Uporczywa terapia – co to jest, przykłady, jak zaprzestać uporczywej terapii?

Co to znaczy uporczywa terapia?

Uporczywą terapią nazywamy dalsze leczenie pacjenta, pomimo stwierdzenia braku szans na poprawę stanu zdrowia oraz przy braku dostępności skutecznej możliwości terapii. Charakteryzuje się ona również tym, że dalsze leczenie prowadzi nieuchronnie do przedłużania cierpienia chorego i nie ma realnego wpływu na poprawę stanu zdrowia.

Choć zgodnie z Kodeksem Etyki Lekarskiej każdy lekarz ma obowiązek udzielić pacjentowi pomocy w sytuacji zagrożenia życia lub ciężkiego rozstroju zdrowia, to ten przypadek jest tutaj wyjątkiem.

Należy w tym miejscu zaznaczyć, że termin uporczywej terapii nie ma swojego źródła w polskich przepisach prawnych czy Kodeksie Karnym. Jest to termin obecny w Kodeksie Etyki Lekarskiej, który pozwala lekarzowi na podjęcie decyzji o zaprzestaniu leczenia osoby nieuleczalnie chorej, gdy leczenie nie daje szansy na poprawę i przedłuża cierpienie chorego. Jednak trzeba tutaj podkreślić, że artykuł 32. Kodeksu Etyki Lekarskiej (tam właśnie znajdują się informacje dotyczące uporczywej terapii) nie wymusza na lekarzu takiego postępowania. Poniżej treść omawianego w tym akapicie artykułu.

Czy terapia daremna to to samo co terapia uporczywa?

Od jakiegoś czasu specjaliści próbują wprowadzić do języka medycznego określenie terapia daremna, które miałoby zastąpić określenie terapia uporczywa (jak się wydaje gorzej brzmiące w porównaniu do zaproponowanego sformułowania). Zwrot terapia daremna lepiej odpowiada angielskiemu sformułowaniu określającemu taką procedurę (z angielskiego futile therapy). Warto też wspomnieć, że w języku angielskim nie ma odpowiednika zwrotu terapia uporczywa, więc dla ujednolicenia mianownictwa sugerowane jest, by wybierać sformułowanie terapia daremna.

Co oznacza rezygnacja z terapii daremnej?

Wczytując się w treść wywiadu prof. dr. hab. n. med. Radosława Owczuka w odniesieniu do terapii daremnej – jeżeli wcześniejsze działania terapeutyczne nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, to lekarz prowadzący ma prawo nie kontynuować kolejnych czynności leczniczych.

Można tutaj podać pewien przykład z oddziału intensywnej terapii: jeżeli u pacjenta z rozwiniętą niewydolnością pewnego narządu czy układu, której nie dało się opanować z wykorzystaniem zalecanego leczenia, dochodzi do pojawienia się kolejnej niewydolności (na przykład do poprawnie leczonej niewydolności oddechowej dochodzi nam niewydolność układu krążenia), to w tym momencie możliwe jest uznanie, że dalsze podtrzymywanie czynności narządów może okazać się nieskuteczne.

Innym przykładem odstąpienia od terapii na Oddziale Intensywnej Terapii są przypadki, gdy u pacjenta z niewydolnością układu oddechowego dochodzi do pojawienia się masywnego krwotoku do mózgu (krwotoku wewnątrzczaszkowego) – co może być związane ze stosowaniem zalecanych u takich pacjentów leków przeciwkrzepliwych. W tym wypadku dalsze ich wykorzystywanie traci sens, mimo że są one zalecane w takich przypadkach.

Rezygnacja z terapii uporczywej – kto podejmuje decyzję?

Kwalifikację danej terapii jako terapii daremnej dokonuje typowo trzech lekarzy – są to specjaliści anestezjologii i intensywnej terapii wraz z ordynatorem danego oddziału i często po konsultacji z lekarzami o innych specjalnościach. Zaprzestanie terapii daremnej następuje także po rozmowie z rodziną pacjenta.

Jeżeli pacjent jest świadomy oraz zdolny do wyrażenia swojej woli i wyraźnie rezygnuje z danego rodzaju terapii (po dokładnym przedstawieniu mu skutków takiego działania), to lekarz ma obowiązek uszanować decyzję pacjenta. Nie istnieją podstawy do sprzeciwiania się takiej autonomicznej decyzji pacjenta.

Aktualnie w Polsce nie istnieje jednak prawo pozwalające ustanowienie przez obywatela tak zwanego testamentu życia, który określałby zakres działań terapeutycznych, na jakie godzi się dana osoba w przypadku utraty przytomności i braku możliwości wyrażenia zgody lub sprzeciwienia się danym działaniom medycznym.

Opieka nad chorym po zaprzestaniu terapii daremnej

Należy mieć świadomość, że zaprzestanie tak zwanej terapii daremnej czy terapii uporczywej nie oznacza odstąpienia od wszystkich procedur medycznych, jakim podlegał dany chory. Nadal personel medyczny jest zobowiązany do kontynuowania między innymi leczenia przeciwbólowego, karmienia i pojenia pacjenta, czy też przeprowadzania wszelkich procedur profilaktycznych i pielęgnacyjnych (na przykład leczenia odleżyn). Nie przerywa się także stosowania wentylacji mechanicznej (respirator).

Podsumowując, rozwój i postępy medycyny prowadzą do istotnego wydłużenia życia pacjenta i możliwości długotrwałego podtrzymywania funkcji życiowych. Jednak w pewnych sytuacjach dalsze podtrzymywanie życia niewiele zmieni w kwestii poprawy stanu zdrowia, a jedynie doprowadzi do przedłużenia cierpienia pacjenta. Są to oczywiście skrajne i rzadkie sytuacje, jednak należy mieć świadomość ich istnienia.