Angiografia fluoresceinowa – jak wygląda i kiedy się wykonuje badanie AF oka?

Co to jest angiografia fluoresceinowa?

Angiografia fluoresceinowa jest to badanie naczyń krwionośnych dna oka z użyciem kontrastu, fluoresceiny. Środek ten podawany jest dożylnie, w postaci 10% roztworu soli sodowej fluoresceiny. Następnie wykonywana jest seria czarno-białych zdjęć dna oka specjalnie do tego skonstruowanym aparatem – funduskamerą. Fluoresceina wybarwia się na zielono, wypełnia najpierw tętnice siatkówki, potem naczynia włośniczkowe a na końcu żyły. Dzięki wypełnieniu tych naczyń środkiem kontrastowym, obraz pojawiający się w funduskamerze jest odwzorowaniem kształtu naczyń i przepływu krwi. W angiografii fluoresceinowej nie można zobaczyć krążenia w naczyniówce oka.

Jak działa angiografia fluoresceinowa?

Angiografia fluoresceinowa jest bardzo ważnym badaniem w chorobach siatkówki. Odgrywa podstawową rolę w diagnostyce zwyrodnieniowych chorób siatkówki. Dzięki niej możliwe jest zobrazowanie niedokrwienia siatkówki i jej przyczyny – zatory naczyń tętniczych, zakrzepy żylne, blokady naczyń włośniczkowych.

W angiografii fluoresceinowej można także wykryć nowe, patologiczne naczynia nowotworu oraz takie pojawiające się w cukrzycy (tzw. retinopatia cukrzycowa), mikro – i makronaczyniaki. Kiedy fluoresceina wychodzi poza naczynia siatkówki, podejrzewa się zapalenie, obrzęk lub wysięk – zmienione chorobowo naczynia krwionośne przepuszczają barwnik. Pozwala również na zróżnicowanie świeżych zmian zapalnych od starych, niewymagających leczenia blizn.

To też może Cię zainteresować: Zielony mocz – przyczyny

Wskazania do badania angiografii fluoresceinowej

Wskazaniami do przeprowadzenia badania angiografii fluoresceinowej są:

• zwyrodnieniowe choroby siatkówki:
  • retinopatia surowicza środkowa (CSR, ang. central serous retinopathy) spowodowana jest surowiczym, miejscowym odwarstwieniem siatkówki, przez ogniskowe uszkodzeniem nabłonka barwnikowego, który chroni siatkówkę przed przedostaniem się do niej krwi. Przez uszkodzenie przedostaje się przesięk, który odwarstwia siatkówkę. Choroba objawia się zamglonym widzeniem, zniekształceniem obrazu i zaburzeniami widzenia kolorów. W angiografii fluoresceinowej ognisko odwarstwienia ma kształt opisywany barwnie przez różnych autorów jako „płomień świecy” czy „słup dymu” i jest hiperfluorescencyjny. Kontrast wydostaje się przez uszkodzone naczynie w siatkówce, przedostaje do bańki odwarstwienia i ją wypełnia. Wraz z upływem czasu ognisko wybarwia się coraz intensywniej, ponieważ napływa do niego więcej kontrastu. Jest to charakterystyczna cecha dla CSR;
  • zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD, ang. age-related macular degeneration). Plamka żółta jest to miejsce na siatkówce, gdzie rozdzielczość widzenia jest największa. Choroba plamki powoduje więc spadek ostrości wzroku oraz ubytku w centralnej części pola widzenia. Istnieją dwie postaci AMD – sucha i wysiękowa. Postać sucha, inaczej zanik geograficzny, polega na ogniskowym zaniku nabłonka barwnikowego oraz naczyń włosowatych naczyniówki. W angiografii fluoresceinowej przedstawia się to jako rejon intensywnej fluorescencji. W postaci wysiękowej dochodzi do odwarstwienia nabłonka barwnikowego od naczyniówki. Klinicznie objawia się nagłym pogorszeniem ostrości wzroku. Konieczne jest wykonanie natychmiastowej angiografii w celu potwierdzenia diagnozy i leczenie. Kolejną chorobą, w której niezbędne jest wykonanie angiogramu, jest samoistna torbiel plamkowa, która poprzedza wystąpienie otworu w plamce. Jest to rodzaj zwyrodnienia starczego siatkówki. W angiografii jest widoczne jako ognisko hiperfluorescencji otoczone otoczką hipofluorescencji;
• choroby dystroficzne plamki: choroba Stargardta i fundus flavimaculatus. Choroba Stargardta objawia się klinicznie spadkiem ostrości wzroku, a pojawia się we wczesnym dzieciństwie. W angiografii fluoresceinowej, w obszarze plamki, widoczne są owalnie lub łukowato układające się wokół dołka środkowego drobne ogniska hiperfluorescencji. Są widoczne, ponieważ w tych miejscach zanikł nabłonek barwnikowy i odsłania naczynia włosowate naczyniówki, w których płynie kontrast. Jednocześnie, na całym pozostałym obszarze dna oka, nie widać typowego świecenia tła (czyli lekkiego przeświecenia fluorescencji z naczyniówki przez nabłonek barwnikowy). Dzieje się tak, ponieważ w komórkach nabłonka barwnikowego gromadzi się materiał lipofuscynopodobny. W zaawansowanej postaci choroby w angiografie widoczny jest obraz tzw. wolego oka – w obrębie plamki zanika nabłonek barwnikowy i drobne ogniska fluorescencji łączą się w jedno duże. Podobny obraz występuje w fundus flavimaculatus;
• retinopatia cukrzycowa i nadciśnieniowa. Wspólnym mianownikiem obu chorób jest nowotwórstwo naczyniowe, spowodowane niedotlenieniem siatkówki. Diagnostyka lokalizacji takich naczyń pozwala na monitorowanie przebiegu choroby i umożliwia podjęcie decyzji o leczeniu, np. fotokoagulacją. Oprócz nieprawidłowych naczyń, w angiografii można zobrazować obszary niedokrwienia;
• nowotwory siatkówki. Angiografia fluoresceinowa jest pomocna w ocenie unaczynienia guza;
• anomalie naczyń siatkówki – naczyniaki w chorobie Coatsa, naczyniakowatości siatkówki;
• zapalenia naczyń siatkówki. W angiografii fluoresceinowej obecne są ogniska hiperfluorescencji, spowodowane przesiękiem. Przesięk powstaje w wyniku zapalenia i załamania bariery naczyniowo – siatkówkowej. Za hiperfluorescencję odpowiadają także nowopowstałe naczynia, z cienką ścianą;
• zakrzepy, zatory naczyń siatkówki. Na angiogramie widoczne jest miejsce, gdzie następuje blokada zakontraktowania oraz inne objawy, pośrednio świadczące o zamknięciu naczyń siatkówki;
• zapalenia siatkówki;
• choroby nerwu wzrokowego;
• jako badanie poprzedzające inne procedury, np. laseroterapię.

Jak wygląda angiografia fluoresceinowa?

Przed badaniem angiografii fluoresceinowej pacjent musi przejść dokładne badanie okulistyczne, a także ogólne. Szczególnie ważne jest poinformowanie o alergiach i przyjmowanych lekach, zwłaszcza stosowanych z powodu chorób oczu.

Przed samą procedurą do oczu podawane są krople rozszerzające źrenice. Głowę i szyję należy nieruchomo oprzeć na podpórkach. Bardzo ważne jest, aby nie poruszać głową w czasie badania, gdyż spowoduje to brak ostrości obrazu. Do żyły podawany jest kontrast, a aparat w ciągu około godziny wykona serię zdjęć. Przed oczami w tym czasie pojawiają się błyski. W czasie angiografii dość często pojawiają się nudności, a nawet wymioty, dlatego rano lepiej zjeść lekki posiłek bądź przyjść na czczo.

Kilka dni po badaniu skóra, spojówki i mocz ze względu na obecność fluoresceiny są żółto-zielone. Jest to naturalne i nie należy się tym martwić, zabarwienie znika po kilkudziesięciu godzinach. W tym czasie nie należy wykonywać innych badań radiologicznych.

Przeciwwskazania do angiografii fluoresceinowej

Przeciwwskazaniami do przeprowadzenia angiografii fluoresceinowej są:

• uczulenie na fluoresceinę,
• inne ciężkie alergie (prawdopodobieństwo alergii również na fluoresceinę),
• ciąża,
• niewydolność nerek,
• stan po świeżym zawale serca,
• zaburzenia rytmu serca.