Złamanie łopatki – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja

Złamanie łopatki – przyczyny, kiedy się zdarza?

Złamanie łopatki występuje w następstwie bezpośredniego mechanizmu urazu – najczęściej ma miejsce po wypadku, na skutek silnego uderzenia.

Do najczęstszych przyczyn należą wypadki, w których doszło do bezpośredniego narażenia okolicy łopatki na gwałtowne przeciążenia. Zazwyczaj związane są z wypadkami samochodowymi czy motocyklowymi, także z udziałem pieszych. Uraz łopatki zdarza się także po upadkach z dużej wysokości.

Złamania łopatki dotyczą osób w każdym wieku oraz stanowią około 5 proc. wszystkich złamań w obrębie obręczy barkowej. Częściej dotyczą dorosłych mężczyzn niż kobiet i dzieci. Do tego typu dysfunkcji najczęściej dochodzi podczas gwałtownego oraz „wysokoenergetycznego” urazu, w którym uszkodzeniom ulegają: panewka i szyjka oraz inne struktury łopatki. Dzieje się tak na przykład podczas wypadków komunikacyjnych. W czasie złamania istotnemu upośledzeniu ulegają mięśnie obręczy barkowej. Wyróżniamy złamania: zamknięte, otwarte albo postrzałowe. Złamaniom łopatki często towarzyszą urazy takich struktur jak: obojczyk, żebra oraz kręgosłup.

Przeczytaj też: Ból pod lewą łopatką – przyczyny, jak leczyć?

Złamanie łopatki – objawy

Łopatka to trójkątna, płaska kość umiejscowiona z tyłu w stosunku do klatki piersiowej. Najważniejszymi strukturami leżącymi na tej kości są: panewka, szyjka, trzon, grzebień, wyrostek barkowy oraz wyrostek kruczy łopatki. Wyrostek barkowy jest ważną strukturą ochronną dla ścięgien mięśni odpowiedzialnych za rotację barku. Wyrostek kruczy łączy łopatkę z obojczykiem i jest miejscem przebiegu nerwu mięśniowo-skórnego. Najczęstszymi strukturami ulegającymi złamaniu są: szyjka, trzon oraz panewka łopatki. W zależności od rodzaju urazu, struktury te mogą ulec uszkodzeniu.

Do najczęstszych objawów towarzyszących złamaniom łopatki należą:

• ból i obrzęk w okolicach łopatki,
• ból przeniesiony podczas uderzenia pięścią,
• ograniczenie ruchomości stawu barkowego oraz całej kończyny górnej,
• trudności w poruszaniu się oraz utrzymaniu pozycji siedzącej przez dłuższy czas,
• wyczuwalne tarcie odłamów kostnych podczas wykonywania badania palpacyjnego.

Objawy mogą różnić się w badaniu palpacyjnym i wynikach badań obrazowych – w zależności od tego, czy doszło do złamania z przemieszczeniem. Podczas uszkodzenia łopatki dochodzi do złamań i dysfunkcji innych mniej lub bardziej odległych struktur. Należą do nich:

• złamania żeber,
• złamania obojczyka,
• uszkodzenie splotu barkowego (nerwowego),
• stłuczenie klatki piersiowej,
• odma opłucnowa,
• uszkodzenia dużych naczyń,
• stłuczenia mózgu, złamania czaszki (rzadko).

Przeczytaj również: Dlaczego bolą żebra?

Złamanie łopatki – badania, diagnostyka

Podejrzenie tego, czy jest złamana łopatka, nasuwa lekarzowi wywiad u pacjenta, świadkowie wypadku oraz badanie palpacyjne (dotykiem). Podczas przeprowadzania badania klinicznego stwierdza się obrzęk, ucieplenie oraz bolesność okolicy łopatki. Charakterystyczne dla pacjentów jest odciążanie chorej kończyny górnej poprzez podtrzymywanie łokcia i przedramienia drugą ręką tak, by zminimalizować objawy bólowe uszkodzonej okolicy.

U chorego należy także wykonać badanie czynności układu oddechowego, sprawdzić właściwe unaczynienie oraz unerwienie całej kończyny górnej. Jest to szczególnie ważne podczas kwalifikacji pacjenta do zabiegu operacyjnego. Rozpoznanie złamania łopatki odbywa się na podstawie wykonanego badania RTG klatki piersiowej oraz kręgosłupa szyjnego. Czasami zasadne wydaje się także zrobienie badania TK (tomografii komputerowej) w celu oceny stopnia uszkodzenia łopatki połączonego na przykład z poważniejszymi urazami klatki piersiowej.

Złamanie łopatki – leczenie i pierwsza pomoc

Pierwsza pomoc polega na unieruchomieniu całej kończyny górnej i transporcie pacjenta do szpitala. Początkowym celem wszelkich działań terapeutycznych jest zminimalizowanie dolegliwości bólowych oraz leczenie złamań i urazów współistniejących. Interwencja chirurgiczna polegająca na repozycji zazwyczaj nie jest konieczna, ponieważ do przemieszczenia odłamów kostnych dochodzi niezwykle rzadko. Do leczenia operacyjnego kwalifikują się najczęściej złamania otwarte, złamania panewki razem ze zwichnięciem głowy kości ramiennej, złamanie wyrostka kruczego łopatki. Dobre rokowania przynoszą także zabiegi chirurgiczne u pacjentów po 65. roku życia. Wówczas tego typu interwencja pozwala na osiągnięcie lepszych rezultatów, jeśli chodzi o powrót funkcji chorej kończyny górnej.

Leczenie zachowawcze stosujemy u osób, u których wystąpiło złamanie z przemieszczeniem w granicach 15–10 mm i rotacją mniejszą niż 30–40^o. Jeżeli pacjent jest samodzielny i może chodzić oraz siadać, wówczas zakłada mu się miękki opatrunek gipsowy Desaulta – w celu unieruchomienia barku. Najczęściej stosuje się go w złamaniach trzonu. Podczas złamania szyjki z nieznacznym przemieszczeniem stosujemy szynę odwodzącą, którą pacjent nosi od 4 do 6 tygodni. W przypadkach większych przemieszczeń zakłada się wyciąg bezpośredni na szynie odwodzącej.

Aktualnie w sprzedaży są także gotowe ortezy/stabilizatory barku. U pacjentów leżących kończynę górną po stronie uszkodzenia opieramy o boczną ścianę klatki piersiowej. W celu zmniejszenia obrzęku oraz bolesności zaleca się stosowanie okładów z lodu.

Złamanie łopatki – rehabilitacja, ćwiczenia, fizjoterapia

Okres gojenia się złamania łopatki wynosi około 4 tygodni. W przypadkach nieznacznych uszkodzeń i dolegliwości ruchy barku możemy wprowadzać już między 10. a 14. dniem od zdarzenia. Początkowo wprowadzamy ruchy okrężne bądź wahadłowe łopatki. Następnie, stopniowo włączamy w proces rehabilitacji ćwiczenia wzmacniające mięśnie obręczy barkowej. Trening wzmacniający siłę mięśniową oraz wytrzymałość pacjenta włączamy po około 8 tygodniach od złamania.

Do działań terapeutycznych wspomagająco włączamy zabiegi z zakresu fizykoterapii (laser, magnetostymulacja, krioterapia), ćwiczenia z użyciem taśm Thera-band oraz inne metody pracy indywidualnej: PNF, kinesiology taping, techniki osteopatyczne. W przypadku prawidłowo prowadzonej fizjoterapii – po 12 tygodniach pacjent powinien wrócić do pełnego zdrowia.

Powikłania po złamaniu łopatki

W niektórych przypadkach złamania łopatki mogą wiązać się z różnego rodzaju powikłaniami, takimi jak: zrosty, ograniczenie ruchomości na skutek wytworzonych przykurczy, zaburzenia naczynio-ruchowe, zmiany zwyrodnieniowe, niestabilność pierścienia rotatorów. Z tego też powodu należy dbać o początkowe właściwe unieruchomienie kończyny oraz właściwie przeprowadzony i utrzymany w warunkach domowych proces rehabilitacji i powrotu do pełnego zdrowia.

Czytaj również: Złamanie miednicy – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja, powikłania