Ankyloza – co to jest, jakie daje objawy i jak leczyć?

Czym jest ankyloza?

Ankyloza (ankylosis, fuzja śródstawowa) to włókniste zesztywnienie (częściowe) bądź kostne (całkowite) zesztywnienie stawu w jednej pozycji, najczęściej w wyniku schorzeń układu kostno-mięśniowego, unieruchomienia bądź operacji. Zesztywnienie ogranicza ruchomość stawu, co powoduje, że traci on swoja pierwotną funkcję. Ankyloza jest stanem nieodwracalnym, dlatego tak ważna jest profilaktyka i zachowanie ruchomości oraz sprawności chorego stawu. Najczęstszą przyczyną jest RZS, czyli reumatoidalne zapalenie stawów.

Jakie są przyczyny ankylozy stawów?

Przyczyny ankylozy mogą być różnorodne i obejmują m.in.:

• choroby układu kostno-mięśniowego (reumatoidalne zapalenie stawów, artroza),
• zapalenia stawów i elementów wewnątrzstawowych,
• urazy (ciężkie złamania, złamania śródstawowe, urazy przebiegające z krwotokiem wewnątrz stawu),
• zabieg operacyjny,
• długotrwałe unieruchomienie,
• zakażenia wewnątrzstawowe (zwłaszcza ropne, gruźlica kości, gronkowiec),
• czynniki genetyczne (zwiększona aktywność osteoblastów),
• anomalia wrodzone lub rozwojowe stawów i kości,
• powtarzające się mikrourazy.

Ankyloza – objawy

Ankyloza rozpoczyna się stanem zapalnym i obrzękiem tkanek miękkich. Staw może być obrzmiały, zaczerwieniony i ciepły. Ból ogranicza ruchomość stawu, który pracując niewłaściwie, powoduje deformacę powierzchni stawowych. Szpara stawowa ulega zwężeniu, a powstająca wewnątrz niej tkanka włóknista łączy się z chrząstką i błoną maziową wewnątrz stawu. Dochodzi do przykurczy i zaników mięśniowych. Ruchomość stawu znacznie się ogranicza, a zmiany włókniste mogą ulec kostnieniu. Powoduje to całkowite usztywnienie stawu.

Ankyloza dotyczy najczęściej:

Ankyloza – diagnostyka i leczenie

Ograniczona ruchomość stawu, może sugerować przykurcz mięśniowy, dlatego należy ocenić powierzchnie stawowe, najlepiej zdjęciem RTG. Badanie pokaże deformacje na powierzchniach stawu oraz włóknistą lub kostną tkankę, która wypełnia szczelinę stawu. Jeśli szczelina jest mniej widoczna i proces chorobowy zaczyna się toczyć, pomimo że staw jest ciągle ruchomy, warto już wdrożyć odpowiednie leczenie. Leczenie obejmuje farmakoterapię, zwłaszcza niesteroidowe leki przeciwzapalne i przeciwbólowe oraz iniekcje dostawowe.

Ważnym elementem leczenia ankylozy jest fizjoterapia, która pozwala zachować ruchomość stawu jak najdłużej. Zdarza się, że zmiany szybko progresują, a terapia nie pomaga, więc jedyną możliwością leczenia zesztywniałego stawu jest zabieg operacyjny. Pacjentowi proponuje się osteotomię korekcyjną, czyli wycięcie kostnego lub włóknistego zespolenia i ustawienie stawu w bardziej komfortowej dla pacjenta pozycji. Można również wykonać plastykę chorego stawu, więc po usunięciu zmian patologicznych wewnątrz jamy stawu, nakłada się na powierzchnie stawowe sztuczne warstwy. Efekty operacji zależą od stopnia deformacji stawu oraz od ogólnej sprawności fizycznej pacjenta.

Ankyloza – fizjoterapia i ćwiczenia

Fizjoterapia to podstawowy element leczenia, który pomimo początków procesów kostnienie wewnątrzstawowego w ankylozie, jest w stanie zatrzymać rozwój patologicznych zmian. Przede wszystkim należy oszczędzać chory staw i chronić go przed dodatkowymi przeciążeniami, związanymi np. z postawą ciała, rodzajem wykonywanej pracy czy z aktywnością sportową. Może w tym pomóc stosowanie odpowiedniego sprzętu zaopatrzenia ortopedycznego, który odciąży chory staw lub zabezpieczy go z odpowiedniej pozycji.

Właściwie wykonywane ćwiczenia lecznicze pomogą zachować lub poprawić ruchomość stawu oraz zapobiegną powstawaniu kolejnych deformacji na powierzchniach stawowych. Ćwiczenia wspomogą zabiegi fizykalne, takie jak m.in. laseroterapia, ultradźwięki, jonoforeza z jodkiem potasu czy okłady parafinowe. Inną formą terapii jest również terapia manualna, w postaci trakcji, mobilizacji czy manipulacji, które poprawią ruchy pomiędzy powierzchniami stawowymi. Dzięki kompleksowej rehabilitacji, możemy poprawić funkcję stawu oraz sprawność ogólną, co ułatwi funkcjonowanie w życiu codziennym.

Ankyloza zębów

Opisywane pojawia się nie tylko w kontekście chorób stawów. Jest to termin stosowany w stomatologii. Ankyloza zębów (zesztywnienie) to stan, który diagnozowany jest po urazie, np. po wykonaniu replantacji zęba, ale także w wyniku stanów zapalnych i infekcji.

Ankylozę można zdefiniować jako połączenie cementu i/lub zębiny z tkanką kostną. Powstaje na skutek resorpcji wymiennej. Wymiana ta w konsekwencji prowadzi do zrośnięcia cementu korzeniowego i zębiny z kością wyrostka zębodołowego.