Uszkodzenie rogówki – przyczyny, objawy, leczenie uszkodzonej rogówki oka

Rogówka oka – budowa i funkcje

Rogówka jest przednią, wypukłą i przezroczystą częścią oka. To niezwykle ważny element układu optycznego gałki ocznej. Wpadające przez nią światło załamuje się i skupia, dzięki czemu widziany obraz jest wyraźny. Ludzka rogówka ma okrągły kształt i średnicę około 11 mm. Jej grubość nie przekracza 0,6 mm. Jest bogato unerwiona – posiada dużo zakończeń bólowych, dlatego nawet lekki dotyk wywołuje nieprzyjemne odczucia.

Za rogówką znajduje się komora przednia oka wypełniona cieczą wodnistą, a za nią usytuowana jest soczewka. Jako zewnętrzna i wypukła oraz bardzo delikatna część oka, jest ona narażona na urazy. Zdecydowana większość to niewielkie, powierzchowne, lecz bardzo bolesne uszkodzenia rogówki (erozje), np. w postaci otarcia. Zdarza się jednak, że rogówka jest uszkodzona w o wiele większym stopniu.

Mechaniczne uszkodzenie oka – przyczyna erozji rogówki

Mechaniczne uszkodzenie rogówki to zdecydowanie najczęstszy typ uszkodzeń. Wśród przyczyn wymienia się:

• źle dopasowane lub przeterminowane soczewki, które mogą wywołać otarcie rogówki,
• zadrapanie rogówki paznokciem,
• uderzenie gałązką drzewa podczas spaceru,
• obecność ciała obcego pod powieką (np. ziarenka piasku),
• zadrapanie oka przez zwierzę (kota),
• rzadziej: nieprawidłowo rosnące rzęsy, niedomykalność powiek, ciężka postać zespołu suchego oka.

Częste są również przypadkowe uszkodzenia rogówki u dzieci. W większości przypadków spowodowane są brakiem nadzoru dorosłych nad zabawą dzieci. Powstają podczas zajęć sportowych, często na wakacjach, w czasie zabawy.

Zdarza się, że przyczyną urazu oka jest wypadek komunikacyjny. Uszkodzenie rogówki u dzieci wymaga natychmiastowej wizyty u lekarza specjalisty. Sposób leczenia urazów oka zależy od rodzaju i ciężkości urazu.

Ile trwa regeneracja rogówki po otarciu?

W wyniku urazu dochodzi do punkcikowatych ubytków nabłonka rogówki. Erozja rogówki wywołuje silny ból, który sprawia wrażenie obecności ciała obcego pod powieką. Ubytek nabłonka odsłania zakończenia nerwowe, które są bezpośrednio narażone na warunki atmosferyczne i ruch powieki. Dodatkowo pacjenci skarżą się na światłowstręt, silne łzawienie, obniżenie ostrości wzroku i zamazanie obrazu.

W przypadku zadrapania oka przez zwierzęta istnieje wysokie prawdopodobieństwo zakażenia rany i rozwoju zapalenia rogówki o różnej etiologii (bakteryjnej, grzybiczej itp.).

Niezakażone rany rogówki leczą się stosunkowo szybko. Regeneracja nabłonka rogówki trwa zwykle około 2–3 dni. Czas ten wydłuża się u osób chorych na zespół suchego oka i cukrzycę. Po kilku dniach dokuczliwe objawy ustępują. Otarcie rogówki wymaga wizyty u lekarza specjalisty.

Leczenie mechanicznego uszkodzenia rogówki polega przede wszystkim na podawaniu leków przeciwbólowych i stosowaniu maści lub kropli do oczu z antybiotykiem, aby zapobiec zakażeniu oka.

W przypadku obecności ciała obcego pod powieką konieczna jest jego ewakuacja. Zdarza się, że ciało obce utkwiło w rogówce. Stan ten również wymaga jego usunięcia przez okulistę za pomocą igły, po podaniu roztworu znieczulającego. Otarcie oka najczęściej goi się bez powikłań. Jeżeli jednak dojdzie do zakażenia, może skutkować to trwałymi zaburzeniami ostrości wzroku, zmętnieniem rogówki. Przy głębszych ranach rogówki konieczna jest operacja i zszycie rany.

Czytaj również: Retinopatia słoneczna – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie, rokowanie

Rogówka uszkodzona w wyniku oparzenia oka

Termiczne uszkodzenia oka należą do stosunkowo rzadkich rodzajów uszkodzeń narządu wzroku. Zwykle oparzenia dotyczną powiek. Rozległe rany mogą powodować powstanie ściągających blizn i być powodem trwałego odsłonięcia rogówki i związanych z tym powikłań.

Bezpośrednie uszkodzenie rogówki oka zdarza się najczęściej podczas spawania. Do oka mogą wtedy prysnąć kropelki roztopionego metalu. Niewielkie, powstałe w ten sposób ubytki rogówki goją się stosunkowo łatwo i szybko. Wywołują jednak silne dolegliwości bólowe, światłowstręt, łzawienie.

Objawy uszkodzenia rogówki poprzez oparzenie pojawiają się po pewnym czasie – po około 8 godzinach (+/-2 godz.). Należą do nich: silny światłowstręt, zaciśnięcie powiek, ból gałki ocznej, obrzęk powiek i przekrwienie spojówek. Leczenie polega na stosowaniu zimnych okładów na powieki, przyjmowaniu leków przeciwbólowych. Masywniejsze uszkodzenia rogówki wymagają zastosowania maści z antybiotykiem. Objawy zwykle ustępują samoistnie po około 24 godzinach.

Bardziej masywne oparzenia (np. większą ilością roztopionego metalu) powodują zniszczenie rogówki, martwicę jej tkanek, a czasami utratę oka. Oparzenia termiczne wywołuje również długa ekspozycja na promieniowanie nadfioletowe. Dotyczy to ludzi długo przebywających w ośnieżonych górach w słoneczne dni, nad morzem bez okularów przeciwsłonecznych z filtrami UV.

Czym grozi chemiczne uszkodzenie rogówki?

Zdecydowanie najcięższym typem uszkodzenia rogówki są oparzenia chemiczne. Stany te wymagają natychmiastowej pierwszej pomocy i jak najszybszego przywiezienia chorego na oddział okulistyczny. Szczególnie niebezpieczne są oparzenia zasadami (np. zaprawą murarską).

Substancje te łatwo wnikają w głąb tkanek oka, wywołując głębokie obrażenia i martwicę rozpływną oka. Kwasy (np. oparzenie przy pracy w zakładzie chemicznym, oparzenie kwasem z akumulatora) wywołują natomiast denaturację białek, co ogranicza postępowanie uszkodzenia w głąb oka. Oparzenia chemiczne wywołują również związki drażniące (gaz pieprzowy, aerozole, alkohol), powodujące łzawienie. Te jednak nie prowadzą do poważniejszych obrażeń.

W przypadku oparzeń chemicznych rogówki pierwsza pomoc polega przede wszystkim na jak najwcześniejszym rozpoczęciu płukania oka. Najlepiej jest to wykonywać roztworem soli fizjologicznej lub płynem Ringera. Jeżeli jednak nie są one dostępne na miejscu, należy zacząć płukać oko czystą, zimną wodą pitną.

Strumień wody powinien być skierowany na przyśrodkowy kącik oka, nie odwrotnie. Dzięki temu zapobiega się dostawaniu wypłukanych substancji do drugiego oka. Oko polewamy wodą z butelki, słuchawki prysznica lub zanurzamy głowę chorego w misce z wodą. Ważne jest, aby otworzyć powieki podczas płukania i usunąć z nich szkodliwą substancję chemiczną.

W przypadku zauważenia grudek zaprawy w worku spojówkowym należy je jak najszybciej usunąć za pomocą wacika. Oko należy płukać również podczas transportu do szpitala.

Niestety oparzenia chemiczne goją się bardzo trudno i wiążą z wysokim prawdopodobieństwem wystąpienia ciężkich powikłań. Skutkiem oparzenia oka może być ślepota, trwałe zaburzenia ostrości wzroku, rozwój zaćmy, jaskry, bielmo, zrosty powiek. Pamiętajmy, że większości oparzeń chemicznych można uniknąć, stosując środki bezpieczeństwa, np. okulary ochronne przy pracy.

Bibliografia:

• Niżankowska M., Okulistyka. Podstawy kliniczne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
• https://okulistyka.mp.pl/urazyoka/122790,oparzenie-chemiczne-oka/
• https://okulistyka.mp.pl/urazyoka/85392,urazy-oka-mechaniczne-urazy-galki-ocznej/