki zamyka się używając odpowiednich szwów, które następnie usuwa się po 3-4 miesiącach.

Postępowanie po zabiegu

Zabiegi przeprowadza się w trybie chirurgii jednego dnia, zatem niedługo po zakończeniu pacjent może opuścić szpital lub gabinet. Już w pierwszej dobie pooperacyjnej zdejmuje się założony opatrunek. Po zabiegu stosuje się leki przeciwbakteryjne i przeciwzapalne (do worka spojówkowego), a niekiedy także leki obniżające ciśnienie wewnątrzgałkowe. Do dyspozycji pacjenta są także leki przeciwbólowe.

Rokowanie przy guzach tęczówki

Rokowanie czerniaka złośliwego oka zależy w głównej mierze od umiejscowienia guza, jego wielkości oraz typu histologicznego. Czerniaki tęczówki występują rzadko, ale rokują najlepiej, co wiąże się z tym, że prawie nigdy nie przerzutują. Każda zauważona przez nas zmiana na tęczówce oka powinna wzbudzić czujność (zwłaszcza koloru czarnego), gdyż wczesne wykrycie warunkuje wczesne wdrożenie leczenia, a tym samym poprawia rokowanie.

Czytaj również: Torbiel jądra – przyczyny, objawy, leczenie. Czy torbiel jądra jest groźna?