Ospa w ciąży – wirus, objawy, leczenie, powikłania

Ospa w ciąży

Wirus ospy wietrznej charakteryzuje się wysoką zakaźnością, dlatego też osoba nieuodporniona, która skontaktowała się z osobą zarażającą, ma duże prawdopodobieństwo zachorowania. Ze względu na to, że kobiety w wieku prokreacyjnym w zdecydowanej większości przypadków chorowały na ospę w dzieciństwie lub były szczepione i są chronione przez przeciwciała ospy wietrznej, wiatrówka w ciąży nie jest na szczęście obserwowana często. Jeżeli jednak dojdzie do zachorowania w ciąży, należy liczyć się z ryzykiem cięższego przebiegu choroby (w ciąży odporność jest osłabiona) oraz możliwością wystąpienia powikłań zarówno u kobiety, jak i u płodu.

Spośród potencjalnych powikłań ospy dotyczących samej ciężarnej wymienia się: nadkażenie bakteryjne zmian skórnych, zapalenie płuc, zapalenie móżdżku, zapalenie mózgu, zapalenie wątroby. Powikłania dotyczące dziecka są zależne od tego, na jakim etapie ciąży doszło do zachorowania i zostały opisane niżej.

Wirus ospy

Wirus ospy wietrznej i półpaśca (VZV, varicella zoster virus) to wirus przekazywany drogą kropelkową, o wysokiej zakaźności (ok. 90%). Okres wylęgania choroby wynosi 7–23 dni (najczęściej ok. 14 dni).

Wirus ospy wietrznej, po przechorowaniu wiatrówki, pozostaje w organizmie, w zwojach nerwowych, w postaci latentnej (uśpionej). W sytuacji upośledzonej odporności może się uaktywnić, dając inną chorobę – półpasiec w ciąży. Objawia się on pęcherzykową wysypką lokalizującą się wzdłuż dermatomów, z silnym świądem i przeczulicą.

Po przechorowaniu ospy w organizmie pozostają przeciwciała IgG chroniące przed ponownym zachorowaniem pierwotnym (na ospę wietrzną). Przeciwciała nie chronią jednak przed wystąpieniem półpaśca.

Ospa w ciąży – objawy

Charakterystycznym objawem ospy w ciąży jest polimorficzna wysypka. Słowo „polimorficzna” oznacza współistnienie w jednym czasie różnego typu wykwitów skórnych:

• plamek na skórze,
• grudek, pęcherzyków na ciele,
• nadżerek i strupków po pękniętych pęcherzykach.

Charakterystyczne dla ospy wietrznej jest także zajmowanie owłosionej skóry głowy i śluzówek. Wysypce może towarzyszyć ponadto: gorączka (od 37 do nawet 40 stopni Celsjusza), ból głowy, osłabienie (często objawy te poprzedzają pojawienie się wysypki o 1–2 dni).

Kontakt ciężarnej z ospą – ospa a zajście w ciążę

Jeżeli kobieta nie chorowała na ospę wietrzną i nie była szczepiona, a planuje ciążę, zaleca się wcześniejsze zaszczepienie. Ponieważ szczepienie na ospę to szczepionka żywa, nie można jej podać w ciąży, zaleca się także, aby nie zachodzić w ciążę przez pierwszy miesiąc od szczepienia. Jeżeli kobieta nie jest pewna, czy chorowała, może oznaczyć sobie poziom przeciwciał IgG przeciwko wirusowi ospy wietrznej – dodatnie przeciwciała świadczą o nabyciu odporności poprzez przechorowanie lub zaszczepienie.

Jeżeli ciężarna nie przechorowała ospy ani nie była a szczepiona, a miała kontakt z osobą chorą, konieczne jest niezwłoczne zgłoszenie się do lekarza. W pierwszej kolejności należy ustalić, czy kontakt z ospą wietrzną w ciąży miał miejsce wtedy, gdy chory był jeszcze zakaźny (zakaźność ustępuje wraz z przyschnięciem wszystkich strupków). Jeżeli chory był zakaźny lub niewiele wiadomo na temat etapu jego choroby, zaleca się podanie ciężarnej immunoglobulin (muszą one zostać podane do 96 godzin od ekspozycji). Niestety, takie postępowanie, chociaż zmniejsza ryzyko wystąpienia ciężkiego przebiegu ospy i powikłań u matki, nie chroni przed wystąpieniem powikłań u płodu. Jeżeli ciężarna już rozwinęła objawy, konieczne jest włączenie leczenia (opisane poniżej).

Mając na uwadze poważne konsekwencje wynikające z kontaktu ciężarnej z chorym na ospę, zaleca się, aby kobiety, które nie chorowały uprzednio na wiatrówkę i nie były szczepione, a są w ciąży, unikały (w miarę możliwości) skupisk ludzkich, w tym przedszkoli i żłobków.

Ospa wietrzna w ciąży – powikłania, zagrożenia dla matki i dziecka

Jak już wspomniano, ospa u ciężarnej może dawać powikłania zarówno u samej kobiety, jak i u płodu. Zachorowanie na ospę w I i II trymestrze wiąże się ze zwiększonym ryzykiem poronienia, a także wystąpienia wystąpienia powikłań, takich jak:

• niska masa urodzeniowa dziecka,
• zaburzenia neurologiczne oraz opóźnienie rozwoju psychoruchowego,
• wady kończyn,
• zaburzenia czynność jelit,
• zaburzenia czynności układu moczowego,
• małoocze,
• zaćma,
• zapalenie siatkówki i naczyniówki,
• charakterystyczne zmiany bliznowate na skórze.

Największe niebezpieczeństwo uszkodzenia płodu istnieje przed 28. tygodniem ciąży, po tym okresie, do okresu poprzedzającego poród, powikłań się nie obserwuje.

U dzieci kobiet, które zachorowały na ospę przed porodem, można zaobserwować objawy typowe dla wiatrówki. Ze względu na niską dojrzałość układu odpornościowego u noworodka przebieg takiej choroby może być bardzo ciężki.

Ospa w ciąży – leczenie

Każda ciężarna z rozpoznaną ospą wietrzną powinna otrzymać leczenie lekiem przeciwwirusowym – acyklowirem. Kuracja powinna trwać 7 dni. Istotny jest czas włączenia leczenia – powinno się podać pierwszą dawkę max. 24 godziny od wystąpienia wysypki na skórze.

Zaleca się także odpowiednią pielęgnację skóry. Nie wolno pokrywać zmian skórnych tłustymi kremami i pudrami, ponieważ sprzyja to ich nadkażaniu. Optymalna pielęgnacja to miejscowe stosowanie oktenidyny, ewentualnie wodnego roztworu gencjany.

W przypadku ciężkiego przebiegu choroby i sytuacji, gdy mamy do czynienia z ciążą zagrożoną, ciężarna powinna być leczona w warunkach szpitalnych.

Podsumowując, ospa w czasie ciąży jest chorobą niosącą za sobą zagrożenia zarówno dla ciężarnej, jak i dla płodu. Aby uniknąć zachorowania, każda kobieta planująca ciążę, która nie chorowała na ospę ani nie była szczepiona, powinna zadbać o zaszczepienie, a jeśli nie jest pewna, czy chorowała, o wyjaśnienie swojego statusu serologicznego. W przypadku braku uodpornienia, ciężarna, która miała kontakt z ospą, powinna natychmiast zgłosić się do lekarza celem otrzymania immunoglobulin. Jeżeli już dojdzie do zachorowania, konieczna jest szybka konsultacja i włączenie leczenia acyklowirem – najlepiej, jeśli chora otrzyma lek do 24 godzin od pojawienia się wysypki.